«Πράσινο» ανάβει αύριο το συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), δηλαδή οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης, στο νέο πρόγραμμα στήριξης για την πανδημία με δάνεια έως 240 δισ. ευρώ. Η Ελλάδα, όπως και οι υπόλοιπες χώρες με μεγάλα χρέη και υψηλά κόστη δανεισμού από την αγορά ομολόγων, βρίσκεται υπό την πίεση των ευρωπαϊκών θεσμών να αντλήσει τα φθηνά δάνεια, ώστε να μην επιβαρυνθεί με πολλαπλάσια κόστη δανεισμού, εκδίδοντας ομόλογα.
Ως τώρα το ελληνικό υπουργείο Οικονομικών παραμένει επιφυλακτικό προς τα δάνεια από τον ESM και μάλιστα προσανατολίζεται να αντλήσει άμεσα, το αργότερο την πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου, 2 δισ. ευρώ από την αγορά με την έκδοση 10ετών ομολόγων. Ήδη, αυτή η πρόθεση του υπουργείου έχει θέσει την αγορά σε τροχιά προετοιμασίας για την έκδοση, με την απόδοση των 10ετών ομολόγων στη δευτερογενή διαπραγμάτευση να υποχωρεί προς το 2%.
Όμως, το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο του ESM προκαλεί πολιτικούς «πονοκεφάλους» στην Αθήνα. Εχει δυνατότητα δανεισθεί έως και 2% του ΑΕΠ με επιτόκιο σχεδόν μηδενικό (0,1%). Αν δεν δεχθεί αυτή την "προσφορά", θα κληθεί αργά ή γρήγορα να εξηγήσει γιατί επιλέγει την άντληση ακριβού χρήματος από την αγορά.
Ο επικεφαλής του Μηχανισμού Σταθερότητας, Κλάους Ρέγκλινγκ, σε συνέντευξη που παραχώρησε σε πρακτορεία ειδήσεων ευρωπαϊκών χωρών, άσκησε εμμέσως πλην σαφώς πίεση στις χώρες με υψηλό κόστος δανεισμού να αξιοποιήσουν το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο, χρησιμοποιώντας το χαρακτηριστικό παράδειγμα της Ισπανίας.
Όπως είπε ο Ρέγκλινγκ, «τα γεγονότα είναι ξεκάθαρα:
- Και τα 19 κράτη μέλη μας θα έχουν πολύ μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα φέτος, επομένως η χρηματοδότηση ενός μέρους αυτού με ασφαλή τρόπο, με χαμηλά επιτόκια, θα μπορούσε να είναι ελκυστική για πολλές χώρες. Ειδικότερα, επειδή δεν υπάρχουν προϋποθέσεις που να συνδέονται με αυτό, μόνο νοείται η προϋπόθεση ότι τα χρήματα δαπανώνται για δαπάνες στον τομέα της υγείας, άμεσες και έμμεσες, που συνδέονται με την πανδημία. Και αυτό θα είναι εύκολο να το καλύψουν όλες τις χώρες. Έτσι, όλες οι χώρες θα μπορούσαν να λάβουν το 2% του αντίστοιχου ΑΕΠ τους.
- Κάθε χώρα μπορεί να κάνει τον υπολογισμό ποιο είναι το πλεονέκτημα κόστους. Και για την Ισπανία, κοίταξα σήμερα το πρωί, τα 10ετή ισπανικά ομόλογα είχαν απόδοση λίγο κάτω από το 1% στη δευτερογενή αγορά. Ο ESM είναι περίπου 0%. Έτσι, μπορείτε εύκολα να κάνετε τον υπολογισμό, είναι λίγο κάτω από τα 200 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, το οποίο σε ορίζοντα 10 ετών, και αυτό είναι το άλλο στοιχείο που συμφωνήθηκε από τους υπουργούς Οικονομικών, ότι το δάνειο θα έχει 10ετή διάρκεια, θα προσθέσει έως και 2 δισ. ευρώ για την Ισπανία. Εάν κάνετε τον υπολογισμό για την Ιταλία, θα είναι 7 δισεκατομμύρια ευρώ, επειδή τα επιτόκια για την Ιταλία είναι υψηλότερα».
Ο Ρέγκλινγκ δεν έκανε υπολογισμούς για την Ελλάδα, είναι όμως προφανές ότι όσα ισχύουν για την Ιταλία και την Ισπανία ισχύουν σε πολλαπλάσιο βαθμό για την Ελλάδα, δεδομένου ότι το κόστος δανεισμού της χώρας από την αγορά είναι περισσότερες από 20 φορές μεγαλύτερο από το κόστος δανεισμού από τον ESM. «Για τα μισά κράτη μέλη μας, θα υπάρξουν εξοικονομήσεις που σχετίζονται με το δάνειο του ESM», τόνισε ο Ρέγκλινγκ ενισχύοντας την πίεση στις χώρες της περιφέρειας να δεχθούν αυτά τα δάνεια. Και πρόσθεσε: «Επίσης είναι κατά κάποιο τρόπο "ασφαλή χρήματα", εμείς δεν θα το σκάσουμε στην επόμενη κρίση. Έχουμε βάλει χρήματα στην Ισπανία πριν, αλλά και στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία. Και οι χώρες γνωρίζουν ότι τα χρήματά μας στη χώρα τους είναι ασφαλή, είμαστε ο μεγαλύτερος πιστωτής, δεν θα τα αποσύρουμε εάν υπάρχει μεγάλο πρόβλημα - επομένως είναι αξιόπιστο και φθηνό. Αυτά είναι τα πλεονεκτήματα. Αλλά κάθε κυβέρνηση πρέπει να αποφασίσει από μόνη της αν θέλει να υποβάλει αίτηση ή όχι».
