Σε σημείο… βρασμού οδηγούνται οι διαπραγματεύσεις κυβέρνησης – δανειστών για το ολιστικό αναπτυξιακό σχέδιο που θα εφαρμοσθεί μετά το μνημόνιο, αλλά και για τα εκκρεμή προαπαιτούμενα της τέταρτης αξιολόγησης, που φαίνεται ότι είναι τεχνικά αδύνατο να ολοκληρωθούν στην ώρα τους και θα χρειασθεί να μετατεθούν στη μεταμνημονιακή περίοδο.
Οι δύο πλευρές αναμένεται να ανοίξουν τα χαρτιά τους στο Euro Working Group αυτής της Πέμπτης, το οποίο θα προετοιμάσει τις αποφάσεις του Eurogroup της 27ης Απριλίου, το οποίο, σύμφωνα με τον προγραμματισμό, θα πρέπει να εγκρίνει το αναπτυξιακό σχέδιο της ελληνικής κυβέρνησης για τη μεταμνημονιακή εποχή.
Όμως, παρότι η Αθήνα είχε αναλάβει τη δέσμευση να ολοκληρώσει το ολιστικό σχέδιο ως το Πάσχα, κάτι που είχε ανακοινωθεί επίσημα και από τον επίτροπο Μοσκοβισί, ήδη παρατηρείται σοβαρή δυστοκία στην ολοκλήρωση του σχεδίου, καθώς αυτό βρίσκεται σε διαρκή «ζύμωση» μεταξύ ελληνικής πλευράς και δανειστών και ήδη έχουν ανακύψει σοβαρές διαφωνίες.
Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι δύο πλευρές αντιλαμβάνονται με πολύ διαφορετικό τρόπο το μεταμνημονιακό πρόγραμμα, ενώ την εξίσωση δυσκολεύει περαιτέρω η προσθήκη του «αφανούς» παράγοντα, που ονομάζεται «ΔΝΤ»:
- Για την ελληνική κυβέρνηση, το ολιστικό σχέδιο ανάπτυξης προορίζεται να αποτελέσει το πρώτο δείγμα γραφής στην άσκηση ανεξάρτητης οικονομικής πολιτικής μετά τα μνημόνια και γίνεται προσπάθεια να ενσωματωθούν σε αυτό το πρόγραμμα κεντρικές προγραμματικές δεσμεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ, όπως η αύξηση του κατώτατου μισθού.
- Οι Ευρωπαίοι δανειστές, όμως, αντιμετωπίζουν το σχέδιο ανάπτυξης σαν ένα… μνημόνιο μετά το μνημόνιο. Επιδιώκουν να αναλάβει η κυβέρνηση ρητές δεσμεύσεις ότι δεν θα ανατρέψει βασικές πολιτικές των μνημονίων, τουλάχιστον χωρίς προηγούμενη άδεια των δανειστών (αυτό ισχύει, για παράδειγμα, για τα προγράμματα πληρωμής φόρων και εισφορών με δόσεις), αλλά και να ενταχθούν στο σχέδιο σημαντικά μέτρα από την «ατζέντα» των μνημονίων, όπως η συνέχιση των πλειστηριασμών με ποσοτικούς, δεσμευτικούς στόχους, οι αποκρατικοποιήσεις με «σφιχτά» χρονοδιαγράμματα κ.α.
- Το ΔΝΤ παρακολουθεί από απόσταση αυτή τη συζήτηση, αλλά όχι χωρίς να την επηρεάζει: οι Ευρωπαίοι θέλουν να δώσει το αναπτυξιακό σχέδιο επιχειρήματα στο Ταμείο για να υιοθετήσει λιγότερο απαισιόδοξες εκτιμήσεις για την ανάπτυξη στην Ελλάδα, ώστε να βελτιωθεί και η εικόνα βιωσιμότητας του χρέους στη σχετική ανάλυση που θα γίνει από το ΔΝΤ. Με τη σειρά του, το Ταμείο έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα λάβει σοβαρά υπόψη αυτό το σχέδιο, αν δεν είναι ένα πρόγραμμα στα δικά του μέτρα, δηλαδή με φιλελεύθερη ατζέντα μεταρρυθμίσεων, που πολύ απέχει από τις αντιλήψεις της ελληνικής κυβέρνησης.
