Η ευρωζώνη κινδυνεύει να περάσει νέες σοβαρές κρίσεις, τις οποίες θα προκαλέσουν (πάλι) οι τράπεζες, εάν δεν τεθούν υπό δρακόντεια εποπτεία, προειδοποιούν δύο κορυφαίοι οικονομολόγοι, σε μελέτη που δημοσιεύθηκε χθες από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι η μελέτη αυτή, που δημοσιεύεται λίγο πριν τη Σύνοδο του G20 στο Μπάντεν Μπάντεν της Γερμανίας, αμφισβητεί τις θεωρίες του Βερολίνου, σύμφωνα με τις οποίες για τις ανισορροπίες στην ευρωζώνη ευθύνονται μόνο οι χώρες που δεν εφαρμόζουν «σωστή» πολιτική. Και στρέφει τη συζήτηση στο θέμα που «πονάει» περισσότερο τους Γερμανούς διαμορφωτές πολιτικής: στις τεράστιες αδυναμίες του χρηματοπιστωτικού τομέα, για τον οποίο άλλωστε οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν διαθέσει πολλαπλάσια ποσά για προγράμματα διάσωσης, από όσα διέθεσαν για τις οικονομίες της περιφέρειας.
Οι δύο συγγραφείς, Ταμίμ Μπαγιούμι (Tamim Bayoumi - ανώτερο στέλεχος του ΔΝΤ) και Μπάρι Άιχενγκριν (Barry Eichengreen - καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ), δεν είναι τυχαία πρόσωπα: πρόκειται για τους δύο οικονομολόγους που, πριν από 25 χρόνια, συνέταξαν μια από τις σημαντικότερες μελέτες για τη νομισματική ένωση της Ευρώπης, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι άριστη νομισματική περιοχή (optimal currency area).
Με τη μελέτη αυτή, οι δύο οικονομολόγοι κατατάχθηκαν στους «προφήτες» της κρίσης στην ευρωζώνη. Ουσιαστικά, η νέα ανάλυσή τους βασίζεται σε μια επανάληψη της αρχικής τους εργασίας, αυτή την φορά με βάση τα στοιχεία που υπάρχουν από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της ΟΝΕ.
Στην αρχική τους εργασία, οι δύο συγγραφείς είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι στην ευρωζώνη υπάρχει μια ομάδα βορειοευρωπαϊκών χωρών (πυρήνας) με οικονομίες που έχουν υψηλό βαθμό συσχέτισης με τη γερμανική και μια ομάδα οικονομιών με χαμηλό βαθμό συσχέτισης με τη γερμανική (περιφέρεια), στην οποία εντάσσεται και η Ελλάδα.
Η "φούσκα" στην περιφέρεια
Στο νέο έγγραφο εργασίας (working paper), Μπαγιούμι και Άιχενγκριν διαπιστώνουν, με βάση την ανάλυση των νεότερων οικονομικών στοιχείων, κάτι που εκ πρώτης όψεως φαίνεται παράδοξο: από τότε που η νομισματική ένωση τέθηκε σε λειτουργία, οι οικονομίες της περιφέρειας έχουν πολύ υψηλό βαθμό συσχέτισης με τη γερμανική, σαν να έχουν ξαφνικά μετατραπεί σε οικονομίες του πυρήνα της ευρωζώνης.
Εξηγώντας αυτό το παράδοξο φαινόμενο, οι οικονομολόγοι επισημαίνουν ένα μηχανισμό που θυμίζει χρηματοπιστωτική φούσκα, στον οποίο κεντρικό ρόλο έχουν οι τράπεζες:
- Η Γερμανία ενεργοποίησε το «πακέτο» μεταρρυθμίσεων “Hartz 2” για να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της εντός της ευρωζώνης. Πράγματι, αυτές οι μεταρρυθμίσεις, που αποσκοπούσαν κυρίως στη συμπίεση του κόστους εργασίας, έθεσαν τη γερμανική οικονομία σε έντονα ανοδική πορεία και αύξησαν σημαντικά τις εξαγωγές της.
- Αυτό αύξησε τις τιμές των στοιχείων ενεργητικού και έδωσε πλούσια ρευστότητα και κεφαλαιακή επάρκεια στις τράπεζες, οι οποίες, κυνηγώντας υψηλές αποδόσεις τροφοδότησαν με τεράστια ρευστότητα τις χώρες της περιφέρειας, με αποτέλεσμα να εμφανίζουν και αυτές υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, σε συγχρονισμό με την Γερμανία.
- Όλα τελείωσαν, ως γνωστόν, άδοξα όταν ξέσπασε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, που αντέστρεψε βίαια τις ροές κεφαλαίων από τον πυρήνα στην περιφέρεια και οδήγησε σε αλλεπάλληλες καταρρεύσεις των χωρών της περιφέρειας, αρχής γενομένης από την Ελλάδα.
Εποπτεία για... κλάματα
Οι δύο οικονομολόγοι εκτιμούν ότι η συμπεριφορά των τραπεζών, που ήταν ο κύριος παράγοντας πρόκλησης της κρίσης στην ευρωζώνη (σ.σ.: και όχι οι «τεμπέληδες του Νότου», κατά την προσφιλή στους Γερμανούς θεωρία...), οφείλεται στην έλλειψη αποτελεσματικής εποπτείας.
Στην ευρωζώνη, η εποπτεία ήταν πολυδιασπασμένη σε πλήθος εθνικών αρχών, οι οποίες μάλιστα ασκούσαν πολύ χαλαρά τα καθήκοντά τους, βασιζόμενες πρωτίστως στα εσωτερικά μοντέλα διαχείρισης κινδύνων που ανέπτυξαν οι ίδιες οι τράπεζες και παραγνωρίζοντας απλούς και ασφαλέστερους εποπτικούς δείκτες, όπως ο δείκτης μόχλευσης (σχέση χορηγήσεων με βασικά ίδια κεφάλαια).
Οι δύο οικονομολόγοι προειδοποιούν τους υπεύθυνους για τη χάραξη πολιτικής στην ευρωζώνη ότι, αν και έχουν κινηθεί στη σωστή κατεύθυνση μετά την κρίση, με τη θεμελίωση της τραπεζικής ένωσης στην ευρωζώνη, στην πραγματικότητα οι σχετικές μεταρρυθμίσεις παραμένουν ατελείς και ο κίνδυνος να αποσταθεροποιήσουν και πάλι στο μέλλον οι τράπεζες τη νομισματική ένωση είναι υπαρκτός.
«Η σταθεροποίηση της ευρωζώνης», τονίζουν, «θα απαιτήσει πιο σθεναρή, συντονισμένη ρύθμιση του ευρωπαϊκού τραπεζικού και οικονομικού συστήματος. Η Ευρώπη τώρα κινείται σε αυτή την κατεύθυνση, με τη δημιουργία ενός Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού και ενός κοινού μηχανισμού εκκαθάρισης προβληματικών τραπεζών. Το ερώτημα είναι αν κινείται γρήγορα και αν πηγαίνει αρκετά μακριά. Ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός δεν έχει δοκιμασθεί στη μάχη ακόμη. Η τραπεζική ένωση στερείται κοινού μηχανισμού εγγύησης των καταθέσεων με πλήρη χρηματοδότηση. Ανησυχούμε ότι, όσο αυτά θα συμβαίνουν, η ευρωζώνη θα παραμείνει επιρρεπής σε χρηματοδοτικές φούσκες και καταρρεύσεις με ανεπιθύμητα οικονομικά αποτελέσματα».
