2015... Οι πρώτες εικόνες με τους πρόσφυγες στοιβαγμένους σε βάρκες κάνουν το γύρο του κόσμου.
Μανάδες κρατάνε σφιχτά στην αγκαλιά τα παιδιά τους.
Με βλέμμα απόγνωσης, αγανάκτησης και συνάμα ανακούφισης που κατάφεραν να βγουν στη στεριά σώες καταφτάνουν στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, δίχως να γνωρίζουν το μέλλον τους αφήνοντας -όσο μπορούν- πίσω το παρελθόν τους.
Η ιστορία γράφτηκε -πολλές φορές με τραγικό απολογισμό το ξεκλήρισμα οικογενειών- και το χρονικό μιας προαναγγελθείσας κρίσης έχει μόλις ξεκινήσει την αφήγησή του.
Το 2015 αποτέλεσε έτος ορόσημο για το μεταναστευτικό στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με τη μαζική εισροή προσφύγων που έρχονταν είτε μέσω της θαλάσσιας οδού είτε μέσω της ξηράς.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ ο πόλεμος στη Συρία και οι γεωπολιτικές εξελίξεις στις γύρω περιοχές αποτέλεσαν και αποτελούν τη χειρότερη προσφυγική κρίση μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας τον Μάιο του 2018 ο πληθυσμός των αναγκαστικά εκτοπισμένων έφτασε τα υψηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί ποτέ.
Σε όλον τον κόσμο, 68,5 εκατομμύρια άνθρωποι, ένας αριθμός άνευ προηγουμένου, έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.
Στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται περίπου 25,4 εκατομμύρια πρόσφυγες και ανάμεσά τους πάνω από τα μισά είναι παιδιά.
Όπως αναφέρει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ από τον Ιανουάριο του 2015 μέχρι τις 5 Μαΐου του 2018 έχουν φτάσει στην Ελλάδα 1.080.656 πρόσφυγες. Σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής, Δημήτρη Βίτσα, αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα βρίσκονται περίπου 73.000 πρόσφυγες και μετανάστες.
Από αυτούς περίπου 25.000 μένουν και φιλοξενούνται σε διαμερίσματα και κατοικίες, ενώ περίπου 20.000 σε 26 κέντρα φιλοξενίας στην ηπειρωτική Ελλάδα. Αναλυτικότερα, το 2015 οι αφίξεις ξεπέρασαν τους 860.000 πρόσφυγες, το 2016 πάνω από 170.000, το 2017 περισσότεροι από 30.000, το 2018 καταγράφηκε αύξηση με τις αφίξεις να ανέρχονται σε 49.158 άτομα.
Όσον αφορά το έτος που διανύουμε, μέχρι και 31 Μαΐου 2019, σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, οι αφίξεις ανέρχονται στα 14.313 άτομα.
Οι ανοιχτές δομές φιλοξενίας αιτούντων άσυλο στην ηπειρωτική Ελλάδα
Το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων με έρευνά του παρουσιάζει μία αναλυτική καταγραφή των ανοιχτών δομών φιλοξενίας αιτούντων άσυλο στην Αττική, τη Θήβα και τη Ριτσώνα καθώς επίσης και στοιχεία από την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα.
Μια συνοπτική αποτύπωση της τρέχουσας κατάστασης στην ηπειρωτική Ελλάδα έχει ως εξής:
Συνολικά υπάρχουν 26 Δομές Φιλοξενίας.
Αναλυτικότερα: Στην Αττική λειτουργούν οι παρακάτω: Ελαιώνας, Σχιστό, Σκαραμαγκάς, Μαλακάσα, Λαύριο, Ελευσίνα, στην Στερεά Ελλάδα: Οινόφυτα, Θήβα, Θερμοπύλες, Ριτσώνα.
Στη δυτική Ελλάδα: Ανδραβίδα.
Στη Θεσσαλία: Κουτσόχερο, Βόλος. Στην Ανατολική Μακεδονία: Καβάλα, Δράμα.
Στην Κεντρική Μακεδονία: Σέρρες, Αλεξάνδρεια, Βέροια, Διαβατά, Κάτω Μηλιά, Λαγκαδίκια, Νέα Καβάλα.
Στην Ήπειρο: Δολιανά, Φιλιππιάδα, Κατσικάς, Αγία Ελένη.
Εστιάζοντας στην Αττική και τη Στερεά Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής η ανοιχτή δομή φιλοξενίας του Ελαιώνα έχει μέγιστη χωρητικότητα 2.065 άτομα και αυτή τη στιγμή φιλοξενεί 1.450 άτομα.
Ο Σκαραμαγκάς έχει μέγιστη χωρητικότητα 3.468 και βρίσκονται 2.301 άτομα, η Μαλακάσα έχει μέγιστη χωρητικότητα 1.590 άτομα και διαμένουν 1.594, ο Σχιστός έχει μέγιστη χωρητικότητα 1.070 άτομα και διαμένουν 837, το Λαύριο 270 και διαμένουν 243 άτομα, ενώ η Ελευσίνα που αποτελεί τη μικρότερη δομή εντός Αττικής έχει μέγιστη χωρητικότητα 180 άτομα και οι διαμένοντες ανέρχονται σε 153.
