Σε αδιέξοδο κινδυνεύει να καταλήξει η πρωτοβουλία της κυβέρνησης για γενικευμένες μειώσεις τιμών κατά 5% στα ράφια των σούπερ μάρκετ, καθώς οι μεγάλοι προμηθευτές -μεγάλες βιομηχανίες, εισαγωγείς και πολυεθνικοί όμιλοι- λένε... «όχι, ευχαριστώ» στις παραινέσεις της κυβέρνησης, ακόμη και μετά τις απειλές για ελέγχους και πρόστιμα από τη ΔΙΜΕΑ. Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης είναι ιδιαίτερα νευρική λόγω της διαφαινόμενης αποτυχίας αυτής της προβεβλημένης πρωτοβουλίας κατά της ακρίβειας και στρέφεται κατά της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η οποία, με τη σειρά της, απαντά: «Δεν είμαστε αγορανομία».
Αυτός ο πόλεμος, που εκτυλίσσεται σε δύο παράλληλα μέτωπα (κυβέρνηση εναντίον προμηθευτών και Επιτροπής Ανταγωνισμού) έχει ξεσπάσει σε μια εξαιρετικά κρίσιμη φάση για την οικονομία και τους καταναλωτές, καθώς αρχίζει η χειμερινή περίοδος και ο πληθωρισμός στην Ελλάδα, αντί να υποχωρεί, αυξάνεται και μάλιστα σημαντικά. Σύμφωνα με την εκτίμηση της Eurostat, ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 1,5 μονάδα τον Οκτώβριο και εκτινάχθηκε στο 3,9%, ενώ κατά μέσο όρο στην ευρωζώνη υποχώρησε κατά 1,4%, στο 2,9%.
Τα περιθώρια της κυβέρνησης να επιτύχει αποτελέσματα στη συγκράτηση της ακρίβειας στενεύουν καθώς, όπως θα φανεί στα αναλυτικά στοιχεία που θα δημοσιεύσει την επόμενη εβδομάδα η ΕΛΣΤΑΤ, η μεγάλη επιτάχυνση του πληθωρισμού τον Οκτώβριο οφείλεται στο γεγονός ότι έκλεισε αυτόν τον μήνα ο δωδεκάμηνος κύκλος μείωσης των τιμών στην ενέργεια (καύσιμα, φυσικό αέριο, ρεύμα) και πλέον δεν υπάρχει ισχυρό αντίβαρο για να ισορροπήσει τον σταθερά υψηλό πληθωρισμό στα είδη διατροφής.
Έτσι, κυβέρνηση γνωρίζει ότι πρέπει το αμέσως επόμενο διάστημα να φανούν στα ράφια πολλά... ταμπελάκια με μειώσεις τιμών κατά 5%, οι οποίες είναι και μετρήσιμες από την ΕΛΣΤΑΤ (οι προσφορές μικρής διάρκειας δεν λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό του πληθωρισμού). Αλλιώς, όπως φοβούνται τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου και το Μέγαρο Μαξίμου, θα μπούμε σε μια δύσκολη χειμερινή περίοδο «άκαμπτου» πληθωρισμού, ενώ τα πράγματα μπορεί να γίνουν χειρότερα, αν ξαναπάρουν την ανηφόρα οι τιμές της ενέργειας -ένα πρώτο δείγμα σε αυτή την κατεύθυνση ήταν η σημαντική αύξηση τιμολογίων ρεύματος που ανακοινώθηκε από τους παρόχους για τον Νοέμβριο.
«Άνθρακες ο θησαυρός»
Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης πίστευε ότι οι μεγάλες προμηθευτικές επιχειρήσεις θα έσπευδαν να ανταποκριθούν στην πρωτοβουλία για μείωση τιμών για έξι μήνες κατά 5%, η οποία διαφημίζεται με ειδικά καρτελάκια στα ράφια και ψυγεία των σούπερ μάρκετ, καθώς εκτιμούσε ότι οι επιχειρήσεις θα την αξιοποιούσαν σαν μια ευκαιρία για θετική δημοσιότητα και προβολή των προϊόντων τους, ή -στη χειρότερη περίπτωση- θα ανταποκρίνονταν θετικά για να διατηρήσουν καλές σχέσεις με την κυβέρνηση.
Όμως, το τέλος Νοεμβρίου, που αποτελεί και την καταληκτική προθεσμία για να γίνουν οι μειώσεις στους τιμοκαταλόγους, πλησιάζει χωρίς να έχει καταφέρει το υπουργείο να επιτύχει τον στόχο που το ίδιο έθεσε, για μειώσεις τιμών κατά 5% σε τουλάχιστον 500 κωδικούς προϊόντων στα σούπερ μάρκετ. Μέχρι στιγμής, οι κωδικοί για τους οποίους έχουν γνωστοποιηθεί στα σούπερ μάρκετ μειώσεις είναι περίπου οι μισοί από αυτόν τον στόχο. Και, μάλιστα, περίπου το ένα τρίτο των μειώσεων έχουν γίνει από τον πολυεθνικό κολοσσό Procter & Gamble, ενώ πολύ φειδωλές σε μειώσεις είναι και οι μεγάλες ελληνικές βιομηχανίες.
