Η σύγκρουση μεταξύ της Τουρκίας και των Κούρδων έχει κλιμακωθεί από τότε που η Τουρκία εξαπέλυσε στρατιωτική επίθεση εναντίον του κουρδικού θύλακα Αφρίν στη Συρία, στις 20 Ιανουαρίου. Ο πρόεδρος Ερντογάν αγνόησε τις εκκλήσεις του προέδρου Τραμπ να αποφύγει πράξεις που θα μπορούσαν να φέρουν σε αντιπαράθεση τις τουρκικές και αμερικανικές δυνάμεις και να θέσουν σε κίνδυνο τον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους. Και απειλεί τώρα να μεταφέρει τις μάχες ακόμη πιο ανατολικά, μέχρι τα σύνορα με το Ιράκ, όπου σταθμεύουν 2.000 άνδρες των Αμερικανικών Ειδικών Δυνάμεων.
Η επίθεση εναντίον των Κούρδων της Συρίας καθιστά δυσκολότερη και την επίλυση του προβλήματος του ΡΚΚ. Μόνο ένας άνθρωπος μπορεί να βγάλει την Τουρκία από το αδιέξοδο: ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν.
Παρ' όλο που κρατείται εδώ και 19 χρόνια, ο Οτσαλάν παραμένει ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης του ΡΚΚ και των Μονάδων Λαϊκής Προστασίας εναντίον των οποίων πολεμά σήμερα ο Ερντογάν ? και λατρεύεται από εκατομμύρια Κούρδους σε όλο τον πλανήτη. Μόνο εκείνος μπορεί να διαπραγματευτεί την ειρήνη με την Τουρκία, όπως έκανε άλλωστε ήδη το 2008, όταν ο Ερντογάν ήταν ένας πρωθυπουργός προσανατολισμένος προς τις μεταρρυθμίσεις.
Στην πραγματικότητα, βέβαια, η ειρήνη την οποία φανταζόταν τότε ο Ερντογάν περιλάμβανε τη διάλυση του ΡΚΚ, την ένταξη των μαχητών του στις δυνάμεις των ανταρτών της Συρίας που ήθελαν να ανατρέψουν τον Ασαντ με την υποστήριξη της Τουρκίας και τη στήριξη των προεδρικών βλέψεων του Ερντογάν από το φιλοκουρδικό κόμμα. Οι Κούρδοι απέρριψαν αυτούς τους όρους και οι ειρηνευτικές συνομιλίες κατέρρευσαν, μαζί με την κατάπαυση του πυρός.
Στη συνέχεια, η Τουρκία φυλάκισε δημοκρατικά εκλεγμένους κούρδους βουλευτές και διέκοψε κάθε επαφή με τον Οτσαλάν. Ο Ερντογάν υπολογίζει ότι η σκληροπυρηνική του στάση θα ενισχύσει την εθνικιστική του βάση ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2019. Όμως υπάρχουν κίνδυνοι. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξεσπάσει βία ανάμεσα σε Τούρκους και Κούρδους στο εσωτερικό της Τουρκίας. Μια νέα γενιά Κούρδων που δεν βλέπει κοινό μέλλον με την Τουρκία μπορεί να συνεχίσει να εντάσσεται στις τάξεις του ΡΚΚ.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δεσμευτεί να μην εγκαταλείψουν τις Μονάδες Λαϊκής Προστασίας. Ο υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον δήλωσε πρόσφατα ότι τα αμερικανικά στρατεύματα θα παραμείνουν στη Συρία και μετά το πέρας των μαχών με το Ισλαμικό Κράτος, προκειμένου να ανακόψουν την ιρανική επιρροή και να πιέσουν το καθεστώς μέχρις ότου ο Ασαντ αναγκαστεί να παραιτηθεί.
Είναι βέβαια άγνωστο αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα διαθέσουν το ανθρώπινο δυναμικό και τα χρήματα που χρειάζεται μια τέτοια επιχείρηση. Εξίσου άγνωστο είναι αν θα προσφέρουν στους Κούρδους της Συρίας τη διπλωματική αναγνώριση που ζητούν. Όσο για την Τουρκία, η Ουάσινγκτον γνωρίζει ότι μπορεί να αντιμετωπίσει το Ιράν καλύτερα απ? ό,τι οι Κούρδοι.
Χωρίς σαφή απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα, τα παιδιά του Οτσαλάν δεν πρόκειται να εμπλακούν σε αβέβαιες μάχες είτε με το Ιράν είτε με το καθεστώς της Συρίας. Τα γόνιμα και πλούσια σε πετρέλαιο εδάφη που ελέγχουν οι Κούρδοι χάρις στην αμερικανική αεροπορική στήριξη θα μπορούσε να ανταλλαγούν με μια μορφή αυτονομίας. Το Ιράν βέβαια θα αντιδρούσε. Αλλά οι Κούρδοι θα μπορούσαν να δοκιμάσουν.
Η άποψη όμως ότι το ΡΚΚ μπορεί να χρησιμοποιήσει την αμερικανική ισχύ για να αποσπάσει παραχωρήσεις από την Τουρκία είναι εσφαλμένη. Η αμερικανική παρουσία οξύνει την αντίθεση του Ερντογάν και της τουρκικής κοινής γνώμης απέναντι στους Κούρδους.
Η Τουρκία και το ΡΚΚ δεν πρέπει να περιμένουν να πληρώσουν ένα ακόμη πιο υψηλό τίμημα προκειμένου να ξεκινήσουν συνομιλίες. Παρά τον αυταρχικό του χαρακτήρα, ο Ερντογάν παραμένει ο πιο δημοφιλής και γενναίος ηγέτης στην πρόσφατη τουρκική ιστορία. Μαζί με τον Οτσαλάν μπορούν να δώσουν τέλος στην πόλεμο και να συμφωνήσουν σε μια κατάπαυση του πυρός τόσο στην Τουρκία όσο και στη Συρία.
Η Τουρκία πρέπει να απελευθερώσει τους κούρδους βουλευτές και δημάρχους που κρατούνται με αόριστες κατηγορίες περί τρομοκρατίας και να επαναλάβει τις ειρηνευτικές συνομιλίες με το ΡΚΚ. Το ΡΚΚ, με τη σειρά του, πρέπει σε ένδειξη καλής θέλησης να αφήσει ελεύθερους τους Τούρκους που κρατά και να αποσύρει τις δυνάμεις του από την Τουρκία. Αλλά ο Ερντογάν, που δεν του αρέσουν οι συμβιβασμοί, δείχνει να πιστεύει, όπως και πολλοί προκάτοχοί του, ότι οι Κούρδοι μπορούν να συντριβούν με στρατιωτικά μέσα. Κάνει λάθος.
(*) Η Αμπερίν Ζαμάν, πρώην ανταποκρίτρια του Economist στην Τουρκία, είναι αρθρογράφος στην Al Monitor
(Πηγή: The New York Times)
