Συνεχίστηκε το τελευταίο τρίμηνο του 2015 η βελτίωση των προσδοκιών των συμβούλων μάνατζμεντ για τη μεσοπρόθεσμη πορεία της ελληνικής οικονομίας, σύμφωνα με την τριμηνιαία έρευνα του Συνδέσμου Εταιρειών Συμβούλων Μάνατζμεντ (ΣΕΣΜΑ).
Η ανοδική τάση των προσδοκιών κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους προφανώς σχετίζεται με την πορεία της οικονομίας (μικρότερη του αναμενόμενου κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας, συνεχιζόμενη ελαφρά κάμψη της ανεργίας, και ανοδική πορεία του τουρισμού) και με τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η κυβέρνηση με την νέα συμφωνία με τους δανειστές, σύμφωνα με την έρευνα.
Όπως ανέφερε ο κ. Βασίλειος Ρεγκούζας, Πρόεδρος ΔΣ του ΣΕΣΜΑ, κατά τη διάρκεια συνέντευξης τύπου, «το 2016 θα είναι καλύτερο από το 2015 και σ' αυτό συνηγορούν παράγοντες όπως: η σταδιακή αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας του τραπεζικού συτήματος, η καλύτερη εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2015, οι δρομολογημένες ιδωτικοποιήσεις καθώς και το γεγονός ότι οι μεταρρυμίσεις στο ασφαλιστικό, αν και δύσκολες, βρίσκονται στον σωστό δρόμο». Επίσης τόνισε ότι «οι εκτιμήσεις για την πορεία της ελληνικής οικονομίας από τους θεσμούς ήταν άσχημες αλλά δεν επαληθεύτηκαν».
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, ο μέσος όρος του ισοζυγίου «θετικών» – «αρνητικών» απαντήσεων για τα πέντε μεγέθη του δείκτη GMCCI –Οικονομική Συγκυρία, αυξήθηκε και το τέταρτο τρίμηνο, από -6,6% σε -2,8%. Βελτίωση προσδοκιών καταγράφηκε για τρεις από τις πέντε συνιστώσες του δείκτη, δηλαδή το ρυθμό μεγέθυνσης, τις εξαγωγές και το ρυθμό μεταβολής των τιμών. Αντίθετα, οι προσδοκίες για την ανεργία έγιναν περισσότερο απαισιόδοξες, ενώ οι απόψεις για την πορεία των ιδιωτικών επενδύσεων δεν παρουσίασαν αξιόλογη μεταβολή. Ωστόσο, καθ’ όλο το 2015, ο δείκτης GMCCI – Οικονομική Συγκυρία παρέμεινε σε επίπεδα αρνητικά και βεβαίως πολύ χαμηλότερα των αντιστοίχων του 2014.
Οι εκτιμήσεις των συμβούλων μάνατζμεντ για το ρυθμό μεγέθυνσης της οικονομίας είναι λιγότερο απαισιόδοξες το τελευταίο τρίμηνο. Η σχετική διαφορά «θετικών» – «αρνητικών» απαντήσεων μειώθηκε σε -10,2% από -12,5% το προηγούμενο τρίμηνο. Η πλειονότητα των συμβούλων όμως προβλέπει ότι η τρέχουσα κατάσταση δεν θα αλλάξει αισθητά το επόμενο δωδεκάμηνο. Πρέπει επίσης να υπογραμμισθεί ότι, παρά τη βελτίωση των δύο τελευταίων τριμήνων, οι προσδοκίες για τη μεγέθυνση είναι πολύ περισσότερο απαισιόδοξες στο τέλος του 2015 έναντι της ίδιας περιόδου του 2014.
Αντίθετα, ο δείκτης για την ανεργία το επόμενο δωδεκάμηνο χειροτέρευσε. Συγκεκριμένα, η διαφορά αισιοδοξίας και απαισιοδοξίας διευρύνθηκε από -8,3% σε -22,0%. Το ποσοστό εκείνων που προβλέπουν μείωση ανεργίας μειώθηκε σημαντικά, ενώ αυξήθηκε σημαντικά το ποσοστό εκείνων, 74,0%, που προβλέπουν ότι η ανεργία θα σταθεροποιηθεί στο τρέχον, πολύ υψηλό επίπεδο. Φαίνεται ότι οι σύμβουλοι δεν θεωρούν ότι οι προσδοκώμενοι ρυθμοί μεγέθυνσης θα είναι επαρκείς για να απορροφήσουν τους ανέργους. Σημειώνεται ότι η απαισιοδοξία είναι εντονότερη σε σχέση με το τέλος του 2014.
