Περισσότερα από 3,4 εκατομμύρια νεκροί από την Covid σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι ο επίσημος αριθμός των θανάτων και αναμφίβολα δεν αποτελεί παρά ένα κλάσμα του πραγματικού αριθμού. Για τον πραγματικό αριθμό, η απάντηση δεν θα δοθεί σύντομα, λένε οι ειδικοί. Ισως και να μην δοθεί ποτέ.
Θάνατοι μη καταγεγραμμένοι, θάνατοι κρυμμένοι, θάνατοι που συνδέονται με τον υπερκορεσμό των συστημάτων υγείας, αλλά και ζωές που σώθηκαν σε έναν κόσμο που ζει σε αργή κίνηση...
Η πολυπλοκότητα της εξίσωσης δεν εμποδίζει τους επιστήμονες να αναζητούν απαντήσεις, κρίσιμης σημασίας για να υπάρξει ένας αξιόπιστος απολογισμός για μία ιστορική πανδημία και για να εξαχθούν τα διδάγματα από την διαχείρισή της.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που παρουσιάσθηκαν σήμερα, η πανδημία έχει μέχρι στιγμής προκαλέσει περί τα 6 έως 8 εκατομμύρια θανάτους, αμέσως ή εμμέσως, δηλαδή 2 έως 3 φορές περισσότερους από τον επίσημο αριθμό των 3,4 εκατομμυρίων.
Ωστόσο, ορισμένοι υπολογισμοί είναι ακόμη βαρύτεροι. Το Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) του Σιάτλ εκτιμά ότι οι θάνατοι που οφείλονται αμέσως στην Covid παγκοσμίως ανέρχονται από τον Μάρτιο 2020 σε 6,9 εκατομμύρια.
Σύμφωνα με την μελέτη που δημοσιεύθηκε στις αρχές του Μαΐου, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν βαρύ απολογισμό με 912.000 θανάτους (έναντι 578.000, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία), το Μεξικό 621.000 θανάτους (έναντι 219.000 επισήμως) και η Βραζιλία 616.000 (έναντι 423.000). Στην Ρωσία, η απόσταση μεταξύ πραγματικότητας και επισήμων στοιχείων είναι θεαματική με 111.000 επίσημους θανάτους, έναντι άνω των 600.000 σύμφωνα με τις εκτιμήσεις.
Τεράστιες διορθώσεις
Σε ορισμένες χώρες, σημαντικό μέρος αυτής της υποεκτίμησης συνδέεται με την διενέργεια περιορισμένου αριθμού διαγνωστικών τεστ, όπως στο Μεξικό ή στην Ινδία, εξηγεί ο Chris Murray, επικεφαλής του IHME.
Οποιοι και αν είναι οι λόγοι, «αυτές οι τεράστιες διορθώσεις των επίσημων αριθμών είναι κρίσιμες για να αντιληφθούμε πού η πανδημία είχε τις μεγαλύτερες επιπτώσεις και να προσδιορίσουμε αν οι πολιτικές που εφαρμόσθηκαν από τις κυβερνήσεις περιόρισαν τις συνέπειες, λέει ο ερευνητής.
Τα συμπεράσματα του IHME, με τα οποία δεν συμφωνεί το σύνολο των επιστημόνων, απεικονίζουν τα προβλήματα που συνδέονται με τα μαθηματικά μοντέλα που βασίζονται σε τμηματικά δεδομένα.
Το μοντέλο αυτό βασίζεται σε μία σειρά υποθέσεων που μπορεί ίσως να είναι σωστές σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά δεν μπορούν να εφαρμοσθούν εξατομικευμένα σε χώρες, λέει ο Steven Woolf του Virginia Commonwealth University, ο οποίος αμφισβητεί το αποτέλεσμα των εκτιμήσεων που αφορούν τις Ηνωμένες Πολιτείες.
«900.000 υπερβάλλοντες θάνατοι είναι λογικό, αλλά δεν συνδέονται όλοι οι επιπλέον θάνατοι απευθείας με τον ιό», λέει.
Ελλειμματικά στοιχεία
Για την αποτίμηση του πραγματικού απολογισμού της επιδημίας, οι επιστήμονες στρέφουν αρχικά το ενδιαφέρον τους στην υπερβάλλουσα θνητότητα που έχει καταγραφεί σε σχέση με τον αριθμό των θανάτων που θεωρούνται αναμενόμενοι βάσει των στοιχείων των περασμένων ετών.
«Ο υπολογισμός δεν είναι εύκολος. Αλλά, στην συνέχεια, πρέπει να γίνει διαχωρισμός των άμεσων και των έμμεσων συνεπειών της Covid», εξηγεί ο Stéphane Helleringer, δημογράφος του New York University στο Αμπού Ντάμπι.
Αυτές οι έμμεσες συνέπειες μπορεί να είναι θάνατοι που συνδέονται με τον υπερκορεσμό των νοσοκομείων που δεν μπορούν να φροντίσουν άλλους ασθενείς ή αντίθετα οι θάνατοι που αποφεύχθηκαν μπορεί να συνδέονται με την μείωση των τροχαίων ατυχημάτων ή την μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
«Σε παγκόσμιο επίπεδο ο υπολογισμός είναι εξαιρετικά πολύπλοκος» , συνεχίζει ο ερευνητής, ο οποίος είναι μέλος της ομάδας των ειδικών που συμβουλεύουν τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για το θέμα.
Κυρίως λόγω κραυγαλέας έλλειψης στοιχείων στις φτωχές χώρες. Ακόμη και πριν από την επιδημία, το Μαλάουι δεν κατέγραφε παρά το 10% έως 15% των θανάτων που επέρχονταν στο έδαφός του.
Στις χώρες αυτές είναι τελείως αδύνατος ο υπολογισμός της υπερβάλλουσας θνητότητας σε πραγματικό χρόνο, πράγμα αναγκαίο για την σωστή κατανομή των πόρων, κυρίως των εμβολίων, λέει.
«Σήμερα συζητούμε ακόμη τον απολογισμό της ισπανικής γρίπης...»
Αν όλοι οι ειδικοί μοιάζει ότι συμφωνούν ότι ο αριθμός των θανάτων έχει υποεκτιμηθεί, το θέμα είναι σε ποιον βαθμό, λέει ο Stéphane Helleringer.
Μελέτη η οποία έχει δημοσιευθεί στον ιατρική επιθεώρηση BMJ υπολογίζει σε 1 εκατομμύριο θανάτους την υπερβάλλουσα θνητότητα το 2020 μόνο σε 29 πλούσιες χώρες, δηλαδή 31% περισσότερους από τον επίσημο απολογισμό των θανάτων της Covid-19.
Αλλά αυτό δεν επιτρέπει την εξαγωγή συμπερασμάτων για άλλες περιοχές του κόσμου, προειδοποιεί ένας εκ των συντακτών της μελέτης, ο Nazrul Islam του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
Αρα, αν η ερώτηση είναι «θα μπορέσουμε ποτέ να υπολογίσουμε τις παγκόσμιες συνέπειες, σε όλες τις χώρες;» , η απάντηση είναι «πιθανότατα όχι».
«Ακόμη σήμερα συζητούμε για τον απολογισμό της ισπανικής γρίπης», εδώ και έναν αιώνα, υπενθυμίζει ο Stéphane Helleringer επιμένοντας ότι οι συνέπειες της πανδημίας θα απασχολούν δημογράφους και επιδημιολόγους για πολλά χρόνια.
