Μπαλάκι έχουν γίνει οι ευθύνες για τις τεράστιες επιβαρύνσεις των Ελλήνων καταναλωτών από τα τιμολόγια ρεύματος και τις αδιαφανείς ρήτρες αναπροσαρμογής, με τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας να... βγάζει στη σέντρα τους παρόχους και να αφήνει αιχμές κατά της κυβέρνησης. Όμως, στην πραγματικότητα το παιχνίδι έχει χαθεί από το φθινόπωρο του 2021, όταν οι πιέσεις των παρόχων και της κυβέρνησης εξουδετέρωσαν την πρωτοβουλία της ΡΑΕ να εισαγάγει πλαφόν στις ανατιμήσεις μέσω των ρητρών αναπροσαρμογής, μέτρο που θα είχε αποδειχθεί σωτήριο για τους καταναλωτές.
Καθώς η συζήτηση για το ρεύμα έχει γίνει το κορυφαίο ζήτημα πολιτικής αντιπαράθεσης, η διοίκηση της ΡΑΕ έκρινε σκόπιμο να δηλώσει ότι δεν έχει η ίδια ευθύνες για τη σημερινή κατάσταση. «Κάρφωσε» τους παρόχους, σημειώνοντας ότι «η Ρήτρα Αναπροσαρμογής στις Συμβάσεις Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας αποτελεί αμιγώς και αποκλειστικά επιχειρηματική απόφαση των Προμηθευτών Ηλεκτρικής Ενέργειας και δεν "επιβλήθηκε" από τη ΡΑΕ».
Παράλληλα, άφησε αιχμές εναντίον της κυβέρνησης και, ειδικότερα, του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστα Σκρέκα, σημειώνοντας ότι η Αρχή «δεν διαθέτει αποφασιστική αρμοδιότητα για τα ζητήματα που αφορούν την προμήθεια ενέργειας, καθώς δεν έχει την αρμοδιότητα έκδοσης και τροποποίησης του Κώδικα Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας (άρθρο 138 ν. 4001/2011)». Αυτή η αρμοδιότητα ανήκει στο υπουργείο και η ΡΑΕ αφήνει σαφώς να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να την έχει ασκήσει, τροποποιώντας τον Κώδικα Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας.
Όμως, σε αυτή τη συζήτηση για την αναζήτηση ευθυνών, η διοίκηση της ΡΑΕ προτιμά να ξεχάσει το φιάσκο του φθινοπώρου 2021, όταν η ίδια είχε καταθέσει σε δημόσια διαβούλευση μια πρόταση που θα μπορούσε να είχε περιορίσει σημαντικά τις επιβαρύνσεις των καταναλωτών από την αύξηση των τιμών χονδρικής.
Μια πρόταση που είχε προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση από τις αρχές Αυγούστου, όταν δόθηκε σε διαβούλευση, με τους ισχυρούς της ενεργειακής αγοράς να εκφράζουν έντονη δυσαρέσκεια στην κυβέρνηση για τις πρωτοβουλίες του προέδρου της ΡΑΕ, Αθ. Δαγούμα. Τελικά, ο κ. Δαγούμας προτίμησε να «θάψει» την πρόταση στο συρτάρι του, προφανώς επειδή δεν βρήκε στήριξη από την κυβέρνηση και η έννοια της «ανεξαρτησίας» των προέδρων ανεξάρτητων αρχών στην Ελλάδα είναι μάλλον σχετική.
Η πρόταση της ΡΑΕ (δείτε εδώ το κείμενο της διαβούλευσης) ήταν απλή και θα μπορούσε να αποδειχθεί αποτελεσματική στη συγκράτηση των τιμών: αντί να υπάρχουν μόνο σταθερά τιμολόγια και κυμαινόμενα με ρήτρα αναπροσαρμογής, θα έπρεπε να δημιουργηθεί μια τρίτη κατηγορία τιμολογίων, τα οποία θα αναπροσαρμόζονταν με βάση τις διακυμάνσεις στην αγορά χονδρικής, αλλά αυτή η αναπροσαρμογή θα είχε ένα καθορισμένο εκ των προτέρων ανώτατο όριο.
Με αυτό τον τρόπο, θα δινόταν μια επιλογή στους καταναλωτές να προτιμήσουν τιμολόγιο που θα είχε μεν μια υψηλότερη τιμή κιλοβατώρας από τα άλλα προγράμματα κυμαινόμενου τιμολογίου, αλλά δεν θα τους άφηνε εκτεθειμένους σε όλες τις αυξήσεις της τιμής χονδρικής. Ο λογαριασμός τους θα «φούσκωνε» μέχρι ένα όριο (π.χ. μέχρι κατά 30%) και πάνω από αυτό το όριο θα ήταν υποχρεωμένοι να απορροφήσουν οι πάροχοι τις επιβαρύνσεις.
