Με αισθήματα ειλικρινούς συγκίνησης βρίσκομαι σήμερα εδώ, υπό την ιδιότητά μου ως Προέδρου της Δημοκρατίας, προκειμένου ν' αποτίσουμε, από κοινού, φόρο τιμής στην Μνήμη των τραγικών θυμάτων του Ολοκαυτώματος του Χορτιάτη, που συντελέσθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 1944. Μιας πραγματικής θηριωδίας, που αποδεικνύει περίτρανα τον «απανθρωπισμό» και την «εξαγρίωση», στην οποία οδηγούν τον άνθρωπο αδιανόητες «ιδεολογίες», όπως ο ναζισμός. «Ιδεολογίες» απεχθείς, οι οποίες συντίθενται από ένα απροκάλυπτο κήρυγμα μίσους προς τον Συνάνθρωπο.
Ι. Επιτρέψατέ μου, όμως, στο σημείο αυτό ν' αναφερθώ, δι' ολίγων, στα δραματικά γεγονότα της αποφράδας εκείνης ημέρας:
A. Το πρωί της 2ας Σεπτεμβρίου 1944, μια διμοιρία του ΕΛΑΣ μ' επικεφαλής τον Βάιο Ρικούδη, η οποία ανήκε στον λόχο του Αντώνη Καζάκου (Καπετάν Φλωριά), επιτέθηκε με πυρά, στην θέση «Καμάρα», έξω από τον Χορτιάτη, σε δύο αυτοκίνητα που κατευθύνονταν στον οικισμό. Πρώτα χτυπήθηκε ένα αυτοκίνητο, που ανήκε στον Οργανισμό Ύδρευσης Θεσσαλονίκης (Ο.Υ.Θ.) και,στην συνέχεια, ένα γερμανικό αυτοκίνητο που ακολουθούσε.
Β. Λίγο αργότερα, την ίδια ημέρα, έφθασαν στον Χορτιάτη περίπου είκοσι φορτηγά με Γερμανούς στρατιώτες και άνδρες του Αποσπάσματος Καταδίωξης Ανταρτών του Φριτς Σούμπερτ («JagdkommandoSchubert») και περικύκλωσαν τον οικισμό.
1.Αφού συγκέντρωσαν, στην κεντρική πλατεία, τους κατοίκους που βρήκαν, άρχισαν να λεηλατούν και να πυρπολούν τα σπίτια.
2.Κατόπιν, οδήγησαν πολλούς κατοίκους στο σπίτι του Ευάγγελου Νταμπούδη και τους έκαψαν ζωντανούς, ενώ όσους συνάντησαν μπροστά στο καφενείο της πλατείας τους έκλεισαν στον φούρνο του Στέφανου Γκουραμάνη. Κατά την μεταφορά τους, ένας από τους άνδρες του Σούμπερτ έπαιζε έναν χαρούμενο σκοπό στο βιολί! Αφού τους έκλεισαν στον φούρνο, οι άντρες του Σούμπερτ έστησαν ένα πολυβόλο και άρχισαν να τους πυροβολούν, από ένα παραθυράκι της πόρτας. Ύστερα, έβαλαν φωτιά για να κάψουν ζωντανούς όσους δεν είχαν σκοτωθεί από τις ριπές του πολυβόλου. Όσοι από τους εγκλωβισμένους προσπάθησαν να διαφύγουν από το κτίριο που καιγόταν, μαχαιρώθηκαν από τους στρατιώτες, οι οποίοι περίμεναν έξω. Μόνο δύο κάτοικοι κατάφεραν να γλυτώσουν από αυτό το μαρτύριο.
3.Εκτός από τους κατοίκους που δολοφονήθηκαν στα δύο προαναφερθέντα σημεία του οικισμού, άλλοι δολοφονήθηκαν έξω από τα σπίτια τους και ένδεκα καταδιώχθηκαν και εκτελέσθηκαν έξω από τον οικισμό, ενώ προσπαθούσαν να διαφύγουν. Επίσης, γυναίκες, κάτοικοι του Χορτιάτη, έπεσαν θύματα βιασμού, πριν δολοφονηθούν από τους άνδρες του Σούμπερτ. Συνολικά, σκοτώθηκαν εκείνη την ημέρα 147 κάτοικοι του Χορτιάτη, ανάμεσά τους 109 γυναίκες και κορίτσια, και κάηκαν, περίπου, 300 σπίτια. Εξ αιτίας του φόβου ότι οι Γερμανοί θα επέστρεφαν, αλλά και της δυσοσμίας από τα καμένα πτώματα που είχαν μείνει άταφα, οι κάτοικοι, οι οποίοι κατάφεραν να σωθούν, επέστρεψαν αρκετές μέρες αργότερα στον Χορτιάτη.