Καθώς είναι πλέον αρκετά ξεκάθαρο και τονίζεται μάλιστα σε ειδική επιστολή του επιτρόπου Τζεντιλόνι ότι δεν θα υπάρχει μνημόνιο και αυξημένη επιτήρηση για τα νέα δάνεια του ESM, αυτό που προβληματίζει την ελληνική κυβέρνηση είναι αν η προσφυγή στο Μηχανισμό θα προκαλούσε κάποιου είδους «ρετσινιά» για τη χώρα, υπό την έννοια ότι θα θεωρούσαν οι αγορές πως βρίσκεται σε οικονομική αδυναμία. Ο Ρέγκλινγκ απαντά ότι ισχύει ακριβώς το αντίθετο, καθώς οι αγορές αντιλαμβάνονται πώς λειτουργεί ο Μηχανισμός και ότι παρέχει φθηνό χρήμα, με τρόπο που επιτρέπει στις χώρες να μην ζητούν περισσότερα κεφάλαια από τις αγορές. «Αυτό ενισχύει τη θέση μιας χώρας στις αγορές και από τις συχνές επαφές μου με διεθνείς επενδυτές είναι ξεκάθαρο ότι έτσι το βλέπουν», υπογραμμίζει ο Ρέγκλινγκ.
Αν δεν υπάρχει «ρετσινιά», ούτε μνημόνια και επιτήρηση, το τελευταίο στοιχείο που προβληματίζει την Αθήνα είναι ποιες δαπάνες θα καλύπτονται από το νέο εργαλείο χρηματοδότησης. Ο Ρέγκλινγκ τονίζει ότι «υπάρχουν τρία στοιχεία: Το πρώτο είναι ένα άμεσο κόστος, ποιες είναι οι πρόσθετες δαπάνες που προβλέπονται λόγω της πανδημίας. Αλλά ένα δεύτερο κόστος, και αυτό είναι πιθανώς όπου ένα σημαντικό κομμάτι των χρημάτων που θα χρησιμοποιηθούν, είναι ότι ένα ορισμένο μερίδιο του τρέχοντος κόστους του τομέα της υγείας σε κάθε χώρα θα είναι επιλέξιμες. Επειδή η διαθέσιμη υποδομή χρησιμοποιείται επίσης για την πανδημία. Έτσι, δεν είναι μόνο αυτό που πρέπει να δαπανηθεί για την κατασκευή ενός άλλου νοσοκομείου, αλλά και για τα υπάρχοντα νοσοκομεία που χρησιμοποιούνται από ανθρώπους που πάσχουν από τον ιό.
Οι γιατροί, οι νοσοκόμες, οι οποίοι βρίσκονται ήδη εκεί, πρέπει να πληρωθούν και ένα ορισμένο μέρος της εργασίας τους έχει πλέον μεταφερθεί για την αντιμετώπιση της κρίσης. Αυτό είναι το δεύτερο στοιχείο. Και το τρίτο είναι ότι ορισμένες έμμεσες δαπάνες είναι το κόστος περιορισμού (σ.σ.: της εξάπλωσης του ιού), επειδή ορισμένοι περιορισμοί είναι απαραίτητοι για να διατηρηθεί το συνολικό κόστος (για την υγεία) χαμηλότερο. Χωρίς περιορισμό θα ήταν υψηλότερα. Κάθε χώρα που ζητεί τη στήριξη του ESM θα πρέπει να είναι σε θέση να αποδείξει ότι μπορεί εύκολα να δαπανήσει το 2% του ΑΕΠ της για δαπάνες που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη, άμεσα και έμμεσα. Αυτό είναι που μετράει και η Επιτροπή θα κάνει την παρακολούθηση».
Με αυτά τα δεδομένα, το ερώτημα είναι αν μπορεί η κυβέρνηση να βρει δαπάνες που θα μπορούν να τεθούν κάτω από την «ομπρέλα» του νέου εργαλείου χρηματοδότησης. Στις Βρυξέλλες πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να γίνει εύκολα και, στην πραγματικότητα, το πραγματικό ερώτημα για τη χώρα που προς χάριν της δημιουργήθηκαν αρχικά οι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί δανεισμού είναι πολιτικό, δηλαδή αν θεωρεί η κυβέρνηση επιθυμητή μια νέα εμπλοκή του ESM στη χώρα.