Στο φως του πρόσφατου πορίσματος του Γραφείου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex για το πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο, το οποίο εντοπίζει βαρύτατες ευθύνες του Ελληνικού Λιμενικού για τη μοιραία πολύωρη καθυστέρηση να προχωρήσει σε επιχείρηση διάσωσης και για σοβαρές παραλείψεις και ενέργειες που έβαλαν σε κίνδυνο τη ζωή των προσφύγων, παρουσιάζει ενδιαφέρον ένα άλλο πόρισμα του ίδιου Γραφείου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex για ένα περιστατικό παραβιάσεων δικαιωμάτων που απασχόλησε όσο λίγα την ελληνική και διεθνή επικαιρότητα, αυτή τη φορά όσον αφορά την ομάδα προσφύγων που είχε εγκλωβιστεί στον Εβρο το καλοκαίρι του 2022. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της Εφημερίδας των Συντακτών, η Frontex εκφράζει έντονη αμφισβήτηση για το αν όντως η ΕΛ.ΑΣ. έψαξε επανειλημμένα τους πρόσφυγες βάσει των σημείων που είχαν υποδείξει οι ίδιοι όταν έστειλαν σήμα κινδύνου. Αξιόπιστες κρίνονται οι καταγγελίες τους πως επαναπροωθήθηκαν βίαια τρεις φορές προς την Τουρκία.
Το πόρισμα της Frontex
Αναφέρει επί λέξει: «Στο φως των διαθέσιμων στοιχείων, το Γραφείο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων καταλήγει ότι οι ελληνικές αρχές γνώριζαν σε πολλές περιστάσεις μεταξύ 14/7/2022 και 15/8/2022 πού βρισκόταν η ομάδα των μεταναστών, αλλά δεν κατάφερε να τους προσεγγίσει για να τους δώσει βοήθεια. Ως αποτέλεσμα, η ομάδα εγκλωβίστηκε ανάμεσα στο ελληνικό και το τουρκικό έδαφος και εμποδίστηκε να εισέλθει στην ενδοχώρα μιας από τις δύο χώρες μέχρι τις 15/8/2022. Η κατάσταση μπορεί να έχει συντελέσει στον θάνατο και τους τραυματισμούς μεταναστών. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Frontex προσέφερε υποστήριξη στις ελληνικές αρχές για να ενισχύσουν τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, αλλά η υποστήριξη δεν θεωρήθηκε χρήσιμη από τις ελληνικές αρχές.
»Παρά το γεγονός ότι οι ελληνικές αρχές αρνήθηκαν κάθε ανάμειξη αξιωματούχων της στις καταγγελλόμενες επιχειρήσεις επαναπροώθησης στις 14/7, 26/7 και 1/8, το Γραφείο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων θεωρεί τις αναφορές μεταναστών σε επαναπροωθήσεις σχετικά αξιόπιστες λόγω της λεπτομερούς τους φύσης, της συνέπειας των αναφορών που συγκεντρώθηκαν από διαφορετικές πηγές και του γεγονότος ότι ανταποκρίνονται σε παλαιότερες καταγγελίες που περιέχονται σε διάφορες εκθέσεις οργανώσεων και διαδικασίες Αναφοράς Σοβαρού Περιστατικού (σ.σ.: σβησμένη φράση λόγω απορρήτου) και εκφράζει σοβαρή ανησυχία για την κατάσταση αυτή».