Όσον αφορά τις ανοιχτές δομές στη Στερεά Ελλάδα η Θήβα έχει μέγιστη χωρητικότητα 993 άτομα και βρίσκονται μέσα στη δομή 809, η Ριτσώνα 900 και διαμένουν 900 τα Οινόφυτα έχουν μέγιστη χωρητικότητα 565 άτομα και διαμένουν 635, ενώ στις Θερμοπύλες η μέγιστη χωρητικότητα είναι 560 άτομα και διαμένουν 548.
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γενικός γραμματέας Μεταναστευτικής Πολιτικής, Μιλτιάδης Κλάπας τόνισε:
«Όλα τα κέντρα φιλοξενίας βρίσκονται πλέον σε πολύ καλή κατάσταση και οι συνθήκες που επικρατούν είναι αρκετά καλές. Πρόσκαιρα παρουσιάζονται κάποια προβλήματα στο πλαίσιο του σχεδίου μας για την αποσυμφόρηση των νησιών, ωστόσο διαρκούν το πολύ 10 με 15 ημέρες και έπειτα επιλύονται. Αυτό που δεν γνωρίζει ιδιαίτερα ο κόσμος είναι ότι εκτός από το οικονομικό βοήθημα που δίνεται υπάρχουν αρκετές παροχές σε όσους διαμένουν στις δομές φιλοξενίας.
Για παράδειγμα σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, παρέχεται πρόσβαση στην εκπαίδευση για όλα τα τέκνα των αιτούντων άσυλο που βρίσκονται σε σχολική ηλικία. Επιπλέον οι ενήλικες μπορούν να συμμετέχουν σε προγράμματα απασχόλησης ενώ λειτουργούν αρκετά εργαστήρια, εργαστήρια ανάπτυξης δεξιοτήτων και χειροτεχνίας, μέσα στις δομές που ουσιαστικά δίνουν έναν άλλο τόνο. Το σημαντικότερο για εμάς είναι η ένταξη πλέον».
«Αυτό που προστίθεται τώρα είναι το ενταξιακό πρόγραμμα HELIOS, που αφορά αναγνωρισμένους πρόσφυγες οι οποίοι πλέον θα φεύγουν από τα προγράμματα υποδοχής, θα λαμβάνουν ένα επίδομα ενοικίου για ένα εξάμηνο και θα κάνουν ενταξιακά μαθήματα είτε αφορά συμβουλευτική συνεργασία είτε μαθήματα ελληνικών. Έχει ξεκινήσει ήδη το πρόγραμμα», συμπλήρωσε ο κ. Κλάπας.
Μέσω του προγράμματος ESTIA που διαχειρίζεται η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, περίπου 25.000 άτομα φιλοξενούνται σε ενοικιαζόμενα διαμερίσματα.
Ακόμη, περίπου 8.000 άτομα φιλοξενούνται από το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής σε ενοικιαζόμενα δωμάτια και ξενοδοχεία σε όλη τη χώρα. Επιπλέον υλοποιείται πρόγραμμα φιλοξενίας 5.000 ατόμων σε ξενοδοχεία και καταλύματα για περίοδο 6 μηνών, το οποίο διαχειρίζεται ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Σε όλους τους αιτούντες άσυλο παρέχεται σε συνεργασία με το υπουργείο Υγείας πλήρης πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τόσο εντός των Δομών Φιλοξενίας, όσο και στα Κέντρα Υγείας και τα Νοσοκομεία του Εθνικού Συστήματος Υγείας.
Εξ αρχής το σύνολο των παιδιών που εισέρχονται στην ελληνική επικράτεια εμβολιάζονται σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το ελληνικό σύστημα εμβολιασμών.
Επίσης, σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας, παρέχεται πρόσβαση στην εκπαίδευση για όλα τα τέκνα των αιτούντων άσυλο που βρίσκονται σε σχολική ηλικία, είτε εντός των Δομών Φιλοξενίας, είτε σε ειδικές Δομές Υποδοχής για την Εκπαίδευση των Προσφύγων (ΔΥΕΠ), είτε σε κανονικές τάξεις των σχολείων του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.
Συγκεκριμένα για το σχολικό έτος 2018-2019 περίπου 12.500 παιδιά παρακολουθούν μαθήματα σε ειδικές ή κανονικές τάξεις.
Ενεργή συμμετοχή και ισχυρή παρουσία στις δομές φιλοξενίας στην ενδοχώρα έχει ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) με συνεργάτες τις ΜΚΟ Danish Refugee Council, την Arbeiter Samariter Bund (ASB) και την European Expression (μόνο στον Ελαιώνα) τη Unicef η οποία παρέχει μη τυπική εκπαίδευση, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες ενώ σε όσα καμπς λειτουργούν ασφαλείς ζώνες ο ΔΟΜ, συνεργάζεται με την ΜΚΟ ΑΡΣΙΣ.
