Μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις (και σε συγκεκριμένους κλάδους όπως το περιβάλλον και η δημόσια υγεία, για το σύνολο των επιχειρήσεων ανεξαρτήτως μεγέθους) θα πρέπει από εφέτος να καθιερώσουν διαύλους αναφοράς για καταγγελίες παραβάσεων της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, από εργαζόμενους, συνεργάτες ή και μετόχους της εταιρείας.
Οι καταγγέλοντες προστατεύονται με ρήτρες απαγόρευσης απόλυσης, υποβιβασμού κλπ. ενώ τους παρέχονται επιπλέον δωρεάν, εφόσον χρειάζεται, νομική και ψυχολογική υποστήριξη.
Τα παραπάνω απορρέουν από το νόμο 4990/2022 που μετέφερε στο εσωτερικό δίκαιο την σχετική Οδηγία 2019/1937 και θα αρχίσει να εφαρμόζεται τις επόμενες εβδομάδες.
Ο ΣΕΒ εξέδωσε πρόσφατα ενημερωτικό φυλλάδιο για τη διευκόλυνση των επιχειρήσεων που θα πρέπει από εφέτος να αναλάβουν δράσεις για την εφαρμογή της νομοθεσίας, επισημαίνοντας ότι η ύπαρξη διαύλων αναφοράς προστατεύει και τις επιχειρήσεις (αποφυγή προστίμων, οικονομικών απωλειών, προστασία της φήμης της επιχείρησης, προληπτική-αποτρεπτική δράση για παραβάσεις κ.α.).
Οι βασικές προβλέψεις της νομοθεσίας ορίζουν ότι:
- Υπόχρεοι είναι επιχειρηματικοί φορείς με περισσότερους από 250 εργαζομένους, από 11.05.2023 καθώς και με 50-249 εργαζομένους, από 17.12.2023. Ωστόσο, στις υποχρεώσεις εμπίπτουν και φορείς που δραστηριοποιούνται σε συγκεκριμένους τομείς ανεξαρτήτως του αριθμού εργαζομένων που απασχολούν.
Πρόκειται για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους τομείς χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, προϊόντων και αγορών, μεταφορών και περιβάλλοντος, καθώς και οι φορείς που λειτουργούν βάσει απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, ή των οποίων οι δραστηριότητες δύνανται από τη φύση τους να προκαλέσουν κίνδυνο για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία.
- Το πεδίο εφαρμογής του νόμου αφορά σε παραβιάσεις κρίσιμων τομέων του ενωσιακού δικαίου, που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης και σχετίζονται με την εσωτερική αγορά. Ως "κρίσιμοι τομείς" του δικαίου ορίζονται μεταξύ άλλων οι: δημόσιες συμβάσεις, χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, προϊόντα και αγορές, ασφάλεια και συμμόρφωση των προϊόντων, ασφάλεια των μεταφορών, προστασία του περιβάλλοντος, προστασία από την ακτινοβολία και πυρηνική ασφάλεια, ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών, καθώς και της υγείας και της καλής μεταχείρισης των ζώων, δημόσια υγεία, προστασία των καταναλωτών, προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, καθώς και της ασφάλειας των συστημάτων δικτύου και πληροφοριών.
- Η νομοθεσία παρέχει προστασία όχι μόνο στους εργαζόμενους με πλήρη ή μερική, μόνιμη ή εποχιακή απασχόληση, αλλά σε ευρύτερο πεδίο προσώπων που περιλαμβάνει τους μη μισθωτούς, αυτοαπασχολουμένους ή συμβούλους ή εργαζομένους κατ' οίκον, μετόχους και μέλη ΔΣ, εθελοντές, ασκούμενους, εργαζόμενους σε υπεργολάβους - προμηθευτές, πρώην εργαζόμενους και συνταξιούχους.
- Οι βασικές υποχρεώσεις των επιχειρήσεων περιλαμβάνουν τα εξής:
Ορισμό Υπεύθυνου Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (ΥΠΠΑ) και δήλωση αυτού στην Επιθεώρηση Εργασίας.
Ανάπτυξη διαδικασίας και συστήματος εσωτερικής υποβολής, παραλαβής και παρακολούθησης αναφοράς.
Ορισμό αρμόδιου οργάνου (π.χ. Επιτροπής) για τη διερεύνηση της αναφοράς.
- Δεν επιτρέπονται αντίποινα σε βάρος των προσώπων που υποβάλλουν αναφορές, όπως παύση, απόλυση, υποβιβασμός, στέρηση προαγωγής, αφαίρεση καθηκόντων, αλλαγή τόπου εργασίας, μείωση μισθού, μεταβολή του ωραρίου εργασίας, αρνητική αξιολόγηση επιδόσεων ή αρνητική επαγγελματική σύσταση, επίπληξη, επιβολή πειθαρχικού ή άλλου μέτρου, καταναγκασμός, εκφοβισμός, παρενόχληση ή περιθωριοποίηση, μη μετατροπή σύμβασης προσωρινής απασχόλησης σε μόνιμη, μη ανανέωση ή πρόωρη διακοπή σύμβασης προσωρινής απασχόλησης και σκόπιμη βλάβη (φήμης, οικονομικής ζημίας), πρόωρη διακοπή ή ακύρωση σύμβασης για εμπορεύματα ή υπηρεσίες, κ.ά.