Τους υψηλότερους φόρους στα καύσιμα και το ρεύμα στην Ευρώπη, με μοναδική εξαίρεση τη Σλοβενία, έχει η Ελλάδα, γεγονός που αναδεικνύεται ως ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα για τους καταναλωτές σε περιόδους όπως η τρέχουσα, όπου έχουν αυξηθεί ανησυχητικά οι τιμές.
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάζει η Ελληνική Εταιρεία Ενεργειακής Οικονομίας στην ετήσια έκδοση Greek Energy Market Report 2021, οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης σε βενζίνη, πετρέλαιο, φυσικό αέριο και ρεύμα αποδίδουν στα κρατικά ταμεία έσοδα που ανέρχονται στο 2,9% του ΑΕΠ. Αυτό είναι και το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη, με εξαίρεση τη Σλοβενία όπου φθάνει στο 3%.
Όπως φαίνεται στο γράφημα, τα ελληνικά έσοδα από τα «χαράτσια» στον ενεργειακό τομέα ξεπερνούν κατά πολύ τον μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που είναι μόλις 1,9% του ΑΕΠ. Χώρες του Νότου, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, παρότι αντιμετώπισαν μεγάλες οικονομικές δυσκολίες στη διάρκεια της κρίσης της περασμένης δεκαετίας, διατηρούν σχετικά χαμηλά τη φορολογική επιβάρυνση των ενεργειακών προϊόντων (1,5% του ΑΕΠ και 1,9%, αντίστοιχα). Αξίζει να σημειωθεί ότι η πολύ βαριά φορολογική επιβάρυνση της βενζίνης κρατά την Ελλάδα σταθερά σε μία από τις τρεις πρώτες θέσεις στην Ευρώπη σε ό,τι αφορά τις τιμές της βενζίνης.
Έσοδα από φόρους στον ενεργειακό τομέα ως ποσοστό του ΑΕΠ (2018)
Τα έσοδα από τους ενεργειακούς φόρους κατανάλωσης αποτελούν πολύτιμο στήριγμα του κρατικού προϋπολογισμού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας έρευνας, το 2019, σε συνθήκες «κανονικότητας», όσον αφορά την κατανάλωση και τις τιμές, είχαν ανέλθει συνολικά σε 4,274 δισ. ευρώ. Το 2020, με την πτώση λόγω πανδημίας σε κατανάλωση και τιμές, υποχώρησαν στα 3,829 δισ. ευρώ. Μάλιστα, το 2020 εμφανίσθηκε το παράδοξο να εξισωθούν σχεδόν τα έσοδα από τους ειδικούς φόρους στη βενζίνη και το πετρέλαιο (κίνησης και θέρμανσης), ενώ σε κανονικές συνθήκες κατανάλωσης οι εισπράξεις από τον ΕΦΚ στη βενζίνη είναι αρκετά υψηλότερες.
Τα έσοδα από τους Ειδικούς Φόρους Κατανάλωσης στα ενεργειακά προϊόντα (2015 - 2020)
Όπως σημειώνεται στην έκθεση,
- Το 2020 ο ΕΦΚ για τη βενζίνη αντιπροσώπευε το μεγαλύτερο μερίδιο των συνολικών εσόδων από την ειδική φορολόγηση των ενεργειακών προϊόντων.
- Μεταξύ του 2019 και του 2020 τα συνολικά έσοδα από τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης μειώθηκαν κατά 10%. Τα έσοδα από βενζίνη μειώθηκαν κατά 16% και από το ντίζελ κατά 3%.
- Τα έσοδα από τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης στην ενέργεια ανήλθαν σε 2,9 του ΑΕΠ το 2018 και μόνο η Σλοβενία καταγράφει μεγαλύτερο μερίδιο (3%).
- Γειτονικές χώρες έχουν χαμηλότερο μερίδιο των εσόδων από τη φορολογία της ενέργειας: 2,6% η Ιταλία και η Βουλγαρία, και 2,2% η Κύπρος.
- Η Ελλάδα αντλεί 7,4% των συνολικών φορολογικών εσόδων από ειδικούς φόρους κατανάλωσης σε ενεργειακά προϊόντα, ποσοστό που υπερβαίνει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Πίεση για μειώσεις, ανένδοτη η κυβέρνηση
Μετά την ενεργειακή κρίση που ξέσπασε πρόσφατα, η κυβέρνηση βρέθηκε μπροστά σε εντεινόμενη πίεση για μειώσεις στην φορολογία των ενεργειακών προϊόντων, τόσο από την αντιπολίτευση, όσο και από τους φορείς της αγοράς. Όμως, η κυβέρνηση επιμένει να μείνουν σταθεροί οι φόροι και να αντιμετωπισθεί η κρίση με προσωρινά μέτρα επιδοματικής πολιτικής.
Πριν ακόμη κατατεθεί το προσχέδιο προϋπολογισμού του 2022, ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας απέκλεισε την πιθανότητα μείωσης φόρων στα καύσιμα, λέγοντας ότι «στο προσχέδιο του προϋπολογισμού που κατατίθεται τη Δευτέρα στη Βουλή δεν υπάρχει παρέμβαση για μείωση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης».
Πιο ευρηματικός στα επιχειρήματα που παρουσίασε για να δικαιολογήσει την άρνηση στη μείωση των φόρων κατανάλωσης ήταν ο υπουργός Ανάπτυξης, Άδωνις Γεωργιάδης. Όπως ισχυρίσθηκε, οι φόροι δεν πρέπει να μειωθούν για να μην... αυξηθεί ο πληθωρισμός (είναι αυτονόητο για τους οικονομολόγους ότι οι μειώσεις φόρων κατανάλωσης μειώνουν τις τιμές, άρα και τον πληθωρισμό). Όπως έχει δηλώσει ο κ. Γεωργιάδης, «μπαίνουμε σε έναν πληθωριστικό κύκλο. Όταν έχεις πληθωρισμό, το να αυξάνεις τη ρευστότητα με μείωση των φόρων, είναι σαν να ρίχνεις βενζίνη στη φωτιά».
Ο ΣΥΡΙΖΑ, πάντως, κατέθεσε στη Βουλή τροπολογία για έκτακτη μείωση των ειδικών φόρων κατανάλωσης στα καύσιμα, προκειμένου να ανασχεθεί το κύμα ακρίβειας. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρότεινε για την περίοδο από 15 Οκτωβρίου έως 30 Απριλίου τη μείωση των συντελεστών του ΕΦΚ στο κατώτατο επιτρεπόμενο όριο της ΕΕ για το πετρέλαιο θέρμανσης και το φωτιστικό πετρέλαιο που χρησιμοποιούνται ως καύσιμα θέρμανσης.