Αναταράξεις στις ευρωπαϊκές αγορές προκαλεί η ανησυχία που εκφράζει, για πρώτη φορά, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για τον πληθωρισμό. Η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο ακόμη και για αύξηση επιτοκίων μέσα στο τρέχον έτος, με διακοπή του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, προκαλώντας αλματώδη άνοδο της απόδοσης του γερμανικού δεκαετούς ομολόγου, καθώς αρχίζει να προεξοφλείται άνοδος στα κόστη δανεισμού στην ευρωζώνη.
Οι δηλώσεις της Κριστίν Λαγκάρντ στην καθιερωμένη συνέντευξη Τύπου προκάλεσαν έκπληξη, καθώς νωρίτερα, στην ανακοίνωσή του για τη νομισματική πολιτική, το συμβούλιο της ΕΚΤ απλώς επανέλαβε τις αποφάσεις του Δεκεμβρίου, από τις οποίες προέκυπτε ότι το 2022 θα διατηρούσε η τράπεζα την εξαιρετικά χαλαρή πολιτική της, θεωρώντας ότι είναι μεταβατική η έξαρση του πληθωρισμού.
Η ενδοσυνεδριακή διακύμανση της απόδοσης του γερμανικού 10ετούς ομολόγου αποτυπώνει πλήρως την έκπληξη της αγοράς από τις «σκληρές» τοποθετήσεις της Λαγκάρντ για τον πληθωρισμό. Ενώ μέχρι το απόγευμα είχε κρατηθεί χαμηλά με μικρές διακυμάνσεις, οι δηλώσεις της προέδρου της ΕΚΤ προκάλεσαν απότομη άνοδο.
Το άλμα της απόδοσης του γερμανικού ομολόγου
Η Κρ. Λαγκάρντ μετέφερε την έντονη ανησυχία των τραπεζιτών για την έξαρση του πληθωρισμού, σημειώνοντας:
- Το συμβούλιο εξέφρασε ομόφωνα την έκπληξή του για την άνοδο του πληθωρισμού τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο, όπου ανήλθε στο 5,50%, στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών για την ευρωζώνη. Η ομοφωνία για αυτό το θέμα είναι σημαντική, γιατί δεν πρόκειται για μία ακόμη περίπτωση όπου εκφράζουν ανησυχίες μόνο οι πιο «σκληροί» τραπεζίτες, όπως ο Γερμανός και ο Ολλανδός,κάτι που σημαίνει ότι γίνεται πιο πιθανή μια αλλαγή της κατεύθυνσης της νομισματικής πολιτικής.
- Οι αποφάσεις για πιθανή αλλαγή κατεύθυνσης θα ληφθούν στη συνεδρίαση του επόμενου μήνα, όπου θα εξετασθούν, όπως τόνισε η Λαγκάρντ, όλα τα τελευταία στοιχεία και οι αναθεωρημένες προβλέψεις για τον πληθωρισμό. Για πρώτη φορά, η πρόεδρος της ΕΚΤ δεν απέκλεισε μια αύξηση επιτοκίων μέσα στο 2022. Σε ερώτηση αν θα επαναλάβει τη δήλωση που έκανε τον Δεκέμβριο, ότι δεν θα γίνει αύξηση μέσα στο 2022, απέφυγε να την επαναλάβει και τόνισε ότι αναλαμβάνει δεσμεύσεις μόνο υπό όρους, δηλαδή με βάση την εξέλιξη που θα έχει ο πληθωρισμός.
- Ξεκαθάρισε ότι η κατάσταση έχει αλλάξει σε σχέση με τον Δεκέμβριο καθώς υπάρχει ανοδικός κίνδυνος για τον πληθωρισμό, ιδιαίτερα βραχυπρόθεσμα. Οι πιέσεις στον πληθωρισμό προέρχονται κυρίως από την ενέργεια και από τις διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα και καταγράφονται αυξήσεις σε ευρύ φάσμα αγαθών και υπηρεσιών που καλύπτουν πάνω από το 60% του δείκτη τιμών καταναλωτή.
