Η πανδημία Covid-19 επιτάχυνε την τάση ψηφιοποίησης (και) των μέσων ενημέρωσης (ΜΜΕ) διεθνώς, ενώ παράλληλα τροφοδότησε περαιτέρω την έλλειψη εμπιστοσύνης στις πηγές ενημέρωσης, σύμφωνα με την έκθεση Digital News Report του Ινστιτούτου Reuters για το 2020.
Το ξέσπασμα του κορονοϊού οδήγησε αφενός σε σημαντική αύξηση της κατανάλωσης ειδήσεων, ιδίως από τα καθιερωμένα μέσα ενημέρωσης, αφετέρου σε ενίσχυση της ήδη ευρισκόμενης σε εξέλιξη ψηφιοποίησης των μέσων ενημέρωσης (ΜΜΕ), καθώς ολοένα περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν πλέον το «έξυπνο» κινητό τηλέφωνό τους και τα online μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να ενημερώνονται.
Το lockdown υπέσκαψε περαιτέρω τα παραδοσιακά έντυπα μέσα ενημέρωσης, «σχεδόν σίγουρα επιταχύνοντας τη μετάβαση σε ένα πλήρως ψηφιακό μέλλον», σύμφωνα με την έκθεση.
«Ο τίτλος της είδησης είναι ότι βλέπουμε μια επιταχυνόμενη κίνηση προς τα ψηφιακά και τα κινητά media, καθώς και προς διάφορες πλατφόρμες. Αυτό συνοδεύεται από μία συνεχιζόμενη μείωση της εμπιστοσύνης προς τις ειδήσεις και αυξανόμενες ανησυχίες για την παραπληροφόρηση, ιδίως στα social media και από μερικούς πολιτικούς», δήλωσε ο διευθυντής του Reuters Institute, Κλάις Νίλσεν.
Μετά και την εμπειρία της πανδημίας αυξάνονται οι ανησυχίες για παραπληροφόρηση, με το Facebook και το WhatsApp να θεωρούνται κατ' εξοχήν ωφελημένοι από την πανδημία, αλλά και «ένοχοι» για τη διάχυση παραπλανητικών, ψευδών, αντιεπιστημονικών ή συνωμοσιολογικών πληροφοριών.
Η εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ είναι υπερδιπλάσια σε σχέση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όσον αφορά την πληροφόρηση σχετικά με την Covid-19.
Στην περίπτωση των ειδήσεων σχετικά με τον κορονοϊό, η εμπιστοσύνη στους ειδησεογραφικούς οργανισμούς έφθασε το 59%.
Όμως, γενικότερα, μόνο το 38% των πολιτών δηλώνει ότι εμπιστεύεται τις ειδήσεις τις περισσότερες φορές, ενώ το 46% εμπιστεύεται τη βασική πηγή ενημέρωσής του. Η πλειονότητα (60%) προτιμά ΜΜΕ και ειδήσεις χωρίς συγκεκριμένη ιδεολογική οπτική γωνία και μόνο το 28% θέλει ειδήσεις που ενισχύουν τις απόψεις του.
Από την άλλη πλευρά, διαφαίνεται μία άλλη τάση, ότι ολοένα περισσότεροι άνθρωποι φαίνονται πρόθυμοι να πληρώσουν για να ενημερωθούν μέσω διαδικτύου από ειδησεογραφικές ιστοσελίδες που ανήκουν κυρίως σε μεγάλους κύρους μέσα ενημέρωσης (New York Times, Washington Post, London Times, Financial Times κ.ά.).
Όμως, σε όλες τις χώρες οι περισσότεροι άνθρωποι συνεχίζουν να μην πληρώνουν για την online ενημέρωσή τους, ενώ ποσοστά χρηστών της τάξης του 40% έως 50% δηλώνουν ότι τίποτε δεν θα τους πείσει να πληρώσουν συνδρομή για τις ειδήσεις που διαβάζουν στο διαδίκτυο.
