Το πρόβλημα της σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης υπήρχε ανέκαθεν και όλοι το γνωρίζαμε. Τώρα όμως που το Χόλιγουντ το έφερε δυνατά στο προσκήνιο και κάθε μέρα γίνονται γνωστές τέτοιες ιστορίες από κάθε πτυχή της ζωής και μέρος του κόσμου, γίνεται ξεκάθαρα αντιληπτό το πόσο διαδεδομένη είναι η σεξουαλική βία. Δε γίνεται πια να εθελοτυφλούμε. Το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί και ο καλύτερος τρόπος είναι να αντιμετωπιστεί στη ρίζα του. Αυτό σημαίνει ότι ο καθένας μας χωριστά και ως κοινωνία συνολικά πρέπει να προσανατολιστούμε στην πρόληψη.
Τι σημαίνει όμως πρόληψη στη ρίζα του προβλήματος;
Παρ’οτι στις ΗΠΑ υπάρχουν ήδη προγράμματα πρόληψης της σεξουαλικής κακοποίησης σε σχολεία και κολέγια, τα περισσότερα έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικά. Γιατί;
Διότι κυρίως στόχευαν να διδάξουν στα κορίτσια τρόπους να αποφύγουν μία επίθεση -με στρατηγικές όπως να προσέχουν η μία την άλλη στα πάρτι, τι να αποφεύγουν όταν κυκλοφορούν ή τεχνικές αυτοάμυνας- αλλά δεν λάμβαναν υπόψη τους το πλέον προφανές: ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η σεξουαλική κακοποίηση ή παρενόχληση προέρχεται από κάποιον που το θύμα γνωρίζει και εμπιστεύεται –στο πλαίσιο της οικογένειας, του σχολείου ή πανεπιστημίου, της εργασίας, ή κάποιον σε θέση εξουσίας, όπως καθηγητή ή προϊστάμενο.
Αν και τέτοιες στρατηγικές μπορούν να μειώσουν κάπως τον κίνδυνο μιας επίθεσης, η ουσιαστική πρόληψη πρέπει να εστιάζει στο μοναδικό άτομο που μπορεί όντως να αποφύγει την κακοποιητική συμπεριφορά:
τον εν δυνάμει δράστη!
Άλλα προγράμματα ενθάρρυναν τους νέους και τους μαθαίνουν τακτικές για να επεμβαίνουν, εάν βρίσκονται μπροστά σε ένα περιστατικό παρενόχλησης ή κακοποίησης, να μην επικροτούν τέτοιες συμπεριφορές, να βοηθούν κάποιον που έχει πέσει θύμα επίθεσης και να προστατεύουν τους φίλους ή τους γείτονές τους.
Ωστόσο, τέτοια προγράμματα δίνουν μια άνιση μάχη. Η νεολαία εκτίθεται καθημερινά στους διαβρωτικούς και σχεδόν αόρατους τρόπους με τους οποίους η κοινωνία μας δέχεται και μάλιστα επιδοκιμάζει τη σεξουαλικά καταχρηστική συμπεριφορά.
Οι γονείς
Για παράδειγμα, τα βρέφη και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας διδάσκονται να αγνοούν τα προσωπικά όρια του σώματός τους. Συχνά οι γονείς πιέζουν τα παιδιά τους να αγκαλιάσουν ένα μέλος της οικογένειας ή φίλο, ενώ αυτά δεν θέλουν. Αντ' αυτού, πρέπει να διδάσκουμε στα παιδιά να δηλώνουν ειλικρινά και κατηγορηματικά εάν και πώς θέλουν ή δεν θέλουν να αγγίζονται.
Οι πατέρες συνήθως αστειεύονται για το ότι θα πρέπει να προστατεύσουν τις κόρες τους από τα αρπακτικά αγόρια που θα θέλουν να τις βγάλουν ραντεβού, λέγοντας κάτι όπως «ξέρουμε πώς είναι τα αγόρια». Μπορεί αυτό το αστείο να γίνεται με καλή πρόθεση, ωστόσο διδάσκει τόσο τους γιους, όσο και τις κόρες, ότι τα αγόρια είναι εκ φύσεως άμυαλοι επιδρομείς και τα κορίτσια αβοήθητα θύματα.
