Καθοριστική παράμετρο για την περαιτέρω πορεία της ελληνικής οικονομίας και την επίτευξη ικανοποιητικών ρυθμών ανάπτυξης θεωρεί το κυβερνητικό οικονομικό επιτελείο την ένταξη των ελληνικών χρεογράφων στο πρόγραμμα ποσοστικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, η οποία συναρτάται με την ολοκλήρωση της αξιολόγησης και τις αποφάσεις για το χρέος. Η προοπτική αυτή δημιουργεί την κρυφή ελπίδα ότι οι επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας θα είναι την επόμενη διετία πολύ καλύτερες από τις προβλέψεις που διατυπώνονται στο προσχέδιο του νέου προύπολογισμού. Στο ΥΠΟΙΚ εκτιμούν ότι με τις συνθήκες που σταδιακά θα διαμορφώνονται, η «εκτίναξη του συμπιεσμένου ελατηρίου» για την οποία έχει μιλήσει ο πρωθυπουργός, θα είναι εντυπωσιακή.
Του Νώντα Χαλδούπη
Προϋπόθεση αποτελεί βέβαια η ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο QE, η οποία θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των αγορών στην ελληνική οικονομία και στις επιχειρήσεις, θα βελτιώσει το επενδυτικό κλίμα και θα επιταχύνει την εισροή κεφαλαίων.
Προς το παρόν, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος και οι στενοί συνεργάτες του στο ΥΠΟΙΚ προσπαθούν να κρατήσουν χαμηλούς τόνους, βασίζοντας τον νέο προύπολογισμό σε συντηρητικές προβλέψεις για το ΑΕΠ της διετίας 2016-2017. Προτιμούν μια "προσγειωμένη, ρεαλιστική προσέγγιση", ώστε να μην υπάρξει κίνδυνος να εισέλθει εκ νέου η οικονομία σε φαύλο κύκλο διαψευδόμενων προσδοκιών.
Για το 2016, ο προϋπολογισμός προβλέπει οριακή ύφεση (-0,3%) και για το 2017 ανάπτυξη με ρυθμό 2,7% . Το υπουργείο Οικονομικών απέφυγε, σύμφωνα με πληροφορίες, να αναθεωρήσει τις εκτιμήσεις του για το φετινό ΑΕΠ, παρότι υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι τελικά η μεταβολή του ΑΕΠ θα είναι θετική, φθάνοντας ακόμη και το 0,4%, για το οποίο μίλησε πρόσφατα (στο Reuters) ο Αλέξης Τσίπρας.
Το ίδιο περίπου είχε συμβεί και πέρυσι: από τον Σεπτέμβριο, ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, Γιώργος Χουλιαράκης, είχε προαναγγείλει ότι δεν θα επιβεβαιώνονταν οι εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών και αναλυτών ΔΝΤ, για βαριά ύφεση, με υποχώρηση του ΑΕΠ κατά 1,5%-2%. Τα τελικά στοιχεία τον δικαίωσαν, καθώς το ποσοστό μείωσης του ΑΕΠ ήταν πολύ μικρό.
Πολλά επιμέρους στοιχεία δείχνουν ότι η οικονομία αρχίζει να «ξεκολλάει από τον πάτο» της μεγάλης ύφεσης. Από το δεύτερο τρίμηνο του έτους εμφανίσθηκε αύξηση του ΑΕΠ σε τριμηνιαία βάση (κατά 0,3%), παρά τη συνέχιση των κακών επιδόσεων σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις. Η αύξηση σε τριμηνιαία βάση συνεχίσθηκε, σύμφωνα με πληροφορίες, και κατά το τρίτο τρίμηνο.
Ο δείκτης μισθών της ΕΛΣΤΑΤ, ύστερα από μια «βουτιά» της τάξεως του 35% από το 2010 και μετά, φέτος σημειώνει, για πρώτη φορά, μικρή ανάκαμψη, ενώ υποχωρεί, έστω αργά, το ποσοστό της ανεργίας. Αύξηση πάνω από 7% σημείωσε ο δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανεμπόριο. Ο τουρισμός, παρότι πολλούς προβληματίζει η μείωση των εσόδων ανά επισκέπτη, υποστηρίχθηκε και φέτος από ένα νέο ρεκόρ στις αφίξεις. Το εμπορικό ισοζύγιο, παρά το «φρενάρισμα» των εξαγωγών, υποστηρίζεται από τις πολύ χαμηλές τιμές του πετρελαίου.
