Με ανεξήγητες πολιτικές κόντρες γιορτάστηκαν τα 100 χρόνια λειτουργίας του υπουργείου Υγείας σε εκδήλωση που έγινε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Στην εναρκτήρια ομιλία του ο υπουργός Υγείας Ανδρέας Ξανθός ανέφερε ότι στην εκδήλωση προσκλήθηκαν όλοι οι διατελέσαντες Υπουργοί, αναπληρωτές Υπουργοί και Υφυπουργοί Υγείας της τελευταίας 30ετίας, ενώ ζητήθηκε από τον κ. Παρασκευά Αυγερινό που ήταν ο υπουργός που εισηγήθηκε το νόμο 1397/1983 για την ίδρυση του ΕΣΥ, να είναι ομιλητής και να καταθέσει τη δική του προσωπική μαρτυρία γι’ αυτή την εμβληματική και κορυφαία μεταρρύθμιση της μεταπολίτευσης. Δυστυχώς, σύμφωνα με τον κ. Ξανθό, με μια ακατανόητη πολιτική απόφαση της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, αποτράπηκε και η παρέμβαση του κ. Αυγερινού και η παρουσία των άλλων προσκεκλημένων στελεχών αυτού του πολιτικού φορέα. «Η αναιτιολόγητη αποχή από μια εκδήλωση ιστορικής και θεσμικής μνήμης, θεωρώ ότι πραγματικά υπονομεύει κάθε προσπάθεια αναζήτησης συναινέσεων στον πολύ ζωτικό για την κοινωνία χώρο της Υγείας» τόνισε ο υπουργός Υγείας.
Το Υπουργείο Υγείας ιδρύθηκε το 1917 επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου ως «Υπουργείο Περιθάλψεως» καθώς σύμφωνα με τα δεδομένα, αυτή ήταν η κοινωνική ανάγκη της εποχής. Δηλαδή, η ασφαλής περίθαλψη των ανθρώπων μετά τις πληγές του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, η φροντίδα των τραυματιών, των συμμαχικών στρατευμάτων και των προσφυγικών πληθυσμών που αυξάνονταν.
Από τότε πολλά άλλαξαν, οι ανάγκες διαφοροποιήθηκαν, το Υπουργείο μετονομάστηκε πολλές φορές, αλλά η κοινωνική διάσταση της ασθένειας και άρα η πολιτική διάσταση των υγειονομικών προτεραιοτήτων παραμένει ισχυρή και αδιαμφισβήτητη.
Στον ταραχώδη και πολυκύμαντο 20ο αιώνα, όπως είπε ο κ. Ξανθός, με τις μεγάλες ανατροπές και την εκπληκτική επιστημονική και κοινωνική πρόοδο, η Υγεία ακολούθησε μια εντυπωσιακή ιστορική διαδρομή που άλλαξε τις συνθήκες άσκησης του ιατρικού και νοσηλευτικού έργου, την επιστημονική γνώση και την ποιότητα της υγειονομικής φροντίδας. Από τον άνισο αγώνα απέναντι στα λοιμώδη νοσήματα και στις επιδημίες, φτάσαμε στην εποχή της προληπτικής, διαγνωστικής και θεραπευτικής «επανάστασης», στον Αιώνα των εμβολίων, του προγεννητικού ελέγχου, της απ oκωδικοποίησης του DNA, της Ρομποτικής Χειρουργικής, της φαρμακευτικής και ιατροτεχνολογικής καινοτομίας και της εξατομικευμένης Ιατρικής. Ταυτόχρονα όμως, από την περίοδο της «ηρωικής» ιατρικής, από την εποχή του γιατρού χωρίς ειδικότητα συνήθως, με γενικές γνώσεις αλλά με μεγάλη εμπειρία, που ήταν πάντα διαθέσιμος και κοντά στους πάσχοντες, οδηγηθήκαμε στην περίοδο της υπερ-εξειδικευμένης, κατακερματισμένης και συχνά από-ηθικοποιημένης ιατρικής πράξης, που υποτίμησε την κοινωνική πλευρά των προβλημάτων υγείας, έπληξε βαθύτατα τον ανθρωπιστικό πυρήνα της Ιατρικής, προκάλεσε στρεβλώσεις και παθογένειες, ευνόησε αντιδεοντολογικές συμπεριφορές και επηρέασε αρνητικά τον κοινωνικό ρόλο των γιατρών και των άλλων επαγγελματιών υγείας.
