Τεράστιο «καπέλο» στις τιμές του φυσικού αερίου πλήρωσαν το 2022 οι Έλληνες καταναλωτές, ενώ και στο ρεύμα οι αυξήσεις τιμών ήταν πολύ ταχύτερες από τις αντίστοιχες στην ευρωζώνη, με αποτέλεσμα οι τιμές της ενέργειας να επιβαρύνουν τον πληθωρισμό στην Ελλάδα πολύ περισσότερο από όσο τον «φούσκωσαν» στην ευρωζώνη.
Στοιχεία που παρουσιάζει η Τράπεζα της Ελλάδος στην τελευταία Ενδιάμεση Έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική δείχνουν ότι, ειδικά στο φυσικό αέριο, οι Έλληνες καταναλωτές επιβαρύνονται με ακραία δυσανάλογες ανατιμήσεις σε σχέση με την ευρωζώνη: οι τιμές φυσικού αερίου, όπως τις καταγράφει η ΕΛΣΤΑΤ στα στοιχεία για τον πληθωρισμό, εκτινάχθηκαν στο 11μηνο του 2022 κατά 137,9%, ποσοστό υπερδιπλάσιο από το αντίστοιχο της ευρωζώνης, που ήταν 59,7%.
Η εξαιρετικά υψηλή ταχύτητα στο ράλι τιμών του φυσικού αερίου στην ελληνική αγορά δεν εξηγείται από την Τράπεζα της Ελλάδος, όμως είναι βέβαιο ότι οφείλεται σε στρεβλώσεις της αγοράς και κερδοσκοπικές τιμολογήσεις από τις εμπλεκόμενες εταιρείες, δεδομένου πως, σε ό,τι αφορά τον εφοδιασμό με αέριο, η Ελλάδα ήταν από τα κράτη που αντιμετώπισαν τα λιγότερα προβλήματα, καθώς συνεχίσθηκε κανονικά ο εφοδιασμός από τη Ρωσία μέσω του αγωγού Turk Stream.
Σοβαρά προβλήματα φαίνεται ότι έχει και η αγορά του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ελλάδα, με ανατιμήσεις πολύ ταχύτερες από τις αντίστοιχες στην ευρωζώνη. Όπως σημειώνει η ΤτΕ, ο υποδείκτης για το ρεύμα στα στατιστικά για τον πληθωρισμό «έτρεξε» με ρυθμό σχεδόν 50% στην Ελλάδα, έναντι 36,5% στην ευρωζώνη. Η ΤτΕ σημειώνει ότι στην Ελλάδα οι τιμές δεν βασίζονται στα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης, ενώ το φυσικό αέριο έχει μεγαλύτερη συμμετοχή από τις χώρες της ευρωζώνης στο ενεργειακό μίγμα.
Μετά την ενέργεια, μεγάλη συμβολή στην εκτίναξη του πληθωρισμού είχαν οι τιμές των ειδών διατροφής, που αυξήθηκαν στο 11μηνο σχεδόν κατά 10% (9,4%), από μόλις 1,2% τον προηγούμενο χρόνο.
Η Τράπεζα της Ελλάδος εμφανίζεται απαισιόδοξη στις προβλέψεις της όχι μόνο για τον φετινό πληθωρισμό, αλλά και για το επόμενο έτος, υπογραμμίζοντας ότι: «Ο εναρμονισμένος πληθωρισμός αναμένεται το 2022 να καταγράψει πολύ υψηλό μέσο ετήσιο ρυθμό, που κατά τα 3/4 περίπου θα διαμορφωθεί από τις ιδιαίτερα υψηλές αυξήσεις στην ενέργεια και στα είδη διατροφής. Επιπλέον, ο υψηλός πληθωρισμός διαφαίνεται ότι αποκτά μονιμότερα χαρακτηριστικά, καθώς το αυξημένο ενεργειακό και διατροφικό κόστος διαχέεται πια στις βασικές συνιστώσες του πυρήνα του πληθωρισμού, δηλαδή στις υπηρεσίες και στα μη ενεργειακά βιομηχανικά αγαθά, κάτι που αναμένεται να διατηρήσει τον πληθωρισμό σε υψηλά επίπεδα και την επόμενη χρονιά».
Πώς φθάσαμε στην πληθωριστική «έκρηξη»: Η ανάλυση της ΤτΕ
- Η ανάκαμψη του γενικού εναρμονισμένου πληθωρισμού εντοπίζεται στα μέσα του 2021 και αποδίδεται πρωτίστως στα ενεργειακά αγαθά και δευτερευόντως στα είδη διατροφής, αναφέρει η Τράπεζα της Ελλάδος. Έκτοτε, υπό την επίδραση και του πολέμου στην Ουκρανία και των επιπρόσθετων διαταραχών, ο εναρμονισμένος πληθωρισμός συνέχισε την έντονα ανοδική του πορεία και κορυφώθηκε σε 12,1% το Σεπτέμβριο του 2022.