Το σημαντικότερο, ίσως, είναι ότι μετά την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης, τον Μάιο, και τα νέα μέτρα χαλάρωσης των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, παρατηρείται μικρή αλλά σταθερή αύξηση των καταθέσεων, με αποτέλεσμα τον Αύγουστο -που υπάρχουν σημαντικές εισροές από τον τουρισμό- ο ευρύς δείκτης νομισματικής κυκλοφορίας Μ3 (περιλαμβάνει νόμισμα σε κυκλοφορία και καταθέσεις) να πλησιάσει τα 160,2 δισ. ευρώ, με μηνιαία αύξηση κατά 1,3 δισ. ευρώ.
Πρόκειται, όμως, για μια αύξηση πολύ μικρή για να επιτρέψει στην οικονομία να «πάρει μπροστά». Από τα τέλη του 2014, το μεγαλύτερο εμπόδιο στην τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας είναι η μαζική φυγή καταθέσεων, που «γκρέμισε» το δείκτη προσφοράς χρήματος, καθώς χάθηκαν στο εξωτερικό ή στα στρώματα περισσότερα από 40 δισ. ευρώ. Αυτό το σοκ στέρησε την οικονομία από πολύτιμο οξυγόνο και εμποδίζει ακόμη και σήμερα την επανεκκίνησή της.
Με αυτά τα δεδομένα, η κυβέρνηση έχει πεισθεί ότι χρειάζεται το συντομότερο ένα γεγονός μεγάλης εμβέλειας, που θα λειτουργήσει σαν σύνθημα επιστροφής ξένων κεφαλαίων στις ελληνικές αγορές ομολόγων και μετοχών και θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των Ελλήνων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, ενισχύοντας τη δυναμική επαναφοράς ρευστότητας στις τράπεζες.
Αυτό το γεγονός μπορεί να είναι μόνο μια ανακοίνωση της ΕΚΤ ότι θα αρχίσει αγορές ελληνικών ομολόγων, στο πλαίσιο του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης. Τα ποσά αυτών των αγορών δεν θα είναι μεγάλα, αφού η ΕΚΤ έχει ήδη στο χαρτοφυλάκιό της μεγάλες τοποθετήσεις σε ελληνικά κρατικά ομόλογα.
Όμως, οι ξένες τράπεζες και οι διαχειριστές κεφαλαίων θα εκλάβουν την απόφαση της ΕΚΤ να αγοράσει ελληνικούς τίτλους ως μια επιβεβαίωση ότι το ελληνικό ρίσκο μειώθηκε σε τέτοιο βαθμό, που να δικαιολογεί αγορές ομολόγων και από τον ιδιωτικό τομέα. Και οι Έλληνες αποταμιευτές και επενδυτές θα λάβουν το μήνυμα ότι τα κεφάλαιά τους είναι ασφαλή στην Ελλάδα.
Διαβεβαιώσεις Στουρνάρα
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Γιάννης Στουρνάρας, στην τελευταία συνάντηση που είχε με τον πρωθυπουργό, εξήγησε ότι αυτός ο ενάρετος κύκλος μπορεί να ανοίξει, εφόσον η κυβέρνηση προχωρήσει ταχέως τη δεύτερη αξιολόγηση, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για να συζητηθεί η ελάφρυνση του χρέους.
Αν φθάσει σε αυτό το σημείο η ελληνική πλευρά, η Τράπεζα της Ελλάδος έχει τη βεβαιότητα ότι μια συμφωνία για χαλάρωση της λιτότητας και ελάφρυνση του χρέους είναι εφικτή και σε αυτό υπάρχει συναίνεση από την Φραγκφούρτη, παρότι, για ευνόητους λόγους ισορροπιών, πρόσφατα διαψεύσθηκαν από εκπρόσωπο της ΕΚΤ σχετικές δηλώσεις του κ. Στουρνάρα.
Στην περίπτωση που διευθετηθεί το θέμα του χρέους και η ΕΚΤ «ανάψει πράσινο» για την ένταξη των ελληνικών ομολόγων στην ποσοτική χαλάρωση, η ρευστότητα που σταδιακά θα εισέλθει στο οικονομικό κύκλωμα της χώρας εκτιμάται ότι θα είναι αρκετή για να φέρει το ρυθμό ανάπτυξης του 2017 πάνω από το «ψυχολογικό» όριο του 3%, χωρίς να αποκλείεται και ένα ποσοστό-έκπληξη της τάξεως του 3,5%, εάν αυξηθούν δυναμικά οι ροές ρευστότητας.