Σύμφωνα με πληροφορίες του ΔΟΜ, μία μόνιμη πρόκληση της τρέχουσας περιόδου είναι η αναζήτηση θέσεων στις δομές φιλοξενίας. Επιπλέον οι δομές φιλοξενίας στην πλειοψηφία τους είναι σε καλή κατάσταση ωστόσο γίνονται συνεχείς παρεμβάσεις για να βελτιωθούν και άλλο οι συνθήκες. Το επόμενο βήμα και ο κύριος προσανατολισμός του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης είναι η ένταξη των προσφύγων και των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία τόσο σε επίπεδο εκπαίδευσης όσο και σε επίπεδο απασχόλησης. Παρόλα αυτά το βήμα αυτό για να πραγματοποιηθεί χρειάζεται να συνεργαστεί και η τοπική αυτοδιοίκηση με τους υπόλοιπους φορείς.
Ακόμη ο ΔΟΜ από τον Ιανουάριο του 2019 μέχρι το τέλος του έτους υλοποιεί σε συνεργασία με τις οργανώσεις, Danish Refugee Council Greece (DRC Greece), Arbeiter Samariter Bund (ASB), UNICEF, Άρσις, Ευρωπαϊκή Έκφραση, Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (GCR), το πρόγραμμα «Improving the Greek Reception System through Site Management Support and Targeted Interventions in Long-Term Accommodation Sites».
Μέσω αυτού του προγράμματος ο ΔΟΜ «αποσκοπεί στην εξασφάλιση αξιοπρεπών και εναρμονισμένων προτύπων υποδοχής και προστασίας των μεταναστών (συμπεριλαμβανομένων των αιτούντων άσυλο και δικαιούχων διεθνούς προστασίας) που διαμένουν σε δομές φιλοξενίας στην ηπειρωτική Ελλάδα, υποστηρίζοντας την ελληνική κυβέρνηση ως προς τη διοίκηση όλων των δομών που λειτουργούν στη χώρα».
Ιστορίες προσφύγων μέσα από τις δομές
Ο Ανβάρ Χουσεϊνί κάθεται στο αρμόνιο και ο γνώριμος ήχος από το τραγούδι «Θα σπάσω κούπες» αρχίζει να ακούγεται μέσα από τον οικίσκο του. Σιγοτραγουδά στα ελληνικά, έχοντας κάνει μαθήματα μόνο για δύο μήνες.
Δίπλα του κάθεται ο δεκαεξάχρονος γιος του Τάχα και ετοιμάζεται να παίξει κιθάρα συνοδεύοντας τον πατέρα του. Η μουσική είναι το όπλο τους για τις δυσκολίες που έχουν αντιμετωπίσει και συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν.
Ο Ανβάρ γεννήθηκε στο Αφγανιστάν και σε μικρή ηλικία αναγκάστηκε να πάει στο Ιράν όταν ο πατέρας του σκοτώθηκε. Για περίπου 30 χρόνια έζησε στο Ιράν δημιουργώντας εκεί την οικογένειά του.
Έφυγαν από το Ιράν και χωρίστηκαν για ένα χρόνο καθώς εκείνος έφτασε μέχρι την Αυστρία ενώ η οικογένειά του έμεινε στην Ελλάδα. Μετά από λίγο καιρό κατάφεραν να σμίξουν προσπαθώντας να σχεδιάσουν το μέλλον τους μέσα στη δομή του Ελαιώνα.
Το μεράκι του ήταν είναι και θα είναι η μουσική.
«Η ελπίδα μου και ο στόχος μου ήταν τα παιδιά μου να μεγαλώσουν κάπου όπου θα υπάρχει δημοκρατία», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ανβάρ με ένα πλατύ χαμόγελο να διαγράφεται στο πρόσωπό του.
«Είμαι πλέον χαρούμενος που είμαστε και πάλι όλοι μαζί. Είμαι αισιόδοξος για το μέλλον και πάνω από όλα νιώθω ασφάλεια. Αυτό που ψάχνω πλέον είναι μία δουλειά για να μπορέσουμε να ζήσουμε καλύτερα», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Όσο βρισκόταν μακριά από την οικογένειά του, ο γιος του Τάχα, έγραψε ένα τραγούδι για τον πατέρα του, θέλοντας να εκφράσει όλα τα συναισθήματά του για την απουσία του. Έχουν φτιάξει το δικό τους συγκρότημα και το έχουν ονομάσει "Φοίνιξ". Η σύζυγός του Νασίμπα κάθεται πάνω στο κρεβάτι με τα κατάλευκα σεντόνια και κοιτάζει κλεφτά το φαγητό που ετοιμάζεται.
Μοιράζονται με τους επισκέπτες τους ροφήματα και κουλουράκια, και διηγούνται την ιστορία τους, τους φόβους τους και τα όνειρά τους. «Το σπίτι μου είναι σπίτι σας. Είστε στην καρδιά μας», τους λέει καθώς τους αποχαιρετά υπό τον ήχο ενός αφγανικού τραγουδιού που λέγεται "Ντελέντι Βουά" (καρδιά τρελή).
Ο Ελαιώνας αποκτά ζωή κυρίως μετά τις 2 όταν τα παιδιά επιστρέφουν από το σχολείο και ξεχύνονται στους διαδρόμους του καμπ παίζοντας. Η ώρα είναι 5 και έξω από ένα κοντέινερ της ΜΚΟ "Project Elea", παιδιά φωνάζουν και παίζουν, ενώ άλλα παρακολουθούν εργαστήριο καλλιτεχνικών.
Μπροστά από την πόρτα στέκεται η εθελόντρια Σιμόν Πλάσαρντ που συμμετέχει για τρίτη χρονιά σε αυτό το πρότζεκτ:
«Είμαστε στον Ελαιώνα εδώ και τρία χρόνια, παρέχουμε μαθήματα αγγλικών, ψυχολογική υποστήριξη, αθλητικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Ο Ελαιώνας λειτούργησε για πρώτη φορά τον Αύγουστο του 2015 και στην αρχή είχε τη μορφή ενός καμπ βραχυπρόθεσμης διαμονής, ωστόσο έπειτα από τις εξελίξεις και τις αυξημένες εισροές, μετατράπηκε σε μία δομή φιλοξενίας πιο μακροπρόθεσμης διαμονής.
Μέσα στον Ελαιώνα υπάρχουν ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, οργανωμένη κοινωνική υπηρεσία, υπηρεσία του ΚΕΕΛΠΝΟ καθώς και ΜΚΟ που προσφέρουν δραστηριότητες και απασχόληση στους πρόσφυγες.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ψυχολόγος στο ψυχοκοινωνικό κλιμάκιο της δομής του Ελαιώνα, Όλγα Τσικαλάκη, «είναι μία δομή με σαφή κοινωνική σύσταση έχει πολλές υπηρεσίες, οι συνθήκες διαβίωσης σε γενικές γραμμές είναι καλές, οπότε σε σχέση με άλλες δομές είναι σε καλή κατάσταση. Έχει τα χαρακτηριστικά μίας κοινότητας. Η πλειοψηφία είναι φαρσόφωνοι και αραβόφωνοι. Έχουμε 42 διαφορετικές εθνικότητες. Είμαστε από τις λίγες δομές που έχει τόση μεγάλη ποικιλομορφία. Οι βασικές εθνικότητες είναι από τη Συρία και το Αφγανιστάν αλλά από εκεί και πέρα έχουμε Ιράν, Ιράκ, Πακιστάν και πολλές χώρες από υποσαχάρια Αφρική».
Επιπλέον, στον Ελαιώνα υπάρχει ασφαλής ζώνη ασυνόδευτων ανηλίκων (safe zone), που φιλοξενεί 30 παιδιά.
Όπως αναφέρει η κ. Τσικαλάκη, το Ελληνικό Συμβούλιο Προσφύγων, είναι ο φορέας που υλοποιεί το πρόγραμμα υπό την εποπτεία της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης.
«Κάνουν μία εξαιρετική δουλειά και λειτουργούν στα πρότυπα ενός ξενώνα, δηλαδή τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο , σε επαγγελματικά λύκεια ή σε σχολές μαθητείας του ΟΑΕΔ, παρακολουθούν πολλές δραστηριότητες , αθλητικές, εκπαιδευτικές. Διαμένουν σε συγκεκριμένα κοντέινερ και έχουν 24ωρη παρακολούθηση , είναι πάντα κάποιος στη βάρδια γι' αυτά τα παιδιά. Η πλειοψηφία των ασυνόδευτων παιδιών είναι αγόρια ηλικίας 16,17 ετών», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Περίπου 72 χιλιόμετρα πιο μακριά, στη Ριτσώνα, ο Ισμαήλ Ενεζάν, από τη Συρία, προσφέρει αραβικό καφέ μέσα σε μία αυτοσχέδια καφετέρια που έχει δημιουργήσει και αρχίζει να διηγείται το δύσκολο ταξίδι του μέχρι να φτάσει στην Ελλάδα.
Κουβαλώντας 47 χρόνια στην πλάτη του με καταγωγή από το Χασάκα και μένοντας στη Δαμασκό, δούλευε σε ταβέρνα σαν μάγειρας. Τα δικαιώματα που είχαν στη Συρία ήταν ελάχιστα. Εδώ και ενάμιση χρόνο βρίσκεται στην Ελλάδα με την οικογένειά του.
«Στη Συρία είχαμε φτάσει σε ένα σημείο που δεν γνωρίζαμε ποιος είναι ο φίλος μας και ποιος ο εχθρός μας. Γι' αυτό φύγαμε από εκεί. Όταν έριξαν βόμβες στην περιοχή που δούλευα, το αφεντικό μου μού είπε ότι πρέπει να φύγω για να γλιτώσω. Δεν μπορούσα να φύγω από τη Δαμασκό και να πάω στο Χασάκα να δω τους γονείς μου. Έμενα χρόνια μέσα στον πόλεμο».
Για εκείνον η ζωή μέσα σε ένα καμπ δεν είναι ό,τι καλύτερο.
«Είναι σαν να έχεις πετάξει ανθρώπους μέσα σε μία πλατεία, να τους έχεις βάλει να ζήσουν εκεί, δίχως όμως να έχουν κάτι άλλο κοντά τους ώστε να απασχολούνται», αναφέρει χαρακτηριστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Το όνειρό του είναι κάποια στιγμή να ανοίξει τη δική του ταβέρνα και να μαγειρεύει παραδοσιακά εδέσματα.
Θέλει τα παιδιά του να σπουδάσουν και να βρουν δουλειά. Υπό αυτές τις συνθήκες που βρίσκεται τώρα «προσπαθεί να βελτιώσει τη ζωή του και τη ζωή της οικογένειάς του».
