Οι αλλεπάλληλες αυξήσεις των βασικών επιτοκίων εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δεν πλήγωσαν μόνο τους δανειολήπτες αλλά είχαν ισχυρό αρνητικό αντίκτυπο και στην ίδια. Για πρώτη φορά εδώ και 20 χρόνια η ΕΚΤ κατέγραψε ζημίες και μάλιστα υψηλές στον ισολογισμό της που αφορά την περασμένη χρονιά.
Ειδικότερα οι πραγματικές ζημίες ανέρχονται στα 7,9 δισ.ευρώ για το 2023, ωστόσο σε λογιστικό επίπεδο καταγράφονται στα 1,34 δισ.ευρώ και αυτό προκύπτει από την ενέργεια της ΕΚΤ να αποδεσμεύσει 6,6 δισ.ευρώ από το ειδικό αποθεματικό που διαθέτει.
Η ΕΚΤ «πλήρωσε τη νύφη» με τη σειρά της, μετά τους δανειολήπτες, τις επιχειρήσεις αλλά και τα κράτη, καθώς «αναγκάστηκε» να πληρώνει πολύ αυξημένους τόκους στις εμπορικές τράπεζες. Ετσι από τον πλήρως ισορροπημένο ισολογισμό του 2022, έφτασε σ’ αυτόν με τις υψηλές ζημίες της περυσινής χρονιάς. Πέτυχε μεν, χρησιμοποιώντας το "όπλο" της αύξησης επιτοκίων, να μειώσει τον πληθωρισμό,ωστόσο δεν ξέφυγε ούτε η ίδια από τις αρνητικές επιπτώσεις της σφιχτής νομισματικής πολιτικής
Εξαιτίας αυτής της δυσμενούς εξέλιξης, η ΕΚΤ δεν θα προχωρήσει σε διανομή κερδών στις εθνικές κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης.
Όπως σημειώνει η ΕΚΤ στην ανακοίνωσή της η αύξηση των βασικών επιτοκίων για την καταπολέμηση του πληθωρισμού στη ζώνη του ευρώ είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των τόκων-εξόδων επί των υποχρεώσεων της ΕΚΤ που υπόκεινται σε κυμαινόμενα επιτόκια, δηλαδή των τόκων που καταβάλει στις εμπορικές τράπεζες.
Το 2023 οι καθαροί τόκοι-έξοδα της ΕΚΤ ανήλθαν συνολικά σε 7,193 δισ. ευρώ (2022: καθαροί τόκοι-έσοδα 900 εκατ. ευρώ), κυρίως λόγω των τόκων-εξόδων που προέκυψαν από την καθαρή υποχρέωση της ΕΚΤ στο πλαίσιο του TARGET, ύψους 14,236 δισ. ευρώ (2022: 2,075 δισ. ευρώ). Οι υψηλότεροι τόκοι-έξοδα οφείλονται στην αύξηση του επιτοκίου των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης (ΠΚΑ), δηλαδή του επιτοκίου που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό του τόκου της εν λόγω υποχρέωσης, το οποίο αυξήθηκε από 0,6% κατά μέσο όρο το 2022 σε 3,8% κατά μέσο όρο το 2023.
Η αύξηση του επιτοκίου ΠΚΑ οδήγησε επίσης σε αυξήσεις των τόκων-εσόδων επί του μεριδίου της ΕΚΤ στο σύνολο των κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων ευρώ και των τόκων-εξόδων που καταβλήθηκαν στις Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες στο πλαίσιο του εκτοκισμού των απαιτήσεών τους σε σχέση με τα μεταβιβασθέντα στην ΕΚΤ συναλλαγματικά διαθέσιμα, οι οποίοι ανήλθαν σε 4,817 δισ. ευρώ και 1.335 εκατ. ευρώ αντίστοιχα (2022: 736 εκατ. ευρώ και 201 εκατ. ευρώ αντίστοιχα).
