Μέτρα για την πάταξη της φοροδιαφυγής των ελευθέρων επαγγελματιών και των αυτοαπασχολούμενων υποδεικνύει στην κυβέρνηση ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά στην έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική, στην περίπτωση των αυτοαπασχολουμένων, των οποίων ο κύκλος εργασιών αυξήθηκε ραγδαία, ενώ τα δηλωθέντα εισοδήματά τους σχεδόν δεν αυξήθηκαν. Αυτή η απόκλιση είναι πιθανό να υποδηλώνει σημαντική φοροδιαφυγή και απώλεια φορολογικών εσόδων, σημειώνει.
Συγχρόνως θεωρεί ως προϋπόθεση της συνέχισης της αύξησης των κρατικών εσόδων και τα επόμενα έτη, τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής.
Στην έκθεση αναφέρει ότι η συνεχιζόμενη αναβάθμιση των ηλεκτρονικών εργαλείων της ΑΑΔΕ διευρύνει τις δυνατότητες διαχείρισης και αξιοποίησης των πληροφοριών που συλλέγονται μέσω των ηλεκτρονικών συναλλαγών.
Η εν εξελίξει διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τις φορολογικές αρχές θα συμβάλει θετικά προς την ίδια κατεύθυνση. Εντούτοις, τα υπάρχοντα φορολογικά κίνητρα για την αποκάλυψη των συναλλαγών σε κατηγορίες επαγγελμάτων υψηλής φοροδιαφυγής παραμένουν αναποτελεσματικά.
Η βελτιωμένη απόδοση των φορολογικών εσόδων θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για τη χρηματοδότηση αποτελεσματικότερων φορολογικών κινήτρων (π.χ. με τη μορφή φοροαπαλλαγών για την αποκάλυψη συναλλαγών σε κλάδους υψηλής φοροδιαφυγής), που θα αποδυνάμωναν αντίστοιχα τα κίνητρα φοροδιαφυγής.
Επιπλέον, τα οφέλη αυτά θα μπορούσαν να ενισχυθούν σημαντικά από την περαιτέρω διεύρυνση των ηλεκτρονικών συναλλαγών με την επέκταση της χρήσης των φορητών μηχανών διενέργειας συναλλαγών (POS) σε περισσότερες οικονομικές δραστηριότητες και την παροχή κινήτρων για πληρωμές μέσω χρεωστικών καρτών, αλλά και μέσω τραπεζών.
Σημειώνεται ότι, παρά τη θεαματική αύξηση που έχει σημειωθεί τα τελευταία έτη, το μερίδιο της ιδιωτικής κατανάλωσης που δαπανάται μέσω καρτών στην Ελλάδα (περίπου 37% το 2022) εξακολουθεί να υπολείπεται σημαντικά του μέσου όρου της ευρωζώνης, ο οποίος το 2021 ανερχόταν σε 46%.
Παράλληλα προτείνει κίνητρα αποκάλυψης φοροδιαφυγής. Όπως αναφέρει συγκεκριμένα, η ήδη παρατηρούμενη βελτιωμένη απόδοση των φορολογικών εσόδων «θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για τη χρηματοδότηση αποτελεσματικότερων φορολογικών κινήτρων (π.χ. με τη μορφή φοροαπαλλαγών για την αποκάλυψη συναλλαγών σε κλάδους υψηλής φοροδιαφυγής), που θα αποδυνάμωναν αντίστοιχα τα κίνητρα φοροδιαφυγής.
Ο κεντρικός τραπεζίτης σημειώνει ακόμη και τα ακόλουθα:
- Η συνεχιζόμενη αναβάθμιση των ηλεκτρονικών εργαλείων της ΑΑΔΕ διευρύνει τις δυνατότητες διαχείρισης και αξιοποίησης των πληροφοριών που συλλέγονται μέσω των ηλεκτρονικών συναλλαγών.
- Η εν εξελίξει διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τις φορολογικές αρχές θα συμβάλει θετικά προς την ίδια κατεύθυνση. Εντούτοις, τα υπάρχοντα φορολογικά κίνητρα για την αποκάλυψη των συναλλαγών σε κατηγορίες επαγγελμάτων υψηλής φοροδιαφυγής παραμένουν αναποτελεσματικά.
- Στη βελτίωση της απόδοσης των εσόδων ΦΠΑ έχει συμβάλει καθοριστικά η αυξημένη χρήση ηλεκτρονικών συναλλαγών, οι οποίες –σε αντίθεση με τις συναλλαγές με μετρητά– είναι ανιχνεύσιμες, γεγονός που διευκολύνει το έργο των ελεγκτικών μηχανισμών και περιορίζει τα περιθώρια φοροδιαφυγής.
- Η αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών έχει οδηγήσει διαχρονικά σε θεαματική αύξηση της ελαστικότητας των εσόδων ΦΠΑ ως προς τη φορολογική βάση. Πριν από την επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων το 2015 και τη συνακόλουθη διεύρυνση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, μια αύξηση της φορολογικής βάσης κατά μία ποσοστιαία μονάδα (ποσ. μον.) εκτιμάται ότι οδηγούσε σε αύξηση των εσόδων ΦΠΑ κατά περίπου 0,8 ποσ. μον. (δηλαδή η ελαστικότητα των εσόδων ΦΠΑ ήταν 0,8 ποσ. μον.). Στο τέλος του 2022 η ελαστικότητα των εσόδων ΦΠΑ εκτιμάται ότι είχε υπερβεί τις 1,7 ποσοστιαίες μονάδες, εκ των οποίων περίπου 0,