Δρακόντεια μέτρα για την πάταξη του «μαύρου» πολιτικού χρήματος προβλέπει ο νόμος 4557/2018, για πολιτικούς, τους συγγενείς και συνεργάτες τους, τα κομματικά στελέχη, τους δικαστές, διπλωμάτες όπως και για το Δ.Σ. της Τράπεζας της Ελλάδος.
Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων δίνει οδηγίες στις υπηρεσίες της και γενικά στα υπόχρεα πρόσωπα που διεκπεραιώνουν συναλλαγές, για τις υποχρεώσεις τους, όταν «μυρίζουν» παρατυπίες.
Οι νέες αυστηρές διατάξεις ισχύουν από τις 30 Ιουλίου 2018 ενώ, αν ήταν σε ισχύ νωρίτερα θα βρισκόταν μπλεγμένοι με τη δικαιοσύνη και απειλούμενοι με πολυετή κάθειρξη και υψηλά χρηματικά πρόστιμα, τραπεζικά στελέχη, εφοριακοί, δικηγόροι, λογιστές κ.λπ. που βοήθησαν ή δεν επέδειξαν τη «δέουσα επιμέλεια» στις υποθέσεις ξεπλύματος χρήματος, με τα σκάνδαλα των στρατιωτικών εξοπλισμών (φρεγάτες, TOR M1, στις οποίες εμπλέκονται Άκης Τσοχατζόπουλος, Γιάννος Παπαντωνίου κ.λπ., υποβρύχια), της Siemens, της Novartis κ.λπ.
Όπως προκύπτει από την εγκύκλιο της ΑΑΔΕ, το πλαίσιο παρακολούθησης των χρηματοοικονομικών συναλλαγών για τα πολιτικά πρόσωπα καθίσταται αυστηρότερο.
Η αυστηροποίηση των διατάξεων καταλαμβάνει και κομματικά στελέχη, ανώτατους δικαστές, τα μέλη του Δ.Σ. της Τράπεζας της Ελλάδος, αξιωματικούς των Ενόπλων Δυνάμεων, πρέσβεις και διπλωμάτες, επικεφαλής ανεξάρτητων Αρχών κ.λπ.
Οι οδηγίες προβλέπουν πως εκτός από τους επιχειρηματίες και γενικά απλούς πολίτες, οι αρμόδιοι υπάλληλοι και οι υπηρεσίες οφείλουν να ελέγχουν και τα πολιτικά πρόσωπα, για τυχόν κίνδυνο νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, καθώς τους στενούς συγγενείς και στενούς συνεργάτες τους.
Σύμφωνα με τον νόμο 4557/2018 ως «πολιτικώς εκτεθειμένα πρόσωπα» ορίζονται τα φυσικά πρόσωπα, στα οποία έχουν ή είχαν ανατεθεί σημαντικά δημόσια λειτουργήματα, όπως:
- Οι αρχηγοί κρατών,
- οι αρχηγοί κυβερνήσεων,
- οι υπουργοί, αναπληρωτές υπουργοί και υφυπουργοί,
- τα μέλη κοινοβουλίων ή αντίστοιχων νομοθετικών σωμάτων,
- τα μέλη των διοικητικών οργάνων πολιτικών κομμάτων,
- τα μέλη ανώτατων δικαστηρίων,
- τα μέλη ελεγκτικών δικαστηρίων,
- τα μέλη διοικητικών συμβουλίων κεντρικών τραπεζών,
- οι πρέσβεις και οι επιτετραμμένοι διπλωμάτες,
- οι υψηλόβαθμοι αξιωματικοί ενόπλων δυνάμεων,
- τα μέλη διοικητικών, διαχειριστικών ή εποπτικών οργάνων κρατικών επιχειρήσεων,
- οι διευθυντές, αναπληρωτές διευθυντές και μέλη του διοικητικού συμβουλίου ή πρόσωπα που κατέχουν ισοδύναμη θέση σε διεθνείς οργανισμούς.
Η ΑΑΔΕ διευκρινίζει ότι κανένα από τα ανωτέρω δημόσια λειτουργήματα δεν αφορά σε πρόσωπα κατέχοντα ενδιάμεσες ή χαμηλές θέσεις της υπαλληλικής ιεραρχίας. Παράλληλα, στα πολιτικώς εκτεθειμένα πρόσωπα περιλαμβάνονται, τα μέλη της οικογένειας (σύζυγοι, τέκνα και σύζυγοί τους ή πρόσωπα εξομοιούμενα με συζύγους σύμφωνα με την εκάστοτε εθνική νομοθεσία, καθώς και γονείς) και οι στενοί συνεργάτες των ανωτέρω (π.χ. φυσικά πρόσωπα που συνδέονται με στενή επιχειρηματική σχέση με πολιτικώς εκτεθειμένο πρόσωπο ή πραγματικοί δικαιούχοι νομικής οντότητας ή μορφώματος που συστάθηκε προς όφελος πολιτικώς εκτεθειμένου προσώπου).
Στο πλαίσιο αυτό, τα υπόχρεα πρόσωπα οφείλουν, πλέον των μέτρων συνήθους δέουσας επιμέλειας (έλεγχο στοιχείων, συναλλαγών), να εφαρμόζουν τα εξής:
Α) Να διαθέτουν κατάλληλα συστήματα διαχείρισης κινδύνου και να εφαρμόζουν διαδικασίες ανάλογες με τον βαθμό κινδύνου, για να διαπιστώνουν αν ο πελάτης ή ο πραγματικός δικαιούχος ανήκουν στις ανωτέρω κατηγορίες προσώπων,
Β) Να λαμβάνουν την έγκριση ανώτερου διοικητικού στελέχους για τη σύναψη ή διατήρηση επιχειρηματικών σχέσεων με τους πελάτες αυτούς,
Γ) Να λαμβάνουν επαρκή μέτρα για να διαπιστώνουν την πηγή του πλούτου και την προέλευση των κεφαλαίων στα οποία αφορά η επιχειρηματική σχέση ή συναλλαγή,
Δ) να διενεργούν στενότερη και συνεχή παρακολούθηση των εν λόγω επιχειρηματικών σχέσεων.
Υπό παρακολούθηση και οι «πρώην»
Επίσης όταν ένα πολιτικώς εκτεθειμένο πρόσωπο έχει παύσει να ασκεί σημαντικό δημόσιο λειτούργημα σε ένα κράτος ή να κατέχει σημαντική δημόσια θέση σε διεθνή οργανισμό, τα υπόχρεα πρόσωπα απαιτείται να λαμβάνουν υπόψη για χρονικό διάστημα τουλάχιστον ενός έτους τον κίνδυνο που συνεχίζει να θέτει το εν λόγω πρόσωπο και να εφαρμόζουν τα κατάλληλα μέτρα, ανάλογα με τον βαθμό κινδύνου, έως ότου κρίνουν ότι το πρόσωπο αυτό δεν ενέχει πλέον κίνδυνο που χαρακτηρίζει ειδικά τα πολιτικώς εκτεθειμένα πρόσωπα.
Η ΑΑΔΕ διευκρινίζει πως οι διατάξεις σχετικά με τα πολιτικώς εκτεθειμένα πρόσωπα είναι προληπτικής και όχι ποινικής/ κυρωτικής φύσης και δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι στιγματίζουν πολιτικώς εκτεθειμένα πρόσωπα ως εμπλεκόμενα σε εγκληματική δραστηριότητα και προσθέτει ότι «η άρνηση σύναψης μιας επιχειρηματικής σχέσης απλώς και μόνο λόγω του προσδιορισμού ενός προσώπου ως «πολιτικώς εκτεθειμένου» δεν συνάδει με το γράμμα και το πνεύμα του Ν.4557/2018».
Τα υπόχρεα πρόσωπα και οι υπάλληλοί τους, στους οποίους περιλαμβάνονται τα διευθυντικά στελέχη, οφείλουν:
- Να ενημερώνουν αμελλητί, με δική τους πρωτοβουλία την Αρχή όταν γνωρίζουν ή έχουν σοβαρές ενδείξεις ή υποψίες, ότι χρηματικά ποσά, ανεξαρτήτως του ύψους τους, συνιστούν έσοδα από εγκληματικές δραστηριότητες ή σχετίζονται με χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Η υποχρέωση αυτή αφορά και κάθε περίπτωση απόπειρας ύποπτης συναλλαγής.
- Να παρέχουν αμελλητί στην Αρχή, στην αρμόδια αρχή και σε άλλες δημόσιες αρχές που είναι επιφορτισμένες με καθήκοντα για την καταπολέμηση νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες ή της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, κατόπιν αιτήματος αυτών, όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες και στοιχεία.
Οι ανωτέρω υποχρεώσεις δεν εφαρμόζονται από λογιστές - φοροτεχνικούς συμβούλους στις περιπτώσεις μόνο που τα εν λόγω πρόσωπα εκτελούν τα καθήκοντά τους στο πλαίσιο της υπεράσπισης των πελατών τους σε δικαστικές διαδικασίες ή σχετικά με αυτές, συμπεριλαμβανομένης της παροχής συμβουλών αναφορικά με την κίνηση ή αποφυγή τέτοιων διαδικασιών.