Οι καθαροί τόκοι-έσοδα από τίτλους διακρατούμενους για σκοπούς νομισματικής πολιτικής αυξήθηκαν σε 3.467 εκατ. ευρώ (2022: 1,534 δισ. ευρώ), ενώ οι καθαροί τόκοι-έσοδα επί των συναλλαγματικών διαθεσίμων αυξήθηκαν σε 2.382 εκατ. ευρώ (2022: 798 εκατ. ευρώ). Οι αυξήσεις αυτές οφείλονται κυρίως στις υψηλότερες μέσες αποδόσεις στη ζώνη του ευρώ και στις ΗΠΑ το 2023.
Οι αποσβέσεις ανήλθαν σε 38 εκατ. ευρώ (2022: 1.840 εκατ. ευρώ), κυρίως λόγω μη πραγματοποιηθεισών ζημιών από μεταβολές τιμών επί διαφόρων τίτλων που διακρατούνται στο χαρτοφυλάκιο τίτλων σε δολάρια ΗΠΑ και στο χαρτοφυλάκιο ίδιων κεφαλαίων.
Οι συνολικές δαπάνες προσωπικού αυξήθηκαν σε 676 εκατ. ευρώ (2022: 652 εκατ. ευρώ), λόγω του υψηλότερου μέσου αριθμού υπαλλήλων το 2023, κυρίως στον τομέα της τραπεζικής εποπτείας, και των μισθολογικών προσαρμογών. Οι λοιπές διοικητικές δαπάνες αυξήθηκαν σε 596 εκατ. ευρώ (2022: 572 εκατ. ευρώ), κυρίως λόγω της επανόδου σε κανονικά επίπεδα δραστηριότητας μετά την πανδημία, ιδίως στην τραπεζική εποπτεία, και της επίδρασης του πληθωρισμού.
Τα έσοδα από εποπτικά τέλη, τα οποία προκύπτουν από την επιβολή τελών για την κάλυψη των δαπανών της ΕΚΤ στο πλαίσιο της άσκησης των εποπτικών καθηκόντων της, ανήλθαν σε 654 εκατ. ευρώ (2022: 594 εκατ. ευρώ).
Το συνολικό μέγεθος του ισολογισμού της ΕΚΤ μειώθηκε κατά 24 δισ. ευρώ σε 674 δισ. ευρώ (2022: 699 δισ. ευρώ). Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στη σταδιακή μείωση των τίτλων που διακρατούνται στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού (asset purchase programme – APP) ως αποτέλεσμα της μερικής μόνο επανεπένδυσης των ποσών κεφαλαίου από την εξόφληση τίτλων κατά τη λήξη τους μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου 2023 και του πλήρους τερματισμού τέτοιων επανεπενδύσεων από τον Ιούλιο του 2023.
Συνολικός προϋπολογισμός
Στο τέλος του 2023 το μέγεθος του ενοποιημένου ισολογισμού του Ευρωσυστήματος, ο οποίος περιλαμβάνει τα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού των Εθνικών Κεντρικών Τραπεζών της ζώνης του ευρώ και της ΕΚΤ έναντι τρίτων μερών, ήταν 6.935 δισ. ευρώ (2022: 7.951 δισ. ευρώ). Η μείωση σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος οφείλεται κυρίως στη μείωση των δανειοδοτικών πράξεων του Ευρωσυστήματος σε 410 δισ. ευρώ (2022: 1.324 δισ. ευρώ) σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα της λήξης και των πρόωρων αποπληρωμών των ποσών που χορηγήθηκαν στο πλαίσιο της τρίτης σειράς στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΣΠΠΜΑ ΙΙΙ).
Επιπλέον, οι τίτλοι που διακρατούνται από το Ευρωσύστημα για σκοπούς νομισματικής πολιτικής μειώθηκαν κατά 243 δισ. ευρώ σε 4.694 δισ. ευρώ (2022: 4.937 δισ. ευρώ), κυρίως λόγω εξοφλήσεων. Οι τίτλοι που διακρατούνται στο πλαίσιο του προγράμματος APP μειώθηκαν κατά 228 δισ. ευρώ σε 3.026 δισ. ευρώ και οι τίτλοι που διακρατούνται στο πλαίσιο του έκτακτου προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω πανδημίας (pandemic emergency purchase programme – PEPP) μειώθηκαν κατά 15 δισ. ευρώ σε 1.666 δισ. ευρώ.