Γ. Στις 4 Σεπτεμβρίου οι άνδρες του Σούμπερτ επέστρεψαν για να ολοκληρώσουν την λεηλασία των σπιτιών, που είχαν ξεκινήσει δύο μέρες πριν.
Δ. Εκπρόσωποι του Ερυθρού Σταυρού έμαθαν για την σφαγή του Χορτιάτη στις 5 Σεπτεμβρίου, και κατάφεραν να εξασφαλίσουν άδεια για να μπουν στον οικισμό μόλις στις 7 Σεπτεμβρίου.
Ε. Όπως είναι γνωστό, ο Φριτς Σούμπερτ, μετά τον πόλεμο, δικάσθηκε και εκτελέσθηκε στην Αθήνα. Το 1998, η σφαγή του Χορτιάτη αναγνωρίσθηκε ως «μαρτυρική», με το Προεδρικό Διάταγμα αρ. 399.
ΙΙ. Η 74η επέτειος του Ολοκαυτώματος του Χορτιάτη, είναι ημέρα μνήμης και διδαχής:
Α. Πριν απ' όλα, μνήμης του στυγερού εγκλήματος της ναζιστικής θηριωδίας και του μαρτυρικού τέλους των θυμάτων της.
Β. Αλλά και διδαχής. Με την έννοια ότι ο μαρτυρικός θάνατος τόσων ανθρώπινων ψυχών μας διδάσκει πως πρέπει να βρισκόμαστε σε διαρκή εγρήγορση συνείδησης, προκειμένου να μην τελεσθούν ξανά εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας, με όποια μορφή και κάτω από οποιαδήποτε «λεοντή» και αν εμφανισθούν οι εχθροί της Δημοκρατίας στο μέλλον. Τόσο στην Ευρώπη όσο και οπουδήποτε αλλού στον Κόσμο.
ΙII. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο Ιερής Μνήμης -και μακριά από κάθε λογική αντεκδίκησης, που είναι παντελώς ξένη σ' εμάς, τους Έλληνες- εντάσσουμε και τις έναντι της Γερμανίας νόμιμες αξιώσεις μας για το κατοχικό δάνειο και τις εν γένει αποζημιώσεις της γερμανικής ναζιστικής κατοχής. Όπως έχω επανειλημμένως τονίσει, οι ως άνω αξιώσεις μας είναι πάντα νομικώς ενεργές-πράγμα που σημαίνει ότι δεν τίθεται κανένα θέμα παραγραφής- και δικαστικώς επιδιώξιμες. Και ο κοινός μας Ευρωπαϊκός Νομικός Πολιτισμός επιβάλλει την σχετική απόφαση να την λάβει αρμόδιο Δικαστικό Forum, με βάση το σύνολο του εφαρμοζόμενου εν προκειμένω Διεθνούς Δικαίου. Η θέση αυτή είναι, πλέον, κυριολεκτικώς Εθνική και, κατά συνέπεια, αδιαπραγμάτευτη.
ΙV. Το Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη εκπέμπει, όμως, και ένα ηχηρό SOS ως προς τους κινδύνους που εγκυμονεί για την σημερινή Ευρώπη, αλλά και τον υπόλοιπο Κόσμο, η επανεμφάνιση λαϊκιστικών ή και νεοναζιστικών πολιτικών μορφωμάτων.
Α. Αυτά πρέπει ν' αντιμετωπισθούν με αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους Ευρωπαϊκούς Λαούς που την συγκροτούν. Ιδίως δε, πρέπει να εξαλειφθούν οι αιτίες που προκαλούν την εμφάνιση και ανάπτυξη τέτοιων φαινομένων, με κυριότερη τις έντονες κοινωνικές ανισότητες και όσες συνέπειες αυτές έχουν για την συνοχή των Ευρωπαϊκών κοινωνιών.
Β. Είναι καίριας, επομένως, σημασίας η υπεράσπιση του Κοινωνικού Κράτους Δικαίου στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εμείς, μάλιστα, οι Έλληνες, που ζήσαμε πρόσφατα μια μεγάλη οικονομική -και όχι μόνο- κρίση, γνωρίζουμε καλά την αξία του Κοινωνικού Κράτους Δικαίου και είμαστε πρόθυμοι να το υπερασπισθούμε έναντι όσων βάλλουν κατά της αναγκαιότητάς του. Ταυτοχρόνως δε, είμαστε αποφασισμένοι να υπερασπισθούμε το Ευρωπαϊκό Οικοδόμημα έναντι όλων εκείνων, οι οποίοι απεργάζονται την υπονόμευσή του και, εν τέλει, την κατεδάφισή του.
Του Προέδρου της Δημοκρατίας Πρ. Παυλόπουλου από την εκδήλωση μνήμης για το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη
