Με «καπέλο» 96%, δηλαδή ουσιαστικά στη διπλή τιμή σε σχέση με την Ευρώπη, έχουν φθάσει να πληρώνουν το ρεύμα οι Έλληνες καταναλωτές, καθώς το χρηματιστηριακό μοντέλο λειτουργίας της αγοράς ρεύματος, το ευρωπαϊκό Target Model, φαίνεται πως εφαρμόζεται στη χώρα μας με μεγάλες στρεβλώσεις και, όπως καταγγέλλουν γνώστες της αγοράς, αφήνει μεγάλα περιθώρια κερδοσκοπίας εις βάρος των καταναλωτών.
Τα στοιχεία που συγκεντρώνει το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών για την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας δείχνουν ότι οι Έλληνες καταναλωτές επιβαρύνονται δυσανάλογα σε σχέση με τους Ευρωπαίους. Τον Αύγουστο, σημειώνει το ΙΟΒΕ, η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα (128,0 €/MWh) ήταν 96% υψηλότερη από την τιμή συστήματος στο χρηματιστήριο ενέργειας Nord Pool 65,4 €/MWh.
Μάλιστα, όπως φαίνεται στο γράφημα του ΙΟΒΕ, το 2018 ήταν η τελευταία φορά όπου το ρεύμα στην Ελλάδα είχε περίπου την ίδια τιμή με την Ευρώπη. Έκτοτε παραμένει σταθερά ακριβότερο, χωρίς να αλλάξει κάτι προς το καλύτερο από τα τέλη του 2019, όταν εφαρμόσθηκε με μεγάλη καθυστέρηση και στην Ελλάδα το ευρωπαϊκό Target Model, όπου η τιμή διαμορφώνεται χρηματιστηριακά σε καθημερινή βάση. Μετά από ένα σύντομο κλείσιμο της ψαλίδας με την ευρωπαϊκή τιμή, στις αρχές του τρέχοντος έτους, η διαφορά διευρύνεται συνεχώς, ιδιαίτερα από τον Μάιο και μετά, όταν άρχισε να αυξάνεται γρήγορα η τιμή χονδρικής στην Ελλάδα.
Τα στοιχεία διαψεύδουν τους ισχυρισμούς του πρώην υπουργού Ενέργειας, Κωστή Χατζηδάκη, ο οποίος μιλούσε για «παιδική ασθένεια», σχολιάζοντας την αρχική εκτίναξη της τιμής χονδρικής μετά την πρώτη εφαρμογή του Target Model. Η «παιδική ασθένεια» όχι μόνο κρατάει περισσότερο από όσο περίμενε η ελληνική κυβέρνηση -και, ίσως, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας- αλλά εξελίσσεται σε βαρύτατη πάθηση, που πλήττει τους καταναλωτές στη χειρότερη στιγμή, όταν η μεγάλη αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου εκτοξεύει στα ύψη τις τιμές του ρεύματος σε όλη την Ευρώπη.
Η τιμή του ρεύματος σε Ελλάδα (γαλάζια γραμμή) και Ευρώπη
Η ΡΑΕ, αρχικά διαπίστωσε τις σοβαρές αρρυθμίες στην αγορά εξισορρόπησης, που «φούσκωναν» τις τιμές χονδρικής και επέβαλε ορισμένα διοικητικά μέτρα, ενώ τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη, από την περασμένη Τετάρτη, άλλη μια δημόσια διαβούλευση για τη διόρθωση ατελειών στην αγορά εξισορρόπησης. Όμως, όλα δείχνουν ότι οι παρεμβάσεις του Ρυθμιστή είναι «πολύ λίγα, πολύ αργά», καθώς όσοι γνωρίζουν σε βάθος τη λειτουργία της αγοράς επισημαίνουν ότι χαρακτηρίζεται από πολλές και σοβαρές στρεβλώσεις.
Η Ένωση των Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας (ΕΒΙΚΕΝ), που παρακολουθεί πολύ στενά τις εξελίξεις στην αγορά ενέργειας, καθώς επηρεάζουν καταλυτικά το κόστος παραγωγής της βιομηχανίας, έγραψε πρόσφατα σε επιστολή προς τη ΡΑΕ ότι δίνεται η εικόνα μιας «μη ανταγωνιστικής αγορά προμήθειας εις βάρος των καταναλωτών και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας» και έκανε λόγο για «μια αγορά με χαρακτηριστικά ολιγοπωλίου».
