Οι φωτογραφίες πλέον δεν είναι, όπως κάποτε, ένα ενθύμιο ιδιαίτερων στιγμών ή διακοπών. Σχεδόν όλοι πλέον έχουμε πάντα μαζί μας κινητά τηλέφωνα εξοπλισμένα με καλές κάμερες, που καθιστούν πανεύκολη τη λήψη μερικών φωτογραφιών οποιαδήποτε στιγμή. Μπορούμε πλέον να φωτογραφήσουμε οποιαδήποτε εμπειρία μας, είτε αυτή είναι ένα μαγευτικό τοπίο σε ένα ταξίδι μας, είτε απλώς... το γεύμα μας!
Το θέμα είναι, το να φωτογραφίσουμε αυτό το ωραίο πιάτο μπροστά μας, τον εαυτό μας στον καθρέφτη, ή μία ωραία οπτική γωνία του πύργου του Άιφελ, αυξάνει την ευχαρίστησή μας; Φωτογραφίζοντας το γεύμα μας το απολαμβάνουμε περισσότερο; Ο πύργος του Άιφελ γίνεται ακόμα πιο ευχάριστη εμπειρία όταν τον κοιτάζουμε μέσα από τον φακό; Μία στιγμή διασκέδασης με φίλους γίνεται πιο απολαυστική όταν την απεικονίσουμε σε μία selfie;
Φως σε αυτά τα ερωτήματα ρίχνει μία σειρά μελετών που θα δημοσιοποιηθεί σύντομα στο Journal of Personality and Social Psychology. Μέσα από εννέα ξεχωριστές μελέτες, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να επιλέγουν να τραβήξουν ή να μην τραβήξουν φωτογραφίες, ενώ απολάμβαναν μία σειρά εμπειριών – μία περιήγηση στη Φιλαδέλφεια με λεωφορείο, ένα συνηθισμένο γεύμα, εικονικά σαφάρι και εικονικές περιηγήσεις σε πόλεις του εξωτερικού
Όπως έδειξαν όλες οι μελέτες, η λήψη φωτογραφιών γενικά οδηγούσε σε μεγαλύτερη δέσμευση στην εμπειρία, κάτι που με τη σειρά του συχνά σήμαινε και μεγαλύτερη απόλαυση. Με άλλα λόγια, όταν τραβάμε φωτογραφίες των εμπειριών μας, δίνουμε μεγαλύτερη προσοχή σε αυτές και εμβαθύνουμε περισσότερο στη δραστηριότητα. Και όταν είμαστε πιο βαθιά στη δραστηριότητα, την απολαμβάνουμε περισσότερο.
Επιπρόσθετα, ενώ η απόλαυση των περισσότερων θετικών εμπειριών ξεθυμαίνει με το χρόνο, οι άνθρωποι που τραβούσαν φωτογραφίες των εμπειριών τους, όταν ερωτήθηκαν μία εβδομάδα αργότερα, συνέχιζαν να αισθάνονται απόλαυση για την εκάστοτε εμπειρία, ενώ αυτή η ικανοποίηση είχε μειωθεί για όσους δεν τραβούσαν φωτογραφίες.
Σε ένα επιφανειακό επίπεδο, φαίνεται ότι το να τραβάμε φωτογραφίες των εμπειριών μας είναι πολύ καλή ιδέα. Ωστόσο, οι λεπτομέρειες είναι αυτές που κάνουν τη διαφορά και σε αυτή την περίπτωση:
Και εξηγούμαστε: Σε όλες αυτές τις μελέτες, οι εμπειρίες ήταν κυρίως μοναχικές. Πιθανότατα τα συμπεράσματα δεν θα ήταν τα ίδια σε πιο κοινωνικές εμπειρίες. Μάλιστα φαίνεται πιο πιθανό η λήψη φωτογραφιών να στερεί κάποια πράγματα από τις κοινωνικές εμπειρίες – ειδικά εάν σε αποσπά από μία ευχάριστη συζήτηση ή από την ίδια τη δραστηριότητα.
Άλλο ένα κοινό στοιχείο των εμπειριών των μελετών αυτών είναι ότι ήταν σχετικά παθητικές εμπειρίες, όπως το να μετακινείσαι με ένα λεωφορείο ή να επισκέπτεσαι μία έκθεση τέχνης. Σε αυτές τις εμπειρίες οι άνθρωποι κυρίως μιλούν στα περιθώρια, δεν κάνουν κάτι ενεργητικό, ούτε βιώνουν κάτι μέσω δράσης.