Η διαφορά μεταξύ «θετικών» και «αρνητικών» απαντήσεων για τις ιδιωτικές επενδύσεις παρέμεινε στάσιμη, στο -18% το τελευταίο τρίμηνο σε σχέση με το προηγούμενο. Στην εκτίμηση αυτή συμβάλλει βεβαίως και η πορεία των επενδύσεων, όπως αυτή καταγράφεται από τα επίσημα στοιχεία, οι καθυστερήσεις στο ΕΣΠΑ και η εν γένει αβεβαιότητα. Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι σε σχέση με το 2014, το 2015 εντάθηκε η απαισιοδοξία για τις επενδύσεις.
Το τελευταίο τρίμηνο του έτους οι προσδοκίες για τις εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών κατά το επόμενο δωδεκάμηνο βελτιώθηκαν. Το ισοζύγιο «θετικών»-«αρνητικών» απαντήσεων έγινε θετικό, 28,0%, ενώ ήταν μηδενικό το προηγούμενο τρίμηνο. Βελτίωση υπήρξε επίσης έναντι του τελευταίου τριμήνου του 2014. Πιθανώς, οι μεταβολές αυτές σχετίζονται και με την πορεία της ισοτιμίας του ευρώ.
Όπως και το τρίτο τρίμηνο, η μεγάλη πλειονότητα των συμβούλων, 75,0%, προβλέπει ότι ο αποπληθωρισμός θα συνεχιστεί. Σημειώνεται όμως, επίσης, ότι η διαφορά μεταξύ των ποσοστών εκείνων που προβλέπουν αύξηση του πληθωρισμού και εκείνων που προβλέπουν συνέχιση του αποπληθωρισμού αυξήθηκε ελαφρά σε 8,3%
Ελαφρά βελτίωση των προσδοκιών και για τους παραγωγικούς συντελεστές
Το τελευταίο τρίμηνο του 2015 σημειώθηκε επίσης ελαφρά βελτίωση των προσδοκιών και για τους παραγωγικούς συντελεστές. Η διαφορά των ποσοστών αισιοδοξίας και απαισιοδοξίας για το επόμενο δωδεκάμηνο βελτιώθηκε. Έτσι, ο δείκτης GMCCI – Παραγωγικοί Συντελεστές, που προκύπτει ως ο μέσος όρος της διαφοράς «θετικών» - «αρνητικών» απαντήσεων, διαμορφώθηκε σε -7,2% στο τέλος Δεκεμβρίου, από -14,2% στο τέλος Σεπτεμβρίου. Πρέπει μάλιστα να υπογραμμισθεί ότι βελτίωση υπήρξε στις τρεις από τις πέντε συνιστώσες του δείκτη. Ωστόσο, ο δείκτης παραμένει σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο από το τελευταίο τρίμηνο του 2014. Όσον αφορά και στους πέντε υποδείκτες, η σχετική πλειονότητα των συμβούλων προβλέπει στασιμότητα.
Οι εξελίξεις αυτές πάντως, εάν συνεχιστούν, είναι ενθαρρυντικές. Η αύξηση της παραγωγικότητας και η βελτίωση της αποτελεσματικότητας του θεσμικού πλαισίου είναι αυτές που εν τέλει προσδιορίζουν το μακροχρόνιο ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης.
Το τέταρτο τρίμηνο καταγράφηκε μεγαλύτερη απαισιοδοξία για τις τάσεις στην αποτελεσματικότητα του ανθρώπινου δυναμικού στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, ο δείκτης έγινε και πάλι ελαφρά αρνητικός, -4,1%, από 2,0% στο τέλος Σεπτεμβρίου. Μεγάλη πλειονότητα των συμβούλων όμως εξακολουθεί να θεωρεί ότι η αποτελεσματικότητα θα παραμείνει στάσιμη. Οι εν λόγω προβλέψεις είναι ευθυγραμμισμένες με την άποψη των συμβούλων ότι το ανθρώπινο δυναμικό δεν δημιουργεί προσκόμματα στην επιχειρηματική δραστηριότητα.