- Σε περίπτωση που αποφασισθεί τον Μάρτιο ότι θα πρέπει να κινηθεί η ΕΚΤ στην κατεύθυνση της αύξησης των επιτοκίων, η Λαγκάρντ τόνισε ότι αυτό θα γίνει σε δεύτερο χρόνο. Αρχικά θα πρέπει να διακοπεί το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, δηλαδή να σταματήσουν οι αγορές ομολόγων από την ΕΚΤ.
Στο αρχικό ανακοινωθέν, δεν υπήρχε η παραμικρή νύξη για αλλαγή κατεύθυνσης της νομισματικής πολιτικής, αντίθετα επιβεβαιώνονταν οι αποφάσεις που λήφθηκαν τον Δεκέμβριο.
Σύμφωνα με το ανακοινωθέν:
Το α΄ τρίμηνο του 2022, το Διοικητικό Συμβούλιο διενεργεί καθαρές αγορές στοιχείων ενεργητικού στο πλαίσιο του έκτακτου προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω πανδημίας (pandemic emergency purchase programme - PEPP) με χαμηλότερο ρυθμό από ό,τι το προηγούμενο τρίμηνο. Θα σταματήσει τις καθαρές αγορές στοιχείων ενεργητικού στο πλαίσιο του προγράμματος PEPP στο τέλος Μαρτίου του 2022.
Το Διοικητικό Συμβούλιο σκοπεύει να επανεπενδύει τα ποσά κεφαλαίου από την εξόφληση τίτλων που αποκτήθηκαν στο πλαίσιο του PEPP κατά τη λήξη τους τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2024. Σε κάθε περίπτωση, η μελλοντική σταδιακή μείωση (roll-off) του χαρτοφυλακίου PEPP θα ρυθμιστεί κατά τρόπο ώστε να αποφευχθούν παρεμβολές στην ενδεδειγμένη κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής.
Η πανδημία έδειξε ότι, υπό συνθήκες πίεσης, η ευελιξία ως προς τον σχεδιασμό και τη διενέργεια των αγορών στοιχείων ενεργητικού έχει βοηθήσει στην αντιμετώπιση των δυσλειτουργιών του μηχανισμού μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής και έχει καταστήσει πιο αποτελεσματικές τις προσπάθειες του Διοικητικού Συμβουλίου για επίτευξη του στόχου του. Εντός των ορίων της εντολής του Διοικητικού Συμβουλίου, υπό συνθήκες πίεσης, η ευελιξία θα συνεχίσει να αποτελεί στοιχείο της νομισματικής πολιτικής όποτε παράγοντες που απειλούν τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής διακυβεύουν την επίτευξη της σταθερότητας των τιμών.
Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση νέου κατακερματισμού στις αγορές που σχετίζεται με την πανδημία, οι επανεπενδύσεις στο πλαίσιο του προγράμματος PEPP μπορούν ανά πάσα στιγμή να προσαρμοστούν με ευελιξία ως προς τον χρόνο, τις κατηγορίες στοιχείων ενεργητικού και τις χώρες. Η ευελιξία αυτή θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει την αγορά ομολόγων που εκδίδει η Ελληνική Δημοκρατία επιπλέον της αξίας των ομολόγων που επανεπενδύεται στη λήξη τους, προκειμένου να αποφευχθεί η διακοπή των αγορών στη συγκεκριμένη χώρα, η οποία θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής προς την ελληνική οικονομία, ενώ αυτή εξακολουθεί να ανακάμπτει από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Οι καθαρές αγορές στο πλαίσιο του PEPP θα μπορούσαν να ξεκινήσουν εκ νέου, εφόσον κριθεί αναγκαίο, για την αντιμετώπιση αρνητικών διαταραχών που σχετίζονται με την πανδημία.