Όπως εκτιμούν παράγοντες της αγοράς, οι προμηθευτικές επιχειρήσεις δεν θέλουν να πάρουν το ρίσκο της μείωσης για τόσο μεγάλη χρονική περίοδο των τιμών τους, αφού δεν γνωρίζουν πώς θα εξελιχθούν τους επόμενους μήνες τα κοστολογικά στοιχεία. Επιπλέον, θέλουν να αποφύγουν τέτοιες μειώσεις... μακράς διαρκείας, γιατί φοβούνται ότι θα είναι πολύ δύσκολο να επαναφέρουν αργότερα τις τιμές σε υψηλότερα επίπεδα, χωρίς να κινδυνεύσουν να χάσουν μερίδια. Άλλωστε, ακόμη και σε όλη τη διάρκεια της πολυετούς οικονομικής κρίσης, όπου είχε καταρρεύσει το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών, οι προμηθευτικές επιχειρήσεις τροφίμων και καταναλωτικών προϊόντων είχαν δώσει μάχη για να αποφύγουν κατά το δυνατόν τις μόνιμες μειώσεις τιμών, προτιμώντας τις προσφορές, που έχουν πρόσκαιρο χαρακτήρα.
Οι τιμές δεν μειώνονται από...πατριωτισμό
Από την άλλη, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης μόλις τώρα φαίνεται ότι αντιλαμβάνεται πως οι τιμές δεν μπορούν να υποχωρήσουν με επίκληση... του πατριωτισμού των επιχειρήσεων, ή επειδή αυτές θα ήθελαν να αποσπάσουν κάποια θετική δημοσιότητα, καθώς οι υπολογισμοί από τους προμηθευτές γίνονται με ψυχρό ρεαλισμό και ορθολογισμό. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις δεν φαίνεται να ιδρώνουν ιδιαίτερα από τις συνεχείς απειλές για ελέγχους και πρόστιμα από τη ΔΙΜΕΑ για παράβαση της αγορανομικής διάταξης που θέτει πλαφόν στα περιθώρια κέρδους, αφού γνωρίζουν ότι τα πρόστιμα μπορούν να προσβληθούν στη Δικαιοσύνη και, σε κάθε περίπτωση, δεν θα είναι τόσο μεγάλα που θα τις έκαναν να αλλάξουν τους υπολογισμούς τους.
Αυτό που δεν βοηθά καθόλου, όπως αναγνωρίζει με τελευταίες δηλώσεις του και ο κ. Σκρέκας, είναι ότι υπάρχουν σοβαρές στρεβλώσεις -αν όχι και παραβάσεις της νομοθεσίας- στον ανταγωνισμό, που κάνουν τις επιχειρήσεις απρόθυμες να μειώσουν τις τιμές.
Στα τρόφιμα και τα βασικά καταναλωτικά προϊόντα έχει καταγραφεί εδώ πολλά χρόνια (μεταξύ άλλων και από την Επιτροπή Ανταγωνισμού) ότι έχουν διαμορφωθεί ολιγοπώλια στις βασικές κατηγορίες προϊόντων, με 2 - 4 να κυριαρχούν και να έχουν σχεδόν σταθερά μερίδια διαχρονικά, ενώ υπάρχουν και κατηγορίες όπου προμηθευτές κατέχουν δεσπόζουσα θέση. Αυτές οι δομές της αγοράς έχουν γίνει πλέον ανελαστικές, με ελάχιστη κινητικότητα στα μερίδια, και οι βασικοί παίκτες δεν έχουν διάθεση να εμπλακούν σε κάποιο πόλεμο τιμών.
Επιπλέον, γνωστά είναι και τα προβλήματα των κάθετων σχέσεων (ανάμεσα μεγάλους προμηθευτές και λιανεμπόρους). Οι ισχυροί της αγοράς προσφέρουν πολλά στην κερδοφορία των σούπερ μάρκετ μέσα από ποικίλες προωθητικές ενέργειες, και με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζουν ότι θα είναι εξαιρετικά δύσκολη, αν όχι αδύνατη, η είσοδος νέων ανταγωνιστών στα ράφια, αφού κάθε νέος παίκτης θα χρειασθεί να «ματώσει» για να γίνει δεκτός από το σούπερ μάρκετ και να τοποθετήσει τα προϊόντα του σε μια ορατή θέση.
Ο Κ. Σκρέκας θεωρεί ότι αυτές οι στρεβλώσεις έπρεπε να έχουν θεραπευθεί από την Επιτροπή Ανταγωνισμού με δικούς της ελέγχους και επιβολή προστίμων, ενώ κατηγορεί την Επιτροπή ότι κάνει... ρεπορτάζ (συνεχείς έρευνες), χωρίς να φτάνει στο δια ταύτα της επιβολής προστίμων. Από την άλλη, ο Ιωάννης Λιανός, πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού, απαντά ότι η Επιτροπή δεν είναι μια αγορανομική αρχή που θα ελέγχει τις τιμές και, εν πάσει περιπτώσει, έχει προχωρήσει σε μεγάλο αριθμό ερευνών και ελέγχων και έχει επιβάλει αρκετά πρόστιμα, παρότι δεν διαθέτει -με ευθύνη της κυβέρνησης- το απαραίτητο προσωπικό.
Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και αν η Επιτροπή στελεχωνόταν αύριο με χιλιάδες έμπειρα στελέχη και «ξεσκόνιζε» ολόκληρη την αγορά, η ίδια η φύση των ερευνών της δεν θα επέτρεπε τα άμεσα αποτελέσματα που χρειάζεται η κυβέρνηση για να μειωθούν οι τιμές. Έτσι, ο χρόνος μετρά αντίστροφα ως το τέλος Νοεμβρίου και η τελευταία ελπίδα του υπ. Ανάπτυξης είναι να υπάρξει μια μεταστροφή μεγάλων προμηθευτών, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιτυχία της πρωτοβουλίας για μειώσεις τιμών κατά 5%.