Τη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη των εκλογών θα εισηγηθεί κατά τη σημερινή του (στις 11:00 το πρωί) επίσκεψη στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.
Ο πρωθυπουργός σύμφωνα με το Σύνταγμα, θα επικαλεστεί στη συνομιλία του με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας εθνικό θέμα μείζονος σημασίας, καθώς οι εκλογές γίνονται μερικές εβδομάδες πριν από τη λήξη της θητείας της κυβέρνησης.
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα εκδώσει το προεδρικό διάταγμα διάλυσης της Βουλής που θα έχουν υπογράψει νωρίτερα διά της περιφοράς τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου.
Σύμφωνα με το άρθρο 41 παρ. 2 του Συντάγματος:«O Πρόεδρος της Δημοκρατίας διαλύει τη Bουλή με πρόταση της Kυβέρνησης που έχει λάβει ψήφο εμπιστοσύνης, για ανανέωση της λαϊκής εντολής προκειμένου να αντιμετωπιστεί εθνικό θέμα εξαιρετικής σημασίας».
Στο προεδρικό διάταγμα αναφέρεται η ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών, καθώς και η ημερομηνία σύγκλησης της Βουλής που θα προκύψει μετά τις εκλογές της 21ης Μαΐου.
Αμέσως μετά είναι προγραμματισμένη η μετάδοση δήλωσης του Κυριάκου Μητσοτάκη, στην οποία θα υπογραμμίζει πως η ανάγκη για διατήρηση των θετικών ρυθμών ανάπτυξης και για οικονομική σταθερότητα, αλλά και το ζητούμενο της ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας επιβάλλουν τον σχηματισμό ισχυρής κυβέρνησης με νωπή λαϊκή εντολή.
Το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα αναμένεται να θυροκολληθεί στη Βουλή αργότερα το απόγευμα.
Αλλαγές υπουργών
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου αλλαγές σημειώνονται σε δύο υπουργεία: Τη θέση του κυβερνητικού εκπροσώπου Γιάννη Οικονόμου ο οποίος θα είναι υποψήφιος στο νομό Φθιώτιδας θα αναλάβει ο Άκης Σκέρτσος, ενώ τη θέση του υπουργού Εσωτερικών Μάκη Βορίδη θα καταλάβει η πρώην Συνήγορος του Πολίτη, Καλλιόπη Σπανού, αναλαμβάνοντας καθήκοντα υπηρεσιακής Υπουργού Εσωτερικών μέχρι τις
Ανακήρυξη συνδυασμών
Δέκα ημέρες από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου γίνεται η ανακήρυξη των υποψηφίων από τα αρμόδια δικαστήρια και στις 12 μέρες, λήγει η επίδοση στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου των δηλώσεων για την κατάρτιση των συνδυασμών.
Τη 14η ημέρα από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου γίνεται η ανακήρυξη των συνδυασμών από το Α΄ Τμήμα του Άρειου Πάγου, ενώ την 15η μέρα λήγει η προθεσμία για την κλήρωση ή τον διορισμό από τα αρμόδια δικαστήρια των μελών των εφορευτικών επιτροπών και των αναπληρωματικών.
Η ημερομηνία αυτή είναι κρίσιμη, αφού το Α’ τμήμα του Αρείου Πάγου θα κρίνει και το κατά πόσον θα επιτραπεί η κάθοδος στις εκλογές του κόμματος του Ηλία Κασιδιάρη, μετά την τελευταία νομοθετική πρωτοβουλία που απαγορεύει τη συμμετοχή στις εκλογές κομμάτων, που η αφανής ή η επίσημη ηγεσία τους, έχουν καταδικαστεί για βαρύτατα εγκλήματα σε βάρος της Πολιτείας.
Απλή αναλογική
Οι εκλογές του Μαΐου θα διεξαχθούν με το σύστημα της απλής αναλογικής, το οποίο θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά το 1926. Ψηφίστηκε επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ και άλλαξε επί κυβέρνησης ΝΔ, η οποία το 2020 ψήφισε την ενισχυμένη αναλογική.
Βάσει Συντάγματος ωστόσο, το σύστημα της απλής αναλογικής πρέπει να ισχύσει μια φορά, προκειμένου να εφαρμοστεί στις επόμενες εκλογές ο νέος νόμος.
Στο σύστημα της απλής αναλογικής δεν υπάρχει το μπόνους εδρών που ενισχύει το πρώτο κόμμα, κάτι το οποίο πρακτικά σημαίνει πως κάθε κόμμα εκλέγει τόσους βουλευτές, όση είναι η εκλογική του δύναμη.
Όσα κόμματα υπερβούν το φράγμα του 3% θα πάρουν τόσες έδρες όσες αντιστοιχούν στο ποσοστό που θα συγκεντρώσουν στις εκλογές.
Για να σχηματιστεί κυβέρνηση με την απλή αναλογική θα πρέπει το ποσοστό του πρώτου κόμματος ή το άθροισμα των ποσοστών των κομμάτων που συμπράττουν να είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των ποσοστών των κομμάτων που μένουν εκτός κυβέρνησης, των υπολοίπων κομμάτων δηλαδή. Η αυτοδυναμία εξαρτάται από το ποσοστό των κομμάτων που μένουν εκτός βουλής.