Υπογραμμίζει ότι έμεινε αναπάντητο το αίτημα του Γραφείου για πρόσθετες πληροφορίες από τις ελληνικές αρχές σχετικά με τη γνώση που είχαν για την τοποθεσία όπου βρίσκονταν οι πρόσφυγες σε συγκεκριμένες ημερομηνίες όπως και σχετικά με λεπτομέρειες για τις καταγγελλόμενες τρεις επαναπροωθήσεις. Σημειώνει επίσης ότι οι ελληνικές αρχές, μολονότι ενημέρωναν ότι έκαναν έρευνα για τον εντοπισμό των προσφύγων σε πέντε συγκεκριμένες ημερομηνίες, χωρίς όμως αποτέλεσμα, εν τούτοις δεν έδωσαν καμία περαιτέρω λεπτομέρεια για τις έρευνες αυτές, παρά μόνο για την τελική, τον Δεκαπενταύγουστο του 2022, όταν εντοπίστηκε σε ελληνικό έδαφος η ομάδα των προσφύγων. Και επισημαίνει ότι οι ελληνικές αρχές ενημέρωσαν πως η νησίδα είναι τουρκική μόνο στις 11 Αυγούστου, όχι νωρίτερα, ενώ και αυτή η ενημέρωση διαψεύστηκε αργότερα από το ελληνικό υπουργείο Εθνικής Αμυνας, που τεκμηρίωσε ότι η νησίδα είναι μοιρασμένη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Πολλά στοιχεία
Θεωρεί όμως αξιόπιστη ένδειξη της παρουσίας των προσφύγων στις νησίδες τα βίντεο και τις φωτογραφίες που έχουν χρονική ένδειξη και γεωγραφικό στίγμα, όπως και το βίντεο που δείχνει την ομάδα των προσφύγων να συνομιλεί από μακριά με δύο άνδρες στην απέναντι όχθη, που δηλώνουν ότι είναι αστυνομικοί. Ως εκ τούτου, το πόρισμα εκφράζει αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα των ερευνών της ΕΛ.ΑΣ. τουλάχιστον στις 8-9 Αυγούστου 2022, ενώ δηλώνει ανησυχία για το γεγονός ότι, μία μέρα μετά την καταγραφή της τοποθεσίας των προσφύγων στις 25 Ιουλίου 2022, ακολούθησε η καταγγελία της επαναπροώθησής τους στην Τουρκία.
Φαίνεται πως, αν κάτι έκαναν επιτυχημένα οι ελληνικές αρχές, αυτό είναι η συγκάλυψη των ευθυνών τους και η παρεμπόδιση κάθε έρευνας σε βάθος, όπως προκύπτει αβίαστα από το πόρισμα. Σημειώνει - με τρόπο που επιβεβαιώνει τις έντονες καταγγελίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη λειτουργία του κράτους δικαίου στην Ελλάδα και προκαλεί ντροπή και οργή σε κάθε δημοκρατικό πολίτη:
«Ενώ οι απαντήσεις των ελληνικών αρχών περιλάμβαναν γενικές δηλώσεις για προβλεπόμενες διαδικασίες και λεπτομερή πληροφόρηση για τη διάσωση των μεταναστών στις 15/8/2022, δόθηκε περιορισμένη ή χωρίς λεπτομέρειες πληροφόρηση σε απάντηση των λεπτομερών ερωτήσεων του Γραφείου σχετικά με συγκεκριμένες καταγγελίες για παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων». Σημειώνει επίσης ότι οι ελληνικές αρχές δεν παρείχαν λεπτομέρειες που ζητήθηκαν από το Γραφείο σχετικά με τις απόπειρες έρευνας και διάσωσης πριν από τις 15/8/2022.
Πλήρης άρνηση
Το Γραφείο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων συμπληρώνει ότι οι ελληνικές αρχές αρνήθηκαν κάθε σφάλμα του προσωπικού των αρχών, σημειώνοντας ότι δεν βρέθηκε καμία ένδειξη κακομεταχείρισης, και απέκλεισαν την παρουσία μη εξουσιοδοτημένου προσωπικού σε ελληνικό έδαφος.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Γραφείο υπογραμμίζει ότι η απουσία επίσημων καταγραφών μιας δραστηριότητας ή μιας παρέμβασης, αντί να συνιστά ένδειξη ότι δεν έχουν γίνει λάθη, θα μπορούσε να συνιστά και θα έπρεπε να ερευνάται ως πιθανό πρόβλημα per se. Η απουσία αξιόπιστων αναφορών, αν θεμελιωθεί, θα μπορούσε να αποτελεί ένδειξη σοβαρών πλημμελειών στους μηχανισμούς αναφοράς ή, πιο ανησυχητικά ακόμη, ένδειξη ύπαρξης μιας καλυμμένης πολιτικής μη αναφοράς ενεργειών που θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο τα θεμελιώδη δικαιώματα των μεταναστών.
«[…] Παρά το πλαίσιο της συνολικής αξιοπιστίας όλων μαζί των διηγήσεων των μεταναστών, όπως και άλλων καταγραμμένων στοιχείων, το Γραφείο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων πιστεύει ότι η γενική απόρριψη εκ μέρους των ελληνικών αρχών όλων των καταγγελιών που περιέχονται στο πλαίσιο αυτής της Αναφοράς Σοβαρού Περιστατικού παραμένει σημαντικό εμπόδιο για να υπάρχει κάποιο νόημα στη συνέχιση της διερεύνησης με τη μορφή αποτελεσματικών ερευνών».