Χαρτογραφώντας την αγορά, η ΕΒΙΚΕΝ ανέφερε ότι:
- Οι μονάδες παραγωγής φυσικού αερίου που ανήκουν σε ιδιώτες διαθέτουν ετήσια παραγωγή που υπερβαίνει τις ποσότητες ενέργειας που προμηθεύουν στη λιανική. Έχουν επίσης τη δυνατότητα όποτε συμφέρει να αγοράζουν ενέργεια από τη χονδρεμπορική αγορά, ώστε να αντισταθμίζουν το όποιο ρίσκο τους στην παραγωγή και να είναι πιο ανταγωνιστικοί στις προσφορές τους στη λιανική.
- Οι μη καθετοποιημένοι προμηθευτές εξαρτώνται απόλυτα από τις τιμές στη χονδρεμπορική και την ύπαρξη ρευστότητας στην προθεσμιακή αγορά σε προϊόντα αντιστάθμισης κινδύνου.
- Η ΔΕΗ έχει υψηλό ποσοστό λιανική αγορά και αυτό την υποχρεώνει να προμηθεύεται μεγάλες ποσότητες από την χονδρεμπορική αγορά, ποσότητες οι οποίες θα αυξηθούν με την απόσυρση των λιγνιτικών της μονάδων και θα αυξηθεί η θέση short της ΔΕΗ στην αγορά και η έκθεση της στην μεταβλητότητα των τιμών στην αγορά.
- Προς το παρόν οι ιδιώτες καθετοποιημένοι προμηθευτές δεν έχουν στρατηγική επιδίωξη να αυξήσουν το μερίδιο τους στη λιανική, αλλά να κατοχυρώσουν τα κέρδη τους από την χονδρεμπορική αγορά και να παραμείνουν στη λιανική με μηδέν ρίσκο, τακτική η οποία προφανώς δεν βρίσκει αντίθετους ούτε τη ΔΕΗ , ούτε τους μικρούς προμηθευτές.
«Έγκαιρα ζητήσαμε την αποφασιστική παρέμβαση της Αρχής σας στην αγορά προμήθειας, η λειτουργία της οποίας, ελλείψει συνθηκών στοιχειώδους ανταγωνισμού, με κύρια ευθύνη των καθετοποιημένων προμηθευτών, κυρίως των ιδιωτών, χαρακτηρίζεται από εναρμονισμένες πρακτικές που κατατείνουν στην παγίωση της μεταφοράς στα τιμολόγια του 100% του ρίσκου των τιμών της αγοράς επόμενης ημέρας και των χρεώσεων της αγοράς εξισορρόπησης στους πελάτες τους. Το πρόβλημα για μας είναι η δομή της αγοράς και όταν έχεις μια μη ανταγωνιστική αγορά πρέπει η επιτροπή ανταγωνισμού να παρέμβει», τονίζει η ΕΒΙΚΕΝ.
Ο πρώτος πρόεδρος της ΡΑΕ, καθηγητής Παντελής Κάπρος, μιλώντας πριν λίγες ημέρες σε ενεργειακό συνέδριο του energypress.gr μίλησε για «ουρανοκατέβατα» κέρδη των προμηθευτών που οδηγούν σε «καπέλο» της τάξεως του 39% για τον τελικό καταναλωτή. Ο κ. Κάπρος ανέφερε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα στρεβλής τιμολόγησης που αφήνουν υπερβολικά κέρδη σε παραγωγούς ενέργειας. Οι υδροηλεκτρικές μονάδες της ΔΕΗ έλαβαν τιμή κατά 112% υψηλότερη σε σχέση με το κόστος, ενώ οι μονάδες ΑΠΕ πήραν τιμή 145% υψηλότερη. Ο καταναλωτής, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του κ. Κάπρου, αν δεν υπήρχαν τέτοια «καπέλα» θα έπρεπε να πάρει τιμή 101 ευρώ/Mwh και όχι 140 ευρώ / Mwh για την περίοδο Αύγουστου – Σεπτεμβρίου.
Ο κ. Κάπρος προτείνει να λειτουργήσει με εντελώς διαφορετική φιλοσοφία η αγορά ενέργειας. Να περνούν από το Χρημαστιστήριο Ενέργειας πολύ λιγότερες συναλλαγές (το 15% του συνόλου) και οι περισσότερες συμφωνίες να συνάπτονται διμερώς ανάμεσα σε παραγωγούς και αγοραστές ενέργειας.