Σύμφωνα με την έκθεση, που βασίστηκε σε δειγματοληπτική έρευνα σε 40 χώρες (μεταξύ των οποίων η Ελλάδα), οι άνθρωποι κάτω των 35 ετών, σε πολλές χώρες, προτιμούν να διαβάζουν online ειδήσεις παρά να τις παρακολουθούν online.
Η χρήση του Instagram για ενημέρωση έχει διπλασιαστεί από το 2018 μέχρι σήμερα, ιδίως μεταξύ των νέων, και η έκθεση προβλέπει ότι κάποια στιγμή το 2021 θα ξεπεράσει το Twitter ως προτιμώμενη πηγή ενημέρωσης.
Στην Ελλάδα
Όσον αφορά τις χρησιμοποιούμενες συσκευές για την ενημέρωση στην Ελλάδα, η μεγάλη αλλαγή είναι ότι πλέον η πλειονότητα (68%) χρησιμοποιεί το κινητό τηλέφωνο (έναντι ποσοστού 47% το 2016), ενώ αντίστοιχα έχει υποχωρήσει η χρήση υπολογιστή από το 72% το 2016 σε 62% το 2020.
Η αγορά μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα, σύμφωνα με την έκθεση, χαρακτηρίζεται από μία online πανσπερμία και ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο ποσοστά χρήσης των social media ως πηγών ενημέρωσης, αλλά με πτωτική τάση διαχρονικά.
Το 2020 το 92% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι ενημερώνονται διαδικτυακά (έναντι 96% το 2016), ενώ από αυτούς το 71% ενημερώνεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (έναντι 74% το 2016). Το 67% ενημερώνεται ειδησεογραφικά από την τηλεόραση (έναντι 66% το 2016) και το 24% από τα έντυπα ΜΜΕ (έναντι 31% το 2016).
Τα κορυφαία εγχώρια ΜΜΕ, με βάση τη χρήση μέσα στην εβδομάδα για ενημερωτικούς λόγους, είναι ο ΣΚΑΙ (τηλεόραση και ραδιόφωνο) με 55% και ακολουθούν ΑΝΤ1 (49%), Alpha (45%), ΕΡΤ (όλοι οι σταθμοί) 36%, Star (35%), Open (30%), Real (εφημερίδα και ραδιόφωνο) 18%, τοπική ή περιφερειακή εφημερίδα 18%, Καθημερινή 16%, Πρώτο Θέμα (15%), Τα Νέα (13%), Το Βήμα (13%), BBC News (11%), Έθνος (10%), CNN (10%) και η Εφημερίδα των Συντακτών (9%).
Μεταξύ των ειδησεογραφικών ιστοσελίδων, αποκλειστικά, προηγείται το Newsbomb.gr (34%) και ακολουθούν Dikaiologitika.gr (30%), in.gr (27%), News247.gr (27%), ProtoThema.gr (26%) και Kathimerini.gr (25%).
Η εμπιστοσύνη των Ελλήνων γενικά στις ειδήσεις των ΜΜΕ παραμένει χαμηλή και δεν ξεπερνά το 28%. Μόνο το 30% εμπιστεύονται τη βασική πηγή ειδήσεων που οι ίδιοι, συνήθως, χρησιμοποιούν (από τα χαμηλότερα ποσοστά παγκοσμίως), ενώ το 21% εμπιστεύεται τις ειδήσεις στα social media. Τα μεγαλύτερα ποσοστά αξιοπιστίας καταγράφουν: Dikaiologitika.gr (62%), Καθημερινή (62%), ειδήσεις Alpha (59%), ειδήσεις ΑΝΤ1 (58%) και Real (58%).
Ο ένας στους δέκα ερωτηθέντες (11%) εμφανίζεται πρόθυμος να πληρώνει για online ενημέρωση, ενώ όσον αφορά τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για ενημέρωση προηγείται το Facebook (57%) και ακολουθούν YouTube (32%), Facebook Messenger (22%), Viber (17%), Instagram (16%) και Twitter (13%).