Λίγο πιο κάτω μέσα σε ένα κοντέινερ έχει στηθεί ένα εργαστήριο ραπτικής.
Η Ριμ, η Αμίρα, η Νάντα και η Ρουκάν κάθονται μπροστά από τους αργαλειούς και υφαίνουν. Μπαίνοντας κανείς μέσα ακούει τον ήχο που κάνει ο αργαλειός κάθε φορά που χτυπούν το σκληρό χτένι όταν περνιέται η μάλλινη κλωστή κινώντας το μπρος-πίσω με δύναμη. Έξι γυναίκες μαζεμένες μέσα στο εργαστήριο δουλεύουν αδιάκοπα άλλες στους αργαλειούς και άλλες καθισμένες σε καρέκλες χρησιμοποιώντας ψαλίδι, κλωστή και βελόνα.
Φτιάχνουν τσάντες από σωσίβια προσπαθώντας να ''περάσουν'' το δικό τους μήνυμα για τα όσα έζησαν μέχρι να φτάσουν στην Ελλάδα.
Η 19χρονη Ριμ από τη Συρία βρίσκεται εδώ και 1μιση χρόνο στην Ελλάδα και το όνειρό της είναι να γίνει γιατρός.
«Θα επιμείνω μέχρι να πετύχω τα όνειρά μου και να γίνω γιατρός», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Πολύ κοντά στην είσοδο της Ριτσώνας, κρατώντας τα τσιγάρα τους στο χέρι, ο Ντελσάντ και ο Ιμάρ παίζουν κιθάρα και τραγουδάνε ενώ λίγο πιο πέρα, σε ένα "αυτοσχέδιο" μπαρμπέρικο που έχει δημιουργηθεί ο Ντιουτιάρ Χασάν ετοιμάζεται να κουρέψει τον Μπουτάν...
Το βλέμμα κάποιου που επισκέπτεται το καμπ της Ριτσώνας πέφτει πάντα σε εκείνο το κοντέινερ που απέξω είναι ζωγραφισμένη η φράση «Disco Ritsona».
Πρόκειται για έναν χώρο που έχει δημιουργήσει η ΜΚΟ «Lighthouse Relief» πραγματοποιώντας δραστηριότητες για παιδιά και νέους.
Μάλιστα η ΜΚΟ έχει τρεις ξεχωριστούς χώρους για παιδιά, για νέους ηλικίας 16-25 ετών καθώς και για γυναίκες, προσπαθώντας να προσφέρουν ψυχολογική υποστήριξη αλλά και καθημερινή δημιουργική απασχόληση (εργαστήρια, επιτραπέζια παιχνίδια κλπ).
«Το να ζεις σε ένα καμπ δεν είναι η καλύτερη λύση. Ακόμη και αν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι η Ριτσώνα είναι ένα καλό καμπ, δεν παύει να είναι απομονωμένο», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η εργαζόμενη στη ΜΚΟ «Lighthouse Relief», Βαλεντίνα Τζιουντίτσιο, από την Ιταλία.
«Για μένα δεν είναι πλέον μία κρίση από την άποψη ότι πρέπει να βρούμε τρόπο να προσφέρουμε λύσεις. Οι άνθρωποι εδώ ψάχνουν ένα καλύτερο μέλλον για εκείνους και τα παιδιά τους. Χρειάζεται να είμαστε ανοιχτοί και να βοηθήσουμε στην ενσωμάτωση γιατί αυτή είναι η λύση», σημειώνει.
Η δομή στη Ριτσώνα άλλαξε μορφή το φθινόπωρο του 2016, αντικαθιστώντας τις σκηνές που είχαν στήσει οι πρόσφυγες σε οικίσκους. Η ανακαίνιση της δομής έγινε έπειτα από συνεργασία της πρεσβείας των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στην Ελλάδα, της Ερυθράς Ημισελήνου των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και των υπουργείων Εθνικής Άμυνας και Μεταναστευτικής Πολιτικής. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα χρηματοδότησαν το 90% του συνόλου του έργου.
Στη δομή εργάστηκε το προσωπικό του Μηχανικού της Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης Υποστήριξης Στρατού, που έκανε ισοπεδώσεις, χωματουργικές εργασίες, εκσκαφές και προετοιμασία του χώρου για την υποδοχή των λυόμενων. Για την αντιμετώπιση των πλημμυρών του παρελθόντος διανοίχτηκαν φρεάτια. Ο χωροταξικός σχεδιασμός έγινε με μέριμνα του Στρατού Ξηράς.
Έχουν περάσει 3 χρόνια σχεδόν από τότε και το πρόβλημα για όλους τους πρόσφυγες εκεί παραμένει ίδιο, νιώθουν απομονωμένοι και ξεκομμένοι από την υπόλοιπη κοινωνία καθώς η μετακίνηση για εκείνους εξακολουθεί να είναι δύσκολη, καθυστερώντας αρκετά το κομμάτι της ένταξης και της ενσωμάτωσής τους.
