Με το... πιστόλι του έκτακτου φόρου στο τραπέζι διαπραγματεύεται η κυβέρνηση με τις τράπεζες για όσα κατά καιρούς έχουν ζητήσει ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών από τα πιστωτικά ιδρύματα της χώρας, χωρίς ως τώρα αυτές οι πιέσεις να έχουν οδηγήσει τις τράπεζες σε αναθεώρηση της πολιτικής τους.
Η κυβέρνηση άφησε να «σέρνεται» από την Παρασκευή η φημολογία περί επιβολής έκτακτου φόρου στα κέρδη των τραπεζών, τα οποία έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια λόγω των υψηλών επιτοκίων. Αφορμή για τις φήμες έδωσαν δημοσιεύματα, στον απόηχο της απόφασης της ισπανικής κυβέρνησης όχι μόνο να διατηρήσει τον έκτακτο φόρο στα τραπεζικά κέρδη, αλλά και να αυξήσει τον συντελεστή από το 4,8% στο 7% -μια απόφαση, πάντως, που είναι πρωτοφανής για τα δεδομένα της ευρωζώνης.
Η επικοινωνιακή διαχείριση του θέματος από το Μαξίμου έγινε με τρόπο που έχει προκαλέσει νευρικότητα στις τραπεζικές διοικήσεις. Σε πρώτο χρόνο, την Παρασκευή, η κυβέρνηση δεν αντέδρασε στη φημολογία, ενώ χθες έγινε μια ανεπίσημη διάψευση, μέσω κυβερνητικών κύκλων, η οποία δεν ανταποκρινόταν στη σοβαρότητα του θέματος.
Στη συνέχεια, σήμερα, απαντώντας σε σχετική δημοσιογραφική ερώτηση, για το αν είναι στις σκέψεις της κυβέρνησης το σενάριο της επιβολής έκτακτου φόρου στις τράπεζες, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης, έδωσε μια απάντηση που δεν κλείνει εντελώς το θέμα, ενώ καθιστά σαφή την επιδίωξη της κυβέρνησης να ασκήσει πίεση στις τράπεζες με «όπλο» τον έκτακτο φόρο, προκειμένου να αλλάξουν την πολιτική τους σε σημαντικά θέματα. Όπως είπε ο κ. Μαρινάκης,
- Όσα έχουν γραφτεί περί ειλημμένης απόφασης δεν ισχύουν. Είναι δεδομένο ότι η Κυβέρνηση εξετάζει όλα τα εργαλεία που έχει στα χέρια της, αλλά αυτό που έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία, πέραν του σημαντικού ζητήματος της έκτακτης φορολόγησης, που σε άλλες περιπτώσεις πολλές φορές έχουμε δει, όταν κρίνουμε απαραίτητο να το εφαρμόζουμε, αυτό που έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία είναι οι τράπεζες να προσαρμοστούν στις ανάγκες των πολιτών και με μια σειρά αποφάσεις που θα πάρουν, να μειώσουν τα βάρη και τις χρεώσεις έναντι των πολιτών. Αυτό είναι που επιδιώκει η Κυβέρνηση και θα εξαντλήσει όλα τα μέσα που έχει, προς αυτή την κατεύθυνση, γιατί και αυτό είναι ένα μέρος του αυξημένου κόστους ζωής των πολιτών.
Τα τρία σημεία τριβής
Όπως γίνεται σαφές από την απάντηση Μαρινάκη, η κυβέρνηση μπορεί να μην έχει λάβει την απόφαση για την επιβολή έκτακτου φόρου, ωστόσο δεν διαψεύδει ότι εξετάζει και αυτό το σενάριο, συσχετίζοντας μάλιστα τις αποφάσεις που θα λάβει με τη στάση που θα κρατήσουν οι τράπεζες σε σειρά θεμάτων που αφορούν την κοινωνία. Όπως προκύπτει από επανειλημμένες δηλώσεις του πρωθυπουργού, αλλά και του υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, κυρίως τρία είναι τα θέματα για τα οποία η κυβέρνηση πιέζει διαρκώς τις τράπεζες, χωρίς ως τώρα να έχει βρει ανταπόκριση:
- Διαφορά επιτοκίων: Τα πολύ χαμηλά επιτόκια καταθέσεων και τα υψηλά επιτόκια στα δάνεια αναδεικνύουν σταθερά τις ελληνικές τράπεζες σε μια από τις πρώτες θέσεις μεταξύ των τραπεζών της ευρωζώνης σε ό,τι αφορά το σπρεντ δανεισμού. Η κυβέρνηση, ήδη από την εποχή Σταϊκούρα (όταν είχε γίνει λόγος ακόμη και για... μπινελίκια σε συνάντηση με τους τραπεζίτες), πιέζει για αλλαγή αυτής της πολιτικής των τραπεζών, η οποία βεβαίως βρίσκεται και πίσω από την πολύ υψηλή κερδοφορία τους.
- Προμήθειες στις συναλλαγές: Μόνιμο σημείο τριβής μεταξύ κυβέρνησης και τραπεζών αποτελούν και οι πολύ υψηλής προμήθειες που επιβάλλουν οι τράπεζες σε καθημερινές συναλλαγές ρουτίνας. Η κυβέρνηση έχει κατ' επανάληψη ασκήσει πίεση για αλλαγή πολιτικής, όμως οι τράπεζες δεν έχουν ανταποκριθεί, παρά μόνο με μικρές κινήσεις, όπως η καθιέρωση «πακέτων» συναλλαγών για χαμηλότερες χρεώσεις.
- Παροχή νέων δανείων: Η κυβέρνηση θεωρεί αρκετά ικανοποιητική την πιστωτική επέκταση προς τον επιχειρηματικό τομέα, όμως ο πρωθυπουργός πολλές φορές έχει ζητήσει από τις τράπεζες να χαλαρώσουν τα κριτήρια δανεισμού των νοικοκυριών για να χορηγηθούν περισσότερα στεγαστικά δάνεια, καθώς μάλιστα η κυβέρνηση καταβάλλει προσπάθειες για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης. Οι τράπεζες δεν έχουν ανταποκριθεί και η πιστωτική επέκταση στα στεγαστικά δάνεια παραμένει αρνητική, παρά την ενεργοποίηση και του κρατικού προγράμματος «Σπίτι μου».
Η επιβολή ενός έκτακτου φόρου στις τράπεζες, όπως αντιτείνουν στελέχη του τραπεζικού τομέα, θα επηρέαζε δυσμενώς το επενδυτικό κλίμα, την ώρα μάλιστα που ξένοι επενδυτές έχουν αποκτήσει σημαντικά πακέτα μετοχών από την αποεπένδυση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Επιπλέον, αμφισβητείται η αποτελεσματικότητα του μέτρου, ειδικά για τις ελληνικές τράπεζες, που έχουν υψηλό ποσοστό αναβαλλόμενων φορολογικών απαιτήσεων (DTCs) στο κεφάλαιό τους, δηλαδή χρειάζεται να παρουσιάζουν υψηλή κερδοφορία για να αποσβέσουν τα DTCs.
Πάντως, το μέτρο θα είχε αρκετή αποτελεσματικότητα σε εισπρακτικό επίπεδο, καθώς τα προ φόρων κέρδη των τραπεζών στο 9μηνο του 2024 ξεπέρασαν τα 4,7 δισ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών.