Οι δραστηριότητες αναψυχής, όπως η συμμετοχή σε τέχνες, μπορούν να βελτιώσουν την υγεία σας με διάφορους τρόπους, όπως η ενίσχυση της αναπνευστικής και ανοσοποιητικής λειτουργίας. Ενώ μια φαρμακολογική θεραπεία λειτουργεί σε ένα ή δύο μεταβολικές διαδρομές, οι τέχνες έχουν την ικανότητα να ενεργοποιούν εκατοντάδες διαφορετικές διαδρομές που λειτουργούν από κοινού.
Ακριβώς όπως η άσκηση και η καλή διατροφή, οι τέχνες σε μία σταθερή βάση υποστηρίζουν την υγεία μας, γράφουν η Σούζαν Μαγκσάμεν και ο Άιβι Ρος στο βιβλίο τους "Your Brain On Art". Ακολουθεί σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο, σε ελεύθερη μετάφραση / απόδοση.
Μία από τις πιο σημαντικές εξελίξεις στην προσέγγιση "η τέχνη συναντά την επιστήμη" για τη σωματική υγεία ήταν οι τρόποι με τους οποίους οι ερευνητές άρχισαν να εντοπίζουν βασικούς νευροβιολογικούς μηχανισμούς. Οι μηχανισμοί είναι οι πολλές χημικές και σωματικές δραστηριότητες, που βασίζονται στο πώς λειτουργούν τα πράγματα στο σώμα σας. Η πέψη του τελευταίου σας γεύματος, για παράδειγμα, συμβαίνει λόγω πολλαπλών μηχανισμών, από την παραγωγή σάλιου στο στόμα έως τις χημικές ουσίες στο στομάχι, έως τον τρόπο με τον οποίο απορροφώνται τα θρεπτικά συστατικά. Καταλαβαίνουμε πώς και γιατί το σώμα αφομοιώνει την τροφή. Και με την καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών που χρησιμοποιούνται κατά τη χρήση των τεχνών, οι επαγγελματίες είναι σε θέση να σχεδιάζουν και να βελτιώνουν τις παρεμβάσεις με μεγαλύτερη ακρίβεια.
Σε μια μελέτη του 2021 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Lancet Psychiatry, η Daisy Fancourt και η ομάδα της μελέτησαν τα αυξανόμενα στοιχεία για τα οφέλη των ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων, όπως η συμμετοχή στις τέχνες, στην ανθρώπινη υγεία. Εντόπισαν και χαρτογράφησαν περισσότερους από 600 μηχανισμούς - από τη βελτίωση της αναπνευστικής και σωματικής λειτουργίας έως την ενίσχυση της ανοσοποιητικής λειτουργίας και την ανάπτυξη ομαδικών αξιών - που εμφανίζονται τόσο στο σώμα μας, όσο και σε ομαδικό και κοινωνικό επίπεδο. Αυτοί οι μηχανισμοί ομαδοποιούνται ευρέως σε ψυχολογικούς, βιολογικούς, κοινωνικούς και συμπεριφορικούς.
Ένα άλλο κρίσιμο συμπέρασμα στο οποίο η Daisy και οι συνεργάτες της ερευνητές κατέληξαν σε αυτή τη μελέτη σχετικά με τις τέχνες και τους μηχανισμούς, σχετίζεται με την ιδέα της επιστήμης της πολυπλοκότητας. «Οι άνθρωποι θεωρούσαν συχνά ότι ο τομέας των τεχνών και της υγείας έπρεπε να λειτουργεί όπως ο τομέας της φαρμακολογίας», εξήγησε η Daisy. Για παράδειγμα, ένα φάρμακο έχει ένα δραστικό συστατικό με ίσως έναν ή δύο βιολογικούς μηχανισμούς δράσης και αυτοί έχουν προβλέψιμα αποτελέσματα. «Ενώ, το ξεκάθαρο σημείο μας σε αυτό το άρθρο, είναι ότι στην επιστήμη της πολυπλοκότητας αναγνωρίζεται, ότι υπάρχουν εκατοντάδες συστατικά, εκατοντάδες μηχανισμοί. Όλα λειτουργούν αμφίδρομα, όχι μόνο μονοκατευθυντικά και μετριάζονται από εξωτερικούς παράγοντες».
Αυτό συνοψίζει πολύ καλά γιατί οι τέχνες έχουν τόσο ισχυρή επίδραση στην υγεία μας: Ενώ μια φαρμακολογική θεραπεία λειτουργεί σε ένα, ίσως δύο μονοπάτια, οι τέχνες έχουν την ικανότητα να ενεργοποιούν εκατοντάδες μηχανισμούς που λειτουργούν από κοινού.
«Αυτό το σημείο είναι πολύ σημαντικό να το ξεπεράσουμε», λέει η Daisy, «επειδή μερικές φορές οι άνθρωποι βλέπουν την πολυπλοκότητα και την «ακαταστασία» των τεχνών και των μηχανισμών υγείας ως αδυναμία, ενώ στην πραγματικότητα, αυτό είναι η ίδια η καρδιά του γιατί οι τέχνες λειτουργούν. Απλώς έχουμε εφαρμόσει έναν υπερβολικά απλοϊκό βιοϊατρικό φακό, σε κάτι που πρέπει να φανεί με έναν επιστημονικό φακό πολυπλοκότητας».
Σήμερα, οι τέχνες χρησιμοποιούνται με τουλάχιστον έξι διαφορετικούς τρόπους για να θεραπεύσουν το σώμα: ως προληπτικό φάρμακο, ως ανακούφιση συμπτωμάτων για καθημερινά προβλήματα υγείας, ως θεραπεία ή παρέμβαση για ασθένειες, αναπτυξιακά ζητήματα και ατυχήματα, ως ψυχολογική υποστήριξη, ως εργαλείο για επιτυχή διαβίωση όταν υπάρχουν χρόνια προβλήματα. Και στο τέλος της ζωής παρέχει παρηγοριά και νόημα.
Από καθημερινούς πόνους έως σοβαρές ασθένειες, αυτή η αλχημεία της τέχνης και της επιστήμης μεταμορφώνει τη βιολογία μας με τρόπους που είναι μετρήσιμοι και αποτελεσματικοί.
Βρισκόμαστε τώρα στο σημείο όπου οι γιατροί, οι κοινωνικοί λειτουργοί και οι επαγγελματίες της δημόσιας υγείας γνωρίζουν αρκετά, ώστε να μπορούν να προτείνουν διάφορες καλλιτεχνικές προσπάθειες για να επιτύχουν ευεργετικά αποτελέσματα για τη σωματική και ψυχική μας υγεία.
Μαθαίνουμε επίσης ότι, ακριβώς όπως όταν μας συνταγογραφούνται φάρμακα, διαφορετικοί τύποι, δόσεις και διάρκειες λειτουργούν διαφορετικά για διαφορετικούς ανθρώπους.
"Μπορείτε επίσης να φέρετε αυτή τη γνώση στο σπίτι, για να αρχίσετε να δημιουργείτε εξατομικευμένες πρακτικές τέχνης. Όπως η άσκηση και η καλή διατροφή, οι τέχνες σε σταθερή βάση θα υποστηρίξουν την υγεία σας", λένε οι συγγραφείς.