Σε μία από τις μελέτες οι συμμετέχοντες παρουσίασαν σημαντικές διαφορές όσο αφορά το πόσο μπορούσαν να εμπλακούν ουσιαστικά στην εμπειρία. Συγκεκριμένα, στους μισούς είχε ανατεθεί (και τους είχαν δοθεί οδηγίες και υλικά) να κατασκευάσουν μία καλλιτεχνική δημιουργία. Στους άλλους μισούς είχε ανατεθεί να κοιτάζουν κάποιον άλλο να δημιουργεί το έργο.
Σε αυτή τη μελέτη η απόλαυση αυξανόταν για όσους φωτογράφιζαν, μόνο όταν αυτοί βρίσκονταν στο παθητικό μέρος της εμπειρίας (κοιτούσαν κάποιον άλλο να δημιουργεί ένα έργο τέχνης). Αντίθετα, μειωνόταν για όσους ήταν στο δημιουργικό κομμάτι. Όταν ένας άνθρωπος ασχολείται να δημιουργήσει κάτι, συμμετέχει ήδη ενεργά, εμπλέκεται και είναι δεσμευμένος στην εμπειρία αυτή. Επομένως, το να σταματήσει αυτό που κάνει για να τραβήξει φωτογραφίες, τον αποσπά από τη δραστηριότητα που του δίνει ευχαρίστηση.
Σε άλλη εκδοχή της μελέτης, οι συμμετέχοντες έπρεπε να κουβαλάνε μία ογκώδη κάμερα για να τραβούν φωτογραφίες, ή τους είχε επιβληθεί όριο στον αριθμό των φωτογραφιών. Το όριο τελικά τους οδήγησε να ξοδεύουν χρόνο για να σβήσουν φωτογραφίες στα μέσα της εμπειρίας.
Στις δύτο αυτές περιπτώσεις –όπου η φωτογράφηση εμπλεκόταν με την εμπειρία- αυτοί που φωτογράφιζαν δεν απόλαυσαν τις εμπειρίες περισσότερο από αυτούς που δεν φωτογράφιζαν. Όλοι το έχουμε ζήσει αυτό λίγο – πολύ: Τραβάμε φωτογραφίες και μας παίρνει χρόνο να τις ψάχνουμε μία –μία, είτε για να διαγράψουμε κάποιες για να έχουμε χώρο για νέες, καλύτερες, είτε για να βρούμε τις καλύτερες και να τις ανεβάσουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό όμως αποσπά την προσοχή μας από την εμπειρία (ή το υπέροχο τοπίο) και την κατευθύνει στο κινητό ή τη φωτογραφική μας μηχανή... περιορίζοντας έτσι την απόλαυσή μας...
Τελικά, δεν έχει καμία αξία το ότι η λήψη φωτογραφιών επιδρά θετικά σε εμπειρίες που είναι ήδη θετικές. Συνήθως άλλωστε, δεν έχουμε καμία όρεξη να τραβήξουμε φωτογραφίες όταν, για παράδειγμα, πηγαίνουμε στον οδοντίατρο. Η φωτογραφία μας κάνει να «μπαίνουμε» και να διατηρούμε περισσότερο την εμπειρία –είτε αυτή είναι ευχάριστη, είτε δυσάρεστη.
Εν καταλείδι, όλες αυτές οι έρευνες συνηγορούν ότι, εάν βρίσκεσαι εν μέσω μίας ευχάριστης και μοναχικής εμπειρίας και το να τραβήξεις φωτογραφία δεν θα σε αποσπάσει από την ευχάριστη δραστηριότητα, τότε η λήψη της φωτογραφίας μπορεί να βοηθήσει να εστιαστεί ακόμα περισσότερο η προσοχή σου και να εμπλακείς περισσότερο στη δραστηριότητα αυτή και άρα να την απολαύσεις περισσότερο.
Εάν όμως, ενώ απολαμβάνεις μία εμπειρία μόνος, είτε (ακόμα περισσότερο) με παρέα, το να τραβήξεις φωτογραφία θα σε αποσπάσει από το ευχάριστο βίωμα, τότε η φωτογράφηση της στιγμής... δεν είναι καλή ιδέα.