Σ’ αυτό το πλαίσιο εδραιώθηκε η αντίληψη ότι η καλύτερη υγεία ταυτίζεται με την παροχή περισσότερης ιατρικής φροντίδας. Ενώ, όπως αναφέρει ο Σπύρος Δοξιάδης, ο μακροβιότερος και από τους πιο εμπνευσμένους Υπουργούς Υγείας της μεταπολίτευσης, στο βιβλίο του «Ένας γιατρός σκέπτεται και γράφει» (Εκδοτική Ερμής, 1997): «…οι μεγαλύτεροι εχθροί για την υγεία δεν είναι τα μικρόβια, οι ιοί και ο καρκίνος, αλλά η φτώχεια, η άγνοια και η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο». Αυτό, όπως σημείωσε ο κ. Ξανθός, το έλεγε ένας συντηρητικός-και όχι προφανώς μαρξιστής- πολιτικός που όμως είχε τη γνώση των κοινωνικών προσδιοριστών της ασθένειας και της υγείας, είχε συνείδηση των ορίων της σύγχρονης ιατρικής και είχε την διορατικότητα και την τόλμη να προετοιμάσει από το 1978 ένα πολύ προοδευτικό για την εποχή του σχέδιο νόμου με τίτλο «Μέτρα προστασίας της Υγείας». Ένα νομοσχέδιο που ενώ δεν είχε καμιά τύχη γιατί συνάντησε πολλαπλές αντιδράσεις εκτός αλλά και εντός της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Καραμανλή, προετοίμασε το έδαφος για τον ιδρυτικό νόμο του ΕΣΥ λίγα χρόνια μετά και για την υλοποίηση αυτής της πολύ μεγάλης τομής στο Σύστημα Υγείας και στο Κοινωνικό Κράτος της χώρας.
Η Υγεία όπως τόνισε ο υπουργός, δεν είναι ένα τεχνοκρατικό ζήτημα, δεν είναι μια «ουδέτερη» και α-πολιτική υπόθεση. Επειδή, σύμφωνα με τη Διακήρυξη του ΠΟΥ στην Αλμα-Άτα το 1978, είναι ένα όραμα ισότητας των ανθρώπων απέναντι σε ένα θεμελιώδες κοινωνικό αγαθό, είναι πρωτίστως ένα πολιτικό ζήτημα. Εμπεριέχει ιδεολογία, αξιακά πρότυπα, κοινωνικές προτεραιότητες, συγκρούσεις με οργανωμένα συμφέροντα, κοινωνικές συμμαχίες, πολιτικές επιλογές, ισορροπίες, ρήξεις, αλλά και συμβιβασμούς. Το κρίσιμο ερώτημα είναι πάντα ποιο είναι το κοινωνικό πρόσημο του πολιτικού σχεδίου , ποιες κοινωνικές ομάδες στηρίζει κατά προτεραιότητα , αν διευρύνει το Δημόσιο χώρο, αν βασίζεται σε μια λογική κοινωνικής αναδιανομής.
Σ΄αυτό το σημείο ο υπουργός αναφέρθηκε στην ανάγκη μεταρρυθμίσεων στην Υγεία με στόχο την καλύτερη πρόσβαση και περίθαλψη των ασθενών, και αυτό όπως είπε μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από τη δημιουργία της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.
Τα 100 χρόνια του Υπουργείου Υγείας είναι η Ιστορία μιας δύσκολης σχέσης ανάμεσα στην Κοινωνία, την Υγεία και την Πολιτική
«Στην Ελλάδα των πολέμων, των κατατρεγμών, των αντιστάσεων, της φτώχειας και των ανισοτήτων, αλλά και της αέναης μάχης των ανθρώπων για πρόοδο, ευημερία, αλληλεγγύη προς τους αδύναμους και κοινωνική δικαιοσύνη, το Υπουργείο Υγείας έχει τη δική του ξεχωριστή διαδρομή και τη δική του ευδιάκριτη «σφραγίδα» στη σύγχρονη νεοελληνική πραγματικότητα. Η Ιστορία θα κρίνει το θετικό ή αρνητικό πρόσημο αυτής της πορείας και των προσώπων που έπαιξαν πρωταγωνιστικό και καθοριστικό ρόλο. Η δική μας ευθύνη είναι η διατήρηση της ιστορικής μνήμης, η συνεχής αποτίμηση και αξιολόγηση των νομοθετικών, υγειονομικών και διοικητικών παρεμβάσεων του Υπουργείου και ο διαρκής αναστοχασμός για τις βέλτιστες πολιτικές καθολικής κάλυψης των αναγκών του πληθυσμού και προστασίας της Δημόσιας Υγείας» επεσήμανε κλείνοντας ο κ. Ξανθός.