Διερευνητικές εντολές
Σε κάθε περίπτωση, την επομένη των εκλογών της 21ης Μαΐου η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα καλέσει τον αρχηγό του πρώτου κόμματος και θα του δώσει εντολή να σχηματίσει κυβέρνηση.
Το πρώτο κόμμα θα κρατήσει 3 ημέρες την εντολή. Εάν δεν καταστεί εφικτή η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης πηγαίνει στον αρχηγό του δεύτερου σε δύναμη κόμματος που επίσης την κρατάει 3 ημέρες και εάν και πάλι δεν τελεσφορήσει, στον αρχηγό του τρίτου σε δύναμη κόμματος.
Σύμφωνα με το Σύνταγμα, αν οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα καλέσει τους αρχηγούς των κομμάτων και, αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Bουλής, επιδιώκει το σχηματισμό κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Bουλής για τη διενέργεια εκλογών.
Σε περίπτωση αποτυχίας αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή του Aρείου Πάγου ή του Eλεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό Kυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές, και διαλύει τη Bουλή (σ.σ. που σχηματίστηκε μετά τις εκλογές της 21ης Μαίου).
Δεύτερες κάλπες με ενισχυμένη αναλογική
Οι δεύτερες εκλογές θα διεξαχθούν με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής σε διάστημα 24-36 ημερών ανάλογα με το που «κάθεται» η επόμενη Κυριακή. Με τις μέχρι τώρα πληροφορίες, οι δεύτερες κάλπες φαίνεται ότι θα στηθούν την Κυριακή 2 Ιουλίου.
Στο εκλογικό σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής ισχύει το μπόνους των εδρών που ενισχύει το πρώτο κόμμα, ώστε να διευκολυνθεί ο σχηματισμός κυβέρνησης και η πολιτική σταθερότητα.
Το μπόνους εδρών είναι κλιμακωτό. Το πρώτο κόμμα με ποσοστό 25% λαμβάνει μπόνους 20 εδρών. Για κάθε μισό ποσοστό παραπάνω παίρνει επιπλέον μπόνους 1 έδρα. Το μάξιμουμ των 50 εδρών το λαμβάνει εάν το ποσοστό του ανέλθει στο 40%.
Βουλή μίας ημέρας
Ακόμη και εάν δεν προκύψει κυβέρνηση μετά τις πρώτες εκλογές, οι «300» βουλευτές που θα εκλεγούν θα ορκιστούν και θα εκλέξουν Προεδρείο. Πρόκειται για την αποκαλούμενη Βουλή της μιας ημέρας.
Στις εκλογές της 2ας Ιουλίου οι βουλευτές θα εκλεγούν με βάση τη σειρά που εξελέγησαν στην πρώτη εκλογική αναμέτρηση, καθώς θα διεξαχθούν εντός 6μηνου από τις πρώτες εκλογές. Την οριστική απόφαση σε κάθε περίπτωση έχει ο αρχηγός του κόμματος.
Τρίτη κάλπη θα έχουμε εφόσον το πρώτο κόμμα δεν επιτύχει και μετά τις δεύτερες εκλογές να εκλέξει 151 βουλευτές και δεν αποδώσουν οι διερευνητικές εκλογές που θα ακολουθήσουν. Νέες εκλογές θα διεξάγονται έως ότου το πρώτο κόμμα αποκτήσει αυτοδυναμία στη Βουλή ή έως ότου τελεσφορήσουν οι διερευνητικές εντολές.
Εκλογικοί περιορισμοί
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, ισχύουν περιορισμοί υπάρχουν στις εμφανίσεις των υποψηφίων βουλευτών.
Σύμφωνα με το άρθρο 12, για τις απαγορεύσεις των υποψήφιων βουλευτών, οι εμφανίσεις υποψήφιων βουλευτών σε πάσης φύσεως εκπομπές δημόσιων ή ιδιωτικών ραδιοφωνικών ή τηλεοπτικών σταθμών ελεύθερης λήψης, καθώς και σε φορείς παροχής κάθε μορφής συνδρομητικών τηλεοπτικών υπηρεσιών, υπό οποιαδήποτε μορφή, επιτρέπεται, ως εξής:
α. Σε κάθε ραδιοφωνικό ή τηλεοπτικό σταθμό εθνικής εμβέλειας, επιτρέπεται η εμφάνιση του υποψήφιου βουλευτή, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, μόνο μία φορά.
β. Σε κάθε ραδιοφωνικό ή τηλεοπτικό σταθμό τοπικής ή περιφερειακής εμβέλειας, επιτρέπεται η εμφάνιση του υποψήφιου βουλευτή, κατά τη διάρκεια της πιο πάνω περιόδου, μέχρι δύο φορές
γ. Ως εμφανίσεις θεωρούνται οι προσωπικές συνεντεύξεις των υποψηφίων, η συμμετοχή τους σε οργανωμένες συζητήσεις, περιλαμβανομένων και εκείνων που αφορούν τα δελτία ειδήσεων, καθώς και η κάλυψη, κατόπιν αιτήματος του υποψήφιου βουλευτή και υποψήφιου μέλους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της προεκλογικής του δραστηριότητας.
Από τους περιορισμούς της προηγούμενης παραγράφου εξαιρούνται οι Πρόεδροι ή Αρχηγοί κομμάτων και οι υποψήφιοι βουλευτές Επικρατείας.