Προφανώς, οι πάροχοι ήθελαν με κάθε τρόπο να αποφύγουν την εισαγωγή αυτής της τρίτης κατηγορίας τιμολογίων, γιατί το κόστος από τις αυξήσεις στη χονδρική θα μεταφερόταν σε μεγάλο βαθμό στους ίδιους, ενώ μέσω των τιμολογίων με «ανεξέλεγκτη» επιβάρυνση από τις ρήτρες αναπροσαρμογής ολόκληρη η ζημιά περνά στους καταναλωτές. Έτσι, η επιχειρηματική τους δραστηριότητα μετατρέπεται σε ένα είδος επιχειρηματικής δραστηριότητας μηδενικού κινδύνου!
Τι έγραφε η ΡΑΕ και... έμεινε στα χαρτιά
Για την ιστορία, η ΡΑΕ σημείωνε σε εκείνο το κείμενο διαβούλευσης του Αυγούστου 2021 τα ακόλουθα:
(...) Ανακύπτει η ανάγκη ενίσχυσης του επιπέδου διαφάνειας μέσω της θεραπείας των αναφερθέντων προβληματικών σημείων.
Επιπροσθέτως, η Αρχή είναι της άποψης ότι η πρόβλεψη ενός κυμαινόμενου τιμολογίου, το οποίο όμως θα εκθέτει τους καταναλωτές μέχρι έναν ορισμένο βαθμό, εκ των προτέρων γνωστό, στους κινδύνους της χονδρεμπορικής αγοράς θα συμβάλει σημαντικά στον διττό στόχο της προστασίας των καταναλωτών αλλά και του υγιούς ανταγωνισμού.
Συγκεκριμένα, η ύπαρξη ενός παρόμοιου τυποποιημένου προϊόντος θα εγγυηθεί την παροχή μίας πρόσθετης ρεαλιστικής επιλογής, μετριασμένου ρίσκου: Οι Πελάτες δεν θα ευρίσκονται πλέον ενώπιον του διλήμματος είτε ενός σταθερού αλλά ιδιαιτέρως ακριβού τιμολογίου είτε του «φάσματος» του κυμαινόμενου τιμολογίου. Επιπλέον, η συγκρισιμότητα κυμαινόμενου τιμολογίου, με οριοθετημένη διακύμανση, καθίσταται περισσότερο ευχερής. Ως εκ τούτου, η πρόβλεψη της σκοπιμότητας παροχής από τους Προμηθευτές ενός τέτοιου προϊόντος θα ευνοήσει την αγορά.
Περαιτέρω, εξετάζεται η σκοπιμότητα πρόβλεψης με τον Κώδικα Προμήθειας συγκεκριμένων ορίων αναπροσαρμογής της Χρέωσης Προμήθειας, προκειμένου για την προστασία των καταναλωτών από τους κινδύνους, τους οποίους εκ των πραγμάτων δεν δύνανται να αξιολογήσουν, πολλώ δε μάλλον να αντιμετωπίσουν.
Εξ αντιθέτου, οι Προμηθευτές, διαθέτουν εργαλεία διαχείρισης του ρίσκου διακύμανσης των τιμών των χονδρεμπορικών αγορών, καθότι αυτό είναι και το αντικείμενο της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας. Για το λόγο αυτό, δεν προσήκει να μεταβιβάζουν στους Πελάτες, και δη στους Πελάτες ΧΤ, τον συνολικό κίνδυνο.
Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, ας σημειωθεί ότι σε ενωσιακό επίπεδο αναδύεται η τάση της τυποποίησης ορισμένων εκ των συμβάσεων προμήθειας χάριν προστασίας των καταναλωτών. Πέραν των περιπτώσεων της Ιταλίας και της Ολλανδίας, για τις οποίες έχει γίνει αναφορά στο πλαίσιο της Απόφασης ΡΑΕ 409/2020, είναι αξιοσημείωτο ότι οι Ρυθμιστικές Αρχές αρχίζουν να αναγνωρίζουν την ανάγκη καθορισμού ορίου προσαύξησης της χρέωσης, ακόμα και στις συμβάσεις δυναμικής τιμολόγησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνιστά η Γαλλία.