Ο δρόμος για την ένταξη
Το μεγάλο στοίχημα για όλο το δυναμικό που βρίσκεται στις δομές φιλοξενίας είναι οι διαμένοντες να ενταχθούν όλο και περισσότερο στην κοινωνία.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η ψυχολόγος στο ψυχοκοινωνικό κλιμάκιο της δομής του Ελαιώνα, Όλγα Τσικαλάκη, «το στοίχημα που αντιμετωπίζει μία δομή φιλοξενίας είναι όλοι αυτοί οι άνθρωποι που έρχονται σε αυτή την ευάλωτη ψυχική κατάσταση με όλη αυτή τη δυσκολία και το άγχος του καινούριου, να καταφέρουν να έχουν μία κανονικότητα και να αισθανθούν μία ασφάλεια.
Αυτό γίνεται με πολλούς τρόπους, και με το να υπάρχει μία πραγματική ασφάλεια για να αισθάνονται ότι εδώ δεν κινδυνεύουν αλλά επίσης και με την έννοια της κανονικότητας και της καθημερινότητας, μέσω της συμμετοχής τους σε δραστηριότητες, μέσω της πρόσβασης σε υπηρεσίες, σε γιατρούς με σκοπό να προφυλάξουμε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και να τους δώσουμε τη δυνατότητα να έχουν πρόσβαση σε όλα τους τα βασικά δικαιώματα, σε μία ζωή με κανονικούς ρυθμούς έτσι ώστε οι άνθρωποι αυτοί να χτίσουν σιγά-σιγά την πραγματική τους ασφάλεια και να μπορούν να σχεδιάσουν το μέλλον τους».
«Οι δομές φιλοξενίας παρέχουν υποστήριξη αλλά το επόμενο βήμα είναι να μπορούν οι άνθρωποι να σταθούν χωρίς αυτή την υποστήριξη και να ενταχθούν στην τοπική κοινωνία. Στον Ελαιώνα έχουν ξεκινήσει να εφαρμόζονται κάποια προγράμματα ένταξης που έχουν στόχο την εκπαίδευση και σε δεύτερο χρόνο την πρόσβαση στην αγορά εργασίας και ενδεχομένως και στην αυτόνομη διαβίωση», συμπληρώνει.
«Μία δομή φιλοξενίας λειτουργεί ως προστατευτικός παράγοντας για την ψυχική υγεία, με την έννοια ότι αν κάποιος δεν βρίσκεται σε ένα οργανωμένο πλαίσιο στέγασης και βρίσκεται στο δρόμο αντιμετωπίζει άλλους κινδύνους και σωματικής και ψυχικής υγείας. Εδώ παρέχουμε ένα μηνιαίο βοήθημα με βάση το οποίο οι άνθρωποι μαγειρεύουν μόνοι τους», καταλήγει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Τσικαλάκη.
Ειδικότερα, από τις 15 Ιανουαρίου μέχρι και τις 15 Φεβρουαρίου 2019 το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής κατέθεσε σε διαβούλευση το σχεδιασμό για την «Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη».
Ως πυρήνα θέτει την ένταξη σε τοπικό επίπεδο, δημιουργώντας τη βάση για την ενεργό εμπλοκή και συμμετοχή διάφορων θεσμικών ή/και τοπικών παραγόντων στη διαδικασία της ένταξης, όπως είναι οι δήμοι και οι περιφέρειες, καθιστώντας την τοπική αυτοδιοίκηση βασικό συνδιαμορφωτή και φορέα υλοποίησης ενταξιακών πρωτοβουλιών.
Σύμφωνα με το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής οι βασικές κατευθύνσεις της Εθνικής Στρατηγικής είναι:
1. η ένταξη δικαιούχων διεθνούς προστασίας και των αιτούντων αυτής οι οποίοι διαμένουν προσωρινά στη χώρα ή/και θα παραμείνουν σε αυτήν μετά την αναγνώριση του καθεστώτος προστασίας τους με στόχο την ομαλή είσοδό τους στην ελληνική κοινωνία
2. η διευκόλυνση της επιστροφής στη νομιμότητα των μεταναστών και των μεταναστριών, οι οποίοι λόγω της οικονομικής κρίσης αδυνατούν να διατηρήσουν το καθεστώς νόμιμης διαμονής, με απώτερο σκοπό την ολοκλήρωση της ένταξής τους στη Χώρα
3. η ενίσχυση του ρόλου της Αυτοδιοίκησης, ως αναπόσπαστου συνδιαμορφωτή των πολιτικών ένταξης και ως βασικού εκτελεστικού μηχανισμού κατά την εφαρμογή τους, καθώς και η δημιουργία και εξασφάλιση ενός ευνοϊκού πλαισίου για τη συμμετοχή δήμων και περιφερειών στη διαδικασία ένταξης
4. η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας υποδοχής αλλά και της ευρύτερης κοινής γνώμης αναφορικά με τη σημασία της ένταξης πολιτών τρίτων χωρών, ενισχύοντας το θετικό πρόσημο της ενσωμάτωσης και τα σημαντικά οφέλη της για την ελληνική πολιτεία και κοινωνία, διασφαλίζοντας παράλληλα, την κοινωνική συνοχή
5. η δημιουργία ενός κοινού συντονιστικού πλαισίου, οριζόντιου χαρακτήρα, το οποίο θα διαπνέει τις δράσεις όλων των εμπλεκόμενων στην ένταξη κρατικών φορέων με στόχο τη συνοχή της πολιτικής ένταξης καθώς και την ενίσχυση της επίδρασης των σχεδιαζόμενων δράσεων,
6. ο συντονισμός κα η συνεργασία με διακρατικούς, διεθνείς και ιδιωτικούς φορείς καθώς και της Κοινωνίας των Πολιτών με απώτερο σκοπό την συνοχή και τη συμπληρωματικότητα της διαδικασίας ένταξης
7. ο εκσυγχρονισμός της διαδικασίας χορήγησης αδειών διαμονής και καθεστώτος διεθνούς προστασίας, ακολουθώντας τους εθνικούς στόχους για το ριζικό μετασχηματισμό των υφιστάμενων διαδικασιών και την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών σε υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας, σε συστοιχία με τη Στρατηγική για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση 2014-2020. Πέραν τούτου, η ψηφιοποίηση της διαδικασίας χορήγησης αδειών διαμονής είναι κομβικής σημασίας καθώς εξυπηρετεί κι άλλους στόχους, όπως είναι η ταχύτερη εξυπηρέτησή των πολιτών, η περαιτέρω διασφάλιση των διαδικασιών έκδοσης άδειών, κ.ά.
