Περισσότεροι από ένας στους 12 ανθρώπους βασανίζονται από πόνο και ενοχλήματα στο σαγόνι, τα οποία επηρεάζουν την ικανότητά τους να τρώνε και να μιλούν. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων ο πόνος οφείλεται σε διαταραχή ή τραυματισμό της άρθρωσης που ενώνει την κάτω γνάθο με το υπόλοιπο πρόσωπο. Η άρθρωση αυτή λέγεται κροταφογναθική, βρίσκεται μπροστά από τα αυτιά και είναι μία από τις πολυπλοκότερες του ανθρώπινου σώματος, καθώς είναι δομημένη με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορούμε να μασάμε, να καταπίνουμε και να μιλάμε με άνεση.
Όταν η άρθρωση αυτή υποστεί βλάβη, ο ασθενής μπορεί να εκδηλώσει το επονομαζόμενο σύνδρομο της κροταφογναθικής άρθρωσης. «Με τον όρο αυτό περιγράφεται ένα σύνολο δυσλειτουργιών που αφορούν την άρθρωση, τις υποστηρικτικές δομές της (μυς, συνδέσμους, τένοντες) και τα νεύρα, στη μία ή και στις δύο πλευρές της κεφαλής, και προκαλούν πόνο στη γνάθο, στο πρόσωπο, στο κεφάλι ή/και στον αυχένα», εξηγεί η Δρ. Κατερίνα Δούμα-Μιχελάκη, DDS, PhD, ειδική Ορθοδοντικός Παιδιών & Ενηλίκων. «Ο πόνος και τα άλλα ενοχλήματα μπορεί να είναι σοβαρά, διακοπτόμενα ή συνεχή και μπορεί να είναι παροδικά ή να διαρκέσουν επί πολλά χρόνια. Επιπλέον, τα συμπτώματα μπορεί να υποτροπιάζουν τις περιόδους της ζωής με έντονο στρες (θετικό ή αρνητικό)».
Οι βλάβες της κροταφογναθικής άρθρωσης μπορεί να έχουν πολλές πιθανές αιτίες, όπως ένας τραυματισμός ο οποίος, όμως, δεν εκδηλώνεται κατ’ ανάγκη στη γνάθο ή στην κροταφογναθική άρθρωση. Στην πραγματικότητα, ακόμα και οι τραυματισμοί στα δόντια, στον αυχένα ή/και στους μυς της κεφαλής, του αυχένα ή του προσώπου (όπως, π.χ., συμβαίνει σε περίπτωση κτυπήματος στο κεφάλι ή στο πρόσωπο) μπορεί να οδηγήσουν στο σύνδρομο.
Άλλες πιθανές αιτίες είναι:
* Το τρίξιμο και σφίξιμο των δοντιών (βρουξισμός) τη νύχτα, στη διάρκεια του ύπνου, που ασκεί μεγάλες πιέσεις στη γνάθο.
* Η κακή σύγκλειση των δοντιών, που μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνια, ασύμμετρη πίεση των μυών της γνάθου.
* Η φθορά του αρθρικού χόνδρου (είναι ο μαλακός ιστός που επιστρώνει τις οστικές επιφάνειες που σχηματίζουν την κροταφογναθική άρθρωση, για να αποφεύγεται η τριβή μεταξύ τους).
* Η μετακίνηση του διάρθριου δίσκου (είναι ένας δίσκος που παρεμβάλλεται μεταξύ των επιφανειών της κροταφογναθικής άρθρωσης και τις προστατεύει).
* Το στρες, που κάνει πολλούς να σφίγγουν ασυναίσθητα τους μυς του προσώπου και της γνάθου ή να σφίγγουν τα δόντια τους.
* Κακές συνήθειες, όπως το να χρησιμοποιούνται τα δόντια σαν ανοιχτήρια και το να μιλάει το άτομο με γερμένο κεφάλι, για να στηρίζει το τηλέφωνο στον ώμο του.
* Διάφορες διαταραχές και παθήσεις, όπως η αρθρίτιδα, φλεγμονώδεις νόσοι και τοπικοί παράγοντες από προβλήματα των δοντιών.
Το σύνδρομο της κροταφογναθικής άρθρωσης προσβάλλει κυρίως νεαρά άτομα (ηλικίες 20 έως 40 ετών) τα οποία κατά άλλα είναι υγιή, αλλά μπορεί να παρατηρηθεί και στις μεγαλύτερες ηλικίες, ιδίως μετά τα 50.