Πρόγραμμα αγοράς στοιχείων ενεργητικού (APP)
Στο πλαίσιο της σταδιακής μείωσης των αγορών στοιχείων ενεργητικού που αποφασίστηκε τον Δεκέμβριο του 2021 και με σκοπό να διασφαλιστεί ότι η κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής παραμένει συμβατή με τη σταθεροποίηση του πληθωρισμού στον στόχο του Διοικητικού Συμβουλίου μεσοπρόθεσμα, οι καθαρές αγορές στοιχείων ενεργητικού μέσω του προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού (asset purchase programme - APP) θα διενεργούνται με μηνιαίο ρυθμό 40 δισεκ. ευρώ το β΄ τρίμηνο του 2022 και 30 δισεκ. ευρώ το γ΄ τρίμηνο. Από τον Οκτώβριο και μετά, το Διοικητικό Συμβούλιο θα διατηρήσει τη διενέργεια καθαρών αγορών στοιχείων ενεργητικού στο πλαίσιο του προγράμματος APP σε μηνιαίο ρυθμό 20 δισεκ. ευρώ για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται αναγκαίο για την ενίσχυση της διευκολυντικής επίδρασης των επιτοκίων πολιτικής του. Το Διοικητικό Συμβούλιο αναμένει ότι οι καθαρές αγορές θα λήξουν λίγο πριν αρχίσει να αυξάνει τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ.
Το Διοικητικό Συμβούλιο σκοπεύει επίσης να συνεχίσει να επανεπενδύει, πλήρως, τα ποσά από την εξόφληση τίτλων αποκτηθέντων στο πλαίσιο του προγράμματος APP κατά τη λήξη τους για παρατεταμένη χρονική περίοδο μετά την ημερομηνία κατά την οποία θα αρχίσει να αυξάνει τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ και πάντως για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται αναγκαίο για τη διατήρηση ευνοϊκών συνθηκών ρευστότητας και ενός διευκολυντικού, σε μεγάλο βαθμό, χαρακτήρα της νομισματικής πολιτικής.
Βασικά επιτόκια της ΕΚΤ
Το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης καθώς και τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα παραμείνουν αμετάβλητα σε 0,00%, 0,25% και -0,50% αντιστοίχως.
Για να στηρίξει τον συμμετρικό στόχο του για πληθωρισμό 2% και σύμφωνα με τη στρατηγική νομισματικής πολιτικής του, το Διοικητικό Συμβούλιο αναμένει ότι τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ θα παραμείνουν στα σημερινά τους ή σε χαμηλότερα επίπεδα έως ότου διαπιστώσει ότι ο πληθωρισμός φθάνει το 2% πολύ πριν από το τέλος του υπό εξέταση χρονικού ορίζοντα προβολής και με διάρκεια κατά το υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα προβολής, και κρίνει ότι η πορεία του υποκείμενου πληθωρισμού έχει σημειώσει επαρκή πρόοδο ούτως ώστε να είναι συμβατή με σταθεροποίηση του πληθωρισμού στο 2% μεσοπρόθεσμα. Αυτό ενδέχεται να συνεπάγεται επίσης μια μεταβατική περίοδο κατά την οποία ο πληθωρισμός διαμορφώνεται μετρίως πάνω από τον στόχο.
Πράξεις αναχρηματοδότησης
Το Διοικητικό Συμβούλιο θα εξακολουθήσει να παρακολουθεί τις συνθήκες χρηματοδότησης των τραπεζών και να διασφαλίζει ότι η λήξη των πράξεων στο πλαίσιο της τρίτης σειράς στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΣΠΠΜΑ ΙΙΙ) δεν επηρεάζει την ομαλή μετάδοση της νομισματικής πολιτικής του. Το Διοικητικό Συμβούλιο θα αξιολογεί επίσης τακτικά το πώς οι στοχευμένες πράξεις χρηματοδότησης συνεισφέρουν στην κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής του. Όπως έχει ανακοινωθεί, αναμένει ότι οι ειδικές συνθήκες που εφαρμόζονται στο πλαίσιο των ΣΠΠΜΑ ΙΙΙ θα λήξουν τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους. Το Διοικητικό Συμβούλιο θα αξιολογήσει επίσης την κατάλληλη βαθμονόμηση του συστήματος δύο βαθμίδων που εφαρμόζει για τον εκτοκισμό των αποθεματικών ούτως ώστε η πολιτική αρνητικών επιτοκίων να μην περιορίζει τη διαμεσολαβητική ικανότητα των τραπεζών σε ένα περιβάλλον άφθονης πλεονάζουσας ρευστότητας.
Το Διοικητικό Συμβούλιο είναι έτοιμο να προσαρμόσει καταλλήλως όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή του προκειμένου να διασφαλίσει ότι ο πληθωρισμός θα σταθεροποιηθεί στον στόχο του 2% μεσοπρόθεσμα.