8. η έγκαιρη και ολοκληρωμένη πληροφόρηση μεταναστών και μεταναστριών σχετικά με τις νέες εθνικές εξελίξεις στον τομέα της μεταναστευτικής πολιτικής, των εθνικών και τοπικών δράσεων και των προγραμμάτων από τις οποίες μπορούν να ωφεληθούν, καθώς και των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών τους στο πλαίσιο της ένταξής και της συμμετοχής τους στην ελληνική πολιτεία και κοινωνία
Τα τέσσερα μεγάλα προγράμματα που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής είναι το πρόγραμμα HELIOS 2 για τη φιλοξενία και υποστήριξη 5.000 αναγνωρισμένων προσφύγων, το οποίο έρχεται ως συνέχεια του πιλοτικού προγράμματος HELIOS και θα διαρκέσει 18 μήνες.
Επίσης, το πιλοτικό πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης για 3.000 αναγνωρισμένους πρόσφυγες σε Αττική και Κεντρική Μακεδονία, σε συνεργασία με το υπουργείο Εργασίας, το πρόγραμμα ελληνομάθειας που ήδη έχει ανακοινωθεί από το υπουργείο Παιδείας και ένα πρόγραμμα απασχόλησης στον αγροτικό τομέα για 2.000 πρόσφυγες σε συνεργασία με το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.
Τα ασυνόδευτα ανήλικα
Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ) (τελευταία στοιχεία μέχρι και 28 Φεβρουαρίου 2019), αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα βρίσκονται 3.773 ασυνόδευτα ανήλικα εκ των οποίων το 93,8% είναι αγόρια και το 6,2% είναι κορίτσια.
Περίπου 1,085 ασυνόδευτα ανήλικα φιλοξενούνται σε θέσεις μακροχρόνιας φιλοξενίας (όπως είναι οι δομές/διαμερίσματα υποστηριζόμενης διαβίωσης ασυνόδευτων ανηλίκων) 962 σε θέσεις προσωρινής φιλοξενίας (ασφαλείς ζώνες/ξενοδοχεία), ενώ 2032 ασυνόδευτα ανήλικα βρίσκονται εκτός μακροχρόνιας ή προσωρινής φιλοξενίας, εκ των οποίων: τα 718 βρίσκονται σε ΚΥΤ, τα 106 σε προστατευτική φύλαξη και τα 185 προς μεταφορά σε θέσεις μακροχρόνιας ή προσωρινής φιλοξενίας.
Όπως υποστηρίζει η ΜΚΟ ΑΡΣΙΣ «το γεγονός ότι μόλις το 1/4 των ασυνόδευτων ανηλίκων που βρίσκονται στην Ελλάδα φιλοξενούνται σε μία ασφαλή δομή, αποτελεί ένα πολύ σοβαρό ζήτημα για την ελληνική κοινωνία. Υπάρχουν αρκετές ελλείψεις στο ζήτημα της προστασίας τους, οι οποίες ειδικότερα μετά το ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης αναδείχθηκαν ακόμη περισσότερο.
Η ελληνική πολιτεία φάνηκε ανέτοιμη να περιθάλψει και να προστατεύσει τα χιλιάδες παιδιά που πέρασαν από την Ελλάδα και που κάποια στιγμή εγκλωβίστηκαν εδώ. Η πολυπλοκότητα του συστήματος προστασίας έτσι όπως την αντιμετωπίζουμε εμείς ως κοινωνία των πολιτών στην καθημερινότητα, οι πολλαπλές αρμοδιότητες μεταξύ των συναρμόδιων υπουργείων, καθιστούν αρκετά ζητήματα σχεδόν αδύνατον να αντιμετωπιστούν».