Βελτίωση καταγράφηκε στις εκτιμήσεις για τις δημόσιες υποδομές σε μεσοπρόθεσμη βάση. Η αρνητική διαφορά «θετικών» - «αρνητικών» απαντήσεων περιορίστηκε από -37,8% σε -12,0%. Ωστόσο, η διαφορά αυτή παραμένει σχεδόν διπλάσια από ότι στο τέλος Δεκεμβρίου 2014. Επίσης, πρέπει να υπογραμμισθεί ότι περισσότεροι από το 50% των συμβούλων εκτιμούν ότι η ποιότητα των υποδομών θα παραμείνει στάσιμη το επόμενο δωδεκάμηνο.
Νέα βελτίωση καταγράφηκε και όσον αφορά στις προσδοκίες για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων το επόμενο δωδεκάμηνο, γεγονός που σχετίζεται με την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και την προσδοκία για την ενεργοποίηση των προγραμμάτων ΕΣΠΑ 2014-2020. Η διαφορά των δύο ποσοστών έγινε θετική, 4,0%, στο τέλος του 2015, από μηδενική το τρίτο τρίμηνο. Η σχετική πλειονότητα των συμβούλων θεωρεί ότι οι συνθήκες χρηματοδότησης θα παραμείνουν αμετάβλητες.
Βελτίωση καταγράφηκε και στις προβλέψεις για την ελληνική επιχειρηματικότητα το επόμενο δωδεκάμηνο. Συγκεκριμένα, η διαφορά μεταξύ του ποσοστού εκείνων που προβλέπουν βελτίωση και εκείνων που απαισιοδοξούν παρέμεινε αρνητική, αλλά περιορίστηκε στο -10,0%. Παραμένει όμως μικρότερη από ότι καταγράφηκε στο τέλος Δεκεμβρίου 2015. Επισημαίνεται, επίσης, ότι η πλειονότητα των συμβούλων προβλέπει στασιμότητα.
Αντίστοιχη τέλος, είναι και η εικόνα για το θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία της οικονομίας. Μεγάλο μερίδιο των συμβούλων, 72,0%, εκτιμά ότι δεν θα σημειωθούν αξιόλογες μεταβολές στο θεσμικό πλαίσιο. Η διαφορά όμως «θετικών» – «αρνητικών» απαντήσεων διευρύνθηκε σε -16,0% στο τέλος Δεκεμβρίου και είναι αρκετά μικρότερη της αντίστοιχης του τέλους του 2014.
Οι ανασχετικοί παράγοντες στην επιχειρηματική δράση
Τα δύο κυριότερα προσκόμματα στην επιχειρηματική δράση σχετίζονται με τη φορολογία. Η μεταβλητότητα του φορολογικού συστήματος εξακολουθεί να είναι ο κυριότερος ανασχετικός παράγοντας και ακολουθεί η υψηλή φορολογία. Η σημασία μάλιστα του παράγοντα αυτού έχει αυξηθεί: από τη πέμπτη θέση στην κατάταξη τα δύο πρώτα τρίμηνα του 2015, πέρασε στην τρίτη το προηγούμενο και στη δεύτερη το τελευταίο τρίμηνο του έτους.
Αυξημένη εμφανίζεται και η σημασία που αποδίδεται στη αναποτελεσματική λειτουργία της δημόσιας διοίκησης. Την πρώτη πεντάδα συμπληρώνουν η ασυνέχεια που εμφανίζεται στη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού και οι δυσχέρειες στην χρηματοδότηση. Όλοι οι παράγοντες αυτοί είχαν σκορ μεγαλύτερο του 4,0 σε κλίμακα από 1,0 έως 5,0.
Αντιθέτως, μερικοί παράγοντες όπως οι ελλείψεις σε καταλλήλως εκπαιδευμένο προσωπικό, οι κρατικές παρεμβάσεις στις αγορές παραγωγικών συντελεστών και προϊόντων, καθώς και τα εμπόδια εισόδου επιχειρήσεων σε διάφορες αγορές εξακολουθούν να μην δημιουργούν σημαντικές δυσκολίες στην επιχειρηματική δράση. Όλοι αυτοί οι παράγοντες είχαν σκορ χαμηλότερα του 3,1.
Πρέπει να επισημανθεί, επίσης ότι η σύνθεση της ομάδας των πέντε κυριοτέρων προσκομμάτων δεν έχει μεταβληθεί μεταξύ 2014 και 2015. Ωστόσο, έχει αλλάξει η σχετική σημασία των παραγόντων αυτών. Η σημαντικότερη μεταβολή σημειώνεται στην αύξηση της σημασίας των δυσκολιών στη χρηματοδότηση. Το ίδιο ισχύει και όσον αφορά την ομάδα των λιγότερο σημαντικών προσκομμάτων.