Υπολογίζεται ότι ένας στους τρεις άνδρες και γυναίκες έχουν εκδηλώσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους κάποιο σύμπτωμα που υποδηλώνει διαταραχή στην κροταφογναθική άρθρωση, ενώ το 7% του γενικού πληθυσμού εκδηλώνει σοβαρά συμπτώματα για τα οποία ζητά τη συμβουλή ενός γιατρού.
Για λόγους που ακόμα δεν έχουν εξακριβωθεί, οι γυναίκες εκδηλώνουν με διπλάσια συχνότητα το σύνδρομο της κροταφογναθικής άρθρωσης σε σύγκριση με τους άνδρες.
Τα συμπτώματα
Συνηθισμένα συμπτώματα του συνδρόμου της κροταφογναθικής άρθρωσης είναι τα εξής:
* Πόνος ή ευαισθησία στο πρόσωπο, στην κροταφογναθική άρθρωση, στον αυχένα, στους ώμους και μέσα ή γύρω από το αυτί όταν ο πάσχων μασάει, μιλάει ή ανοίγει πολύ το στόμα του.
* Δυσκολία στην διάνοιξη του στόματος.
* «Κλείδωμα» της γνάθου σε μία θέση, επειδή ο πόνος εμποδίζει τον ασθενή να κινήσει το στόμα του.
* Παραγωγή ήχων από την άρθρωση όταν ο πάσχων ανοίγει ή κλείνει το στόμα του ή όταν μασάει. Οι ήχοι δεν συνοδεύονται πάντοτε από πόνο.
* Αίσθημα κόπωσης στο πρόσωπο.
* Δυσκολίες στη μάσηση ή αιφνίδια εμφάνιση μιας αίσθησης ότι τα πάνω δόντια δεν ταιριάζουν καλά με τα κάτω.
* Διόγκωση στα πλάγια του προσώπου.
Ο πάσχων μπορεί να έχει επίσης πονόδοντο, πονοκέφαλο, πόνο στον αυχένα, ίλιγγο, πόνο ή/και βουητό (εμβοές) στα αυτιά, προβλήματα ακοής ή/και πόνο ψηλά στον ώμο.
Διάγνωση και θεραπεία
«Τα συμπτώματα του συνδρόμου της κροταφογναθικής άρθρωσης είναι μη ειδικά και πιθανόν πολυπαραγοντικά», τονίζει η Δρ. Δούμα-Μιχελάκη. «Για να εξακριβώσουμε λοιπόν ποια είναι η αιτία τους, πρέπει να λάβουμε λεπτομερές ιατρικό ιστορικό από τον ασθενή και να εξετάσουμε πολύ προσεκτικά το πρόσωπο και την στοματική κοιλότητά του, αναζητώντας μεταξύ άλλων τυχόν σημεία ευαισθησίας και ήχους κατά την μετακίνηση της κάτω γνάθου».
Απαραίτητη είναι επίσης σε πολλές περιπτώσεις μια ακτινογραφία του προσώπου για να απεικονιστούν τα οστά της γνάθου, οι κροταφογναθικές αρθρώσεις στα πλάγια του προσώπου και τα δόντια, και να αποκλεισθούν άλλες πιθανές αιτίες των συμπτωμάτων του ασθενούς. «Ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να χρειασθούν πρόσθετες εξετάσεις, όπως οι νέες μέθοδοι αξονικής ή μαγνητικής τομογραφίας που θα αναδείξουν λεπτομερώς όλες τις δομές της άρθρωσης», λέει η Δρ. Δούμα-Μιχελάκη.
Η θεραπεία θα καθοριστεί ανάλογα με τα ευρήματα του ελέγχου και συνήθως είναι συντηρητική, δηλαδή με εφαρμογή ειδικού στοματικού νάρθηκα, ορθοδοντικές εργασίες για να διορθωθούν τυχόν προβλήματα σύγκλεισης των δοντιών, χρήση φαρμάκων και σε σπάνιες περιπτώσεις, όταν ο ασθενής δεν βελτιώνεται με τα συντηρητικά μέτρα, μπορεί να χρειασθεί χειρουργική αντιμετώπιση, καταλήγει η Δρ. Δούμα-Μιχελάκη.