Επιπλέον, η οργάνωση σημειώνει ότι αποτελεί «κατάφωρη παραβίαση των δικαιωμάτων του παιδιού τα περίπου 620 παιδιά που βρίσκονται στην αστεγία, τα πάνω από 700 παιδιά που βρίσκονται στα ΚΥΤ και ο μεγάλος αριθμός που βρίσκεται στην "προστατευτική φύλαξη" και στα αστυνομικά τμήματα καθώς η ελληνική πολιτεία καταφεύγει σε κράτηση παιδιών που δεν έχουν κάνει κανένα έγκλημα. Τα παιδιά αυτά πολλές φορές κρατούνται ως εγκληματίες σε χώρους που δεν ενδείκνυται για τη διαβίωσή τους, άλλοτε μακροχρόνια άλλοτε σύντομα, δίχως να τους εξηγεί κανείς γιατί κρατούνται σαν εγκληματίες».
Ακόμη, σύμφωνα με την οργάνωση, πολλές φορές οι δομές φιλοξενίας αντιμετωπίζουν σοβαρούς κινδύνους «όπως το 2018 όπου η χρηματοδότηση σταμάτησε για πάνω από 6 μήνες με πολύ σοβαρούς κινδύνους για τους ίδιους τους εργαζόμενους, τη λειτουργική κατάσταση των δομών και τα απλά καθημερινά πράγματα που αφορούσαν τα παιδιά. Η ΑΡΣΙΣ από το 2016 υλοποιεί αρχικά σε συνεργασία με UNICEF και ΔΟΜ και από το 2019 αποκλειστικά με τον ΔΟΜ, τα safe zones σε όλη την Ελλάδα που είναι μία εναλλακτική μορφή της κράτησης παιδικής προστασίας ώστε τα παιδιά αντί να βρίσκονται σε κράτηση προστατεύονται σε ασφαλείς ζώνες εντός δομών ανοιχτής φιλοξενίας, τα λεγόμενα καμπς».
«Ανεξάρτητα από τα προβλήματα που υπάρχουν και είναι αρκετά σοβαρά, θέλω να τονίσω ότι πρόκειται για παιδιά που αν πάρουν το ελάχιστο που μπορεί να τους δώσει κάποιος, όπως είναι η ασφάλεια, η σιγουριά, η πρόσβαση στην εκπαίδευση, και η κοινωνικοποίηση, θα ανθίσουν. Ήδη τα βλέπουμε να αναπτύσσουν τα ταλέντα τους, τις δεξιότητές τους, να ονειρεύονται για το μέλλον και να ονειρεύονται να γυρίσουν κάτι πίσω στην ελληνική κοινωνία», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η υπεύθυνη επικοινωνίας της ΑΡΣΙΣ, Ζωή Κόκαλου.
Αναλυτικότερα στοιχεία για τη χωρητικότητα των δομών σε Δυτική Ελλάδα, Θεσσαλία, Ήπειρο, Κεντρική Μακεδονία, Ανατολική Μακεδονία και Θράκη
Όσον αφορά την υπόλοιπη ενδοχώρα στην Περιφέρεια της Δυτικής Ελλάδας στην ανοιχτή δομή φιλοξενίας στην Ανδραβίδα μπορούν να διαμείνουν 248 άτομα, στη Στερεά Ελλάδα, στις Θερμοπύλες, μπορούν να διαμείνουν μέχρι 550 άτομα, στη Θεσσαλία και στο Κουτσόχερο Λάρισας 1618 άτομα ενώ στο κτήριο Μόζας ΑΕ στο Βόλο έχουν τη δυνατότητα να διαμείνουν 150 άτομα.
Στην περιφέρεια της Ηπείρου υπάρχουν 4 δομές ανοιχτής φιλοξενίας. Συγκεκριμένα, η Αγία Ελένη στα Ιωάννινα με μέγιστη χωρητικότητα 504 άτομα, τα Δολιανά Ιωαννίνων με μέγιστη χωρητικότητα 129 άτομα, ο Κάτσικας στα Ιωάννινα με μέγιστη χωρητικότητα 1029 άτομα, και η Φιλιππιάδα στην Πρέβεζα με 625 άτομα.
Όσον αφορά την περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας, υπάρχουν 7 ανοιχτές δομές φιλοξενίας.
Συγκεκριμένα στα Διαβατά στη Θεσσαλονίκη με μέγιστη χωρητικότητα: 936 άτομα, στα Λαγκαδίκια στη Θεσσαλονίκη που μπορούν να διαμείνουν μέχρι και 456 άτομα, η Αλεξάνδρεια Ημαθίας με μέγιστη χωρητικότητα 868 άτομα, στη Βέροια με μέγιστη χωρητικότητα: 335 άτομα, στη Νέα Καβάλα στο Κιλκίς με μέγιστη χωρητικότητα 1062 άτομα, στην Κάτω Μηλιά στην Πιερία με μέγιστη χωρητικότητα 340 άτομα και στο ΚΕΓΕ Σερρών με μέγιστη χωρητικότητα 652 άτομα.
Στην περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης λειτουργούν δύο δομές, μία στη Βιομηχανική Περιοχή Δράμας (ΒΙΠΕ) στην οποία μπορούν να διαμείνουν μέχρι και 420 άτομα και μία στην Καβάλα με μέγιστη χωρητικότητα 546 άτομα. Τέλος πρόσφυγες διαμένουν και σε ενοικιαζόμενα δωμάτια στη Βόλβη , στα οποία μπορούν να διαμείνουν μέχρι και 1000 άτομα.
Πηγή: ΑΜΠΕ