- Η έντονα ανοδική πορεία του εναρμονισμένου πληθωρισμού το 2022 οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ενεργειακή συνιστώσα. Οι αυξητικοί ετήσιοι ρυθμοί των ενεργειακών αγαθών εντοπίζονται αρχικά στον Απρίλιο του 2021 και σχετίζονταν με τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου, αλλά και του φυσικού αερίου. Έντονη επιτάχυνση κατέγραψε η ενεργειακή συνιστώσα κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2021 με τις σημαντικές ανατιμήσεις του ηλεκτρικού ρεύματος, με αποτέλεσμα οι ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής των ενεργειακών τιμών της Ελλάδος να υπερκεράσουν τους αντίστοιχους της ζώνης του ευρώ.
- Από τις αρχές του 2022 οι ετήσιοι ρυθμοί της ενεργειακής συνιστώσας επιταχύνθηκαν και μετά το Φεβρουάριο εντάθηκαν ακόμη περισσότερο, φθάνοντας στην κορύφωσή τους το Μάιο (61,0%), διατηρούμενοι και στη συνέχεια σε υψηλά επίπεδα. Ο υπερβάλλων ενεργειακός πληθωρισμός της Ελλάδος το 2022 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο της ζώνης του ευρώ αποδίδεται στις επιμέρους συνιστώσες του φυσικού αερίου και του ηλεκτρικού ρεύματος. Κατά το πρώτο ενδεκάμηνο του τρέχοντος έτους ο μέσος ετήσιος ρυθμός του υποδείκτη “φυσικό αέριο” στην Ελλάδα ήταν 137,9% ενώ εκείνος της ζώνης του ευρώ στο 59,7%. Για το ηλεκτρικό ρεύμα τα μεγέθη για την Ελλάδα και την ευρωζώνη είναι 49,6% και 36,5% αντίστοιχα.
- Οι σημαντικές αποκλίσεις στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Ελλάδος και ευρωζώνης αποδίδονται στη δομή της εγχώριας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, όπου η διαμόρφωση της τιμής δεν βασίζεται σε συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures) αλλά κυρίως στις τρέχουσες ημερήσιες τιμές (spot). Επιπλέον, το ενεργειακό μίγμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα εμπεριέχει σε μεγαλύτερο ποσοστό το φυσικό αέριο σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ, το οποίο καθορίζει την τιμή εκκαθάρισης της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
- Στην άνοδο του εναρμονισμένου πληθωρισμού έχουν επίσης συμβάλει σημαντικά τα διατροφικά αγαθά, τόσο τα μη επεξεργασμένα όσο και τα επεξεργασμένα. Ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής έχει ανέλθει στο 9,4% κατά μέσο όρο το ενδεκάμηνο του 2022, από 1,2% το 2021. Σημαντικές αυξήσεις καταγράφουν οι υποδείκτες “ψωμί και δημητριακά” (13,5% το ενδεκάμηνο του 2022, από 0,7% το 2021), “κρέατα” (12,9% από 1,3%), “γαλακτοκομικά και αυγά” (15,3% από 0,6%), “έλαια και λίπη” (20,6% από 6,5%), “φρούτα” (4,9% από 1,4%), “λαχανικά” (11,9% από 2,1%), “καφές-κακάο-τσάι” (8,9% από 1,6%) κ.α.
- Ενδεικτικοί της υψηλής πληθωριστικής επιβάρυνσης των διατροφικών ειδών είναι τόσο ο διατροφικός υποδείκτης του Δείκτη Τιμών Εισαγωγών (μέση αύξηση δεκαμήνου 2022: 12,1%, έναντι μέσου ετήσιου ρυθμού 0,6% το 2021) όσο και ο αντίστοιχος υποδείκτης του Δείκτη Τιμών Παραγωγού για την εγχώρια αγορά (μέση αύξηση δεκαμήνου 2022: 7,9%, έναντι μέσου ετήσιου ρυθμού 1,9% το 2021).
- Από το Σεπτέμβριο του 2021 ο πληθωρισμός των βιομηχανικών αγαθών (μη ενεργειακών και μη διατροφικών ειδών) και των υπηρεσιών επανήλθε σε θετικό έδαφος, ενώ από το Μάιο του 2022 και μετά ισχυροποιήθηκε σημαντικά. Για τα βιομηχανικά αγαθά η επιτάχυνση του ρυθμού μεταβολής των τιμών τους σχετίζεται με τα συνεχιζόμενα προβλήματα των εφοδιαστικών αλυσίδων και τα επιπρόσθετα θέματα που ανέκυψαν λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, ενώ για τις υπηρεσίες σχετίζεται κυρίως με την υψηλή ζήτηση λόγω και της έντονης ανάκαμψης του τουρισμού. Επιπροσθέτως, το παρατεταμένα υψηλό ενεργειακό και διατροφικό κόστος ενσωματώθηκε σε μεγάλο βαθμό στις δύο συνιστώσες του εναρμονισμένου πληθωρισμού, ωθώντας τον πυρήνα του πληθωρισμού στην καταγραφή υψηλών ετήσιων ρυθμών.