Μέσα από αυτή τη δύσβατη διαδρομή, ο κίνδυνος για την κυβέρνηση είναι προφανής: να εξελιχθεί η προσπάθεια διαμόρφωσης του πρώτου προγράμματος δικής της ιδιοκτησίας σε κατάρτιση ενός νέου μνημονίου, με σοβαρούς περιορισμούς στην άσκηση «ελληνικών» μέτρων πολιτικής, ισχυρές δεσμεύσεις για τη διατήρηση ήδη ειλημμένων μνημονιακών μέτρων και προσθήκη «πινελιών» από τους δανειστές, που δεν θα έχουν αποχρώσεις συμβατές με την πολιτική της Αθήνας.
Δυστοκία
Την κατάσταση δυσκολεύει η σοβαρή δυστοκία στα προαπαιτούμενα της τέταρτης αξιολόγησης, ακόμη και αν ισχύει αυτό δηλώνει ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ότι δηλαδή υπάρχει σε αρκετά από αυτά πολύ μεγαλύτερη πρόοδος από αυτή που φαίνεται (σε αρκετά σύνθετα προαπαιτούμενα υπάρχει σημαντικός βαθμός προόδου, παρότι δεν έχουν φθάσει στην πλήρη ολοκλήρωση).
Ο πρωθυπουργός κάλεσε τους υπουργούς να εργασθούν για την ολοκλήρωση των προαπαιτούμενων επειδή δεν θα υπάρξει επόμενη αξιολόγηση για να μετατεθεί η ολοκλήρωσή τους, όπως γινόταν ως τώρα σε πολλές περιπτώσεις. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος υιοθετεί μια πιο «χαλαρή» οπτική, τονίζοντας ότι όσα προαπαιτούμενα δεν ολοκληρωθούν μπορούν να μετατεθούν στην εποχή του μεταμνημονιακού προγράμματος.
Όμως, οι δανειστές δυσφορούν μπροστά στο ενδεχόμενο να συγκεντρωθεί και πάλι ένας μεγάλος όγκος μέτρων και μεταρρυθμίσεων που θα μετατεθούν στο μέλλον και πληροφορίες αναφέρουν ότι δεν θα είναι εύκολη η διαπραγμάτευση για να συμφωνηθεί ποια μέτρα μπορούν να μείνουν για αργότερα.
Άλλωστε, το ενδεχόμενο μετάθεσης μεγάλου όγκου μέτρων στη μεταμνημονιακή περίοδο ευνοεί την επιχειρηματολογία όσων κυβερνήσεων της ευρωζώνης ζητούν ειδικά για την περίπτωση της Ελλάδας να μην εφαρμοσθεί η επιτήρηση μετά το πρόγραμμα σε εξαμηνιαία βάση, αλλά να συνεχισθούν οι τριμηνιαίοι έλεγχοι.
Οριακή διαπραγμάτευση
Σε κάθε περίπτωση, οι τριβές αυτές οδηγούν σε καθυστερήσεις, που θα φέρουν σε οριακό σημείο την ολοκλήρωση της τεχνικής συμφωνίας με τους δανειστές. Ήδη, ατύπως, έχει γίνει δεκτό ότι η staff-level agreement θα ολοκληρωθεί τον Ιούνιο και όχι τον Μάιο, ενώ η κρίσιμη, συνολική συμφωνία για το χρέος και την εποπτεία μετά το πρόγραμμα μετατίθεται από το Eurogroup στις 21 Ιουνίου στο συμβούλιο υπουργών της 12ης Ιουλίου.
Πέραν της 12ης Ιουλίου δεν υπάρχει άλλη ευκαιρία για διαπραγμάτευση, αφού το πρόγραμμα ολοκληρώνεται στις 21 Αυγούστου. Έτσι, το Eurogroup του Ιουλίου προβλέπεται ότι θα έχει όλα τα δραματικά στοιχεία του παρελθόντος και η κυβέρνηση θα έχει περιορισμένα διαπραγματευτικά περιθώρια, λόγω των ασφυκτικών χρονικών περιορισμών.