Οι γονείς έχουν σημαντικό ρόλο στη διδασκαλία θετικών νοοτροπιών και δεξιοτήτων για υγιείς σχέσεις στα παιδιά τους, δυστυχώς όμως, συνήθως δεν έχουν διδαχθεί ούτε οι ίδιοι αυτές τις νοοτροπίες και δεξιότητες, ούτε τους διδάσκει κάποιος πώς να μιλήσουν στα παιδιά τους για τέτοια δύσκολα θέματα.
Τι γίνεται με τους άνδρες;
Ορισμένα προγράμματα στις ΗΠΑ, όπως το Coaching Boys into Men, ενθαρρύνουν τους νεαρούς άνδρες να μη βλέπουν τη σεξουαλική βία ως «ένα γυναικείο πρόβλημα» και να κατανοήσουν το ρόλο τους στην πρόληψη τέτοιων φαινομένων και να παρεμβαίνουν.
Ακόμα σημαντικότερο, τους ενθαρρύνουν να αμφισβητούν το μοντέλο «ανδρισμού» που αποδέχεται ή ακόμα και επικροτεί τη βία. Αυτό καθώς έχει αποδειχθεί, ότι η αντίληψη κάποιων ανδρών ότι δεν είναι αρκετά αρρενωποί / «ανδροπρεπείς», συνδέεται άμεσα με αυξημένα ποσοστά σεξουαλικής βίας. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να προωθηθούν πρότυπα μη βίαιης αρρενωπότητας.
Πέραν αυτών, δε μπορεί να αγνοηθεί και το ότι το 23% των αγοριών και ανδρών βιώνει σεξουαλική βία ή παρενόχληση κάποια στιγμή στη ζωή του –ποσοστό που ενδεχομένως να είναι υψηλότερο στην πραγματικότητα, καθώς ακόμα πιο δύσκολα τα αγόρια ή οι οικογένειές τους καταγγέλλουν τέτοια περιστατικά. Παρότι τα ποσοστά βιασμών ή παρενόχλησης με θύματα άνδρες είναι αρκετά χαμηλότερα, αρκετοί βιώνουν σεξουαλικό εξαναγκασμό, πίεση ή χειραγώγηση για σεξουαλική δραστηριότητα την οποία δεν θέλουν, σε ποσοστά πολύ κοντινά με τις γυναίκες.
Οπότε, τι κάνουμε;
Η πρόληψη της βίας πρέπει να ξεκινάει πολύ νωρίς στην παιδική ηλικία, να συνεχίζεται για μια ζωή και –το κυριότερο- να είναι προσανατολισμένη στο να μη δημιουργούμε δράστες!
Ξεκινάει με το να διδάσκουμε τα παιδιά να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, να συναισθάνονται τους συνανθρώπους τους, παράλληλα με την ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας και επίλυσης προβλημάτων.
Συνεχίζεται με την προώθηση μιας υγιούς σεξουαλικής συμπεριφοράς, μέσω εκπαίδευσης εστιασμένης στο σεβασμό για τον εαυτό και τους άλλους και την αμοιβαία συναίνεση.
Επίσης, οι πολιτικοί, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι εργοδότες έχουν τη δύναμη να ενισχύσουν και να εφαρμόζουν με συνέπεια πολιτικές, με στόχο να καταστήσουν τις κοινότητες, τα σχολεία και τους χώρους εργασίας ασφαλή μέρη, φέρνοντας τους παραβάτες προ των ευθυνών τους.
Οι πάσης φύσεως ηγέτες και όλοι οι μάρτυρες τέτοιων περιστατικών μπορούν να αρνούνται να ανεχθούν οποιαδήποτε καταχρηστική συμπεριφορά.
Τέλος, μπορούμε όλοι να στηρίξουμε οργανισμούς, πρωτοβουλίες και δράσεις αφενός εκπαίδευσης παιδιών και νέων και αφετέρου στήριξης των θυμάτων των δύο φύλων, για να μειωθεί η βλάβη που τους έχουν προκαλέσει τέτοιες τραυματικές εμπειρίες.
Η σεξουαλική βία δεν είναι «γυναικείο πρόβλημα». Και τα δύο φύλα παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψή της. Η αναγνώρισή της ως ένα πρόβλημα της κοινωνίας συνολικά, που επηρεάζει όλους τους ανθρώπους, είναι ζωτικής σημασίας.