Το νέο ΕΣΠΑ 2007-2013
Η έρευνα του ΣΕΣΜΑ καταγράφει για τρίτη φορά τις απόψεις των συμβούλων για το σημαντικότερο ίσως αναπτυξιακό μηχανισμό, το νέο ΕΣΠΑ. Οι έρευνες του πρώτου και του τετάρτου τριμήνου του 2014 είχαν αντιστοίχως καταγράψει τις απόψεις τους για ΕΣΠΑ 2007-2013.
Όπως είχε καταγραφεί και από τις δύο προηγούμενες έρευνες, οι σύμβουλοι είναι επικριτικοί ως προς την συμβολή του ΕΣΠΑ στην εν γένει ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Ποσοστό 61,2% εκτιμά ότι, η κατανομή των κονδυλίων μεταξύ των επιχειρησιακών προγραμμάτων συμβάλλει μόνο μέτρια στη μεγέθυνση και αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας. Οι απόψεις αυτές δεν διαφέρουν σημαντικά από αυτές που είχαν καταγραφεί στο τέλος του 2014.
Αντίστοιχες ήταν και οι απόψεις για τη συμβολή του ΕΣΠΑ στη βελτίωση των διαρθρωτικών προβλημάτων της οικονομίας, αλλά και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Σχεδόν δύο στους τρεις συμβούλους θεωρούν ότι η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ είναι μέτρια. Επίσης, υπογραμμίζεται ότι αυξήθηκε το μερίδιο εκείνων που εκτιμούν ότι το ΕΣΠΑ συμβάλλει σε μέτριο βαθμό στην αναδιάρθρωση της οικονομίας και ενισχύει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων.
Η έρευνα κατέγραψε επίσης προτάσεις των συμβουλευτικών επιχειρήσεων για τις παρεμβάσεις που θα πρέπει να ενισχυθούν. Από την ανάλυση των απαντήσεων προκύπτει ότι οι διατιθέμενοι πόροι του ΕΣΠΑ θα πρέπει να συμβάλλουν στη βελτίωση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας. Προτείνεται επίσης η ενίσχυση των μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων και των σημαντικών έργων υποδομής. Όλοι αυτοί είναι παράγοντες μεγάλης σημασίας για την αναδιάρθρωση, την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου και την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.
Δεδομένης της σημασίας τους, προτείνεται η αναδιανομή των πόρων προς όφελος επιχειρησιακών προγραμμάτων που προωθούν τους στόχους αυτούς.
Από την άλλη πλευρά, δεν θεωρούνται αποτελεσματικές οι μη στοχευμένες δράσεις και προτείνεται ο περιορισμός της χρηματοδότησης προγραμμάτων, όπως π.χ. εκπαίδευσης και κατάρτισης και ενίσχυσης του δημόσιου τομέα.
Καταγράφηκαν επίσης οι διαπιστώσεις των συμβούλων για τα κυριότερα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις - πελάτες τους όταν επιδιώκουν την ενίσχυσή τους μέσω του ΕΣΠΑ. Δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές με τα ευρήματα των προηγουμένων ερευνών. Τα σοβαρότερα προβλήματα σχετίζονται με τη δυσκολία δανεισμού από το τραπεζικό σύστημα, την έκδοση εγγυητικώνεπιστολών, καθώς και την καθυστέρηση των εκταμιεύσεων. Ακολουθεί η αδυναμία κάλυψης της ίδιας συμμετοχής. Σημειώνεται η χαμηλή ένταση που αποδίδεται στο πρόβλημα της διαφθοράς από το τέλος του 2014, καθώς και η μείωση της σημασίας της πολυπλοκότητας των διαδικασιών.
Η πλειονότητα των συμβούλων θεωρεί ότι οι μεγαλύτερες δυσκολίες κατά τη διαδικασία ενίσχυσης των επιχειρήσεων συναντώνται κατά το στάδιο της εκταμίευσης, προφανώς λόγω των παρατηρούμενων καθυστερήσεων που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Ωστόσο, το ποσοστό αυτών που θεωρούν την ένταση του προβλήματος αυτού υψηλή, μειώθηκε από 70,8% στο τέλος του 2014, σε 63,3% ένα έτος μετά. Δεύτερη σε σημασία παραμένει η τήρηση των υποχρεώσεων υλοποίησης των επιχειρήσεων που ενισχύθηκαν μέσω του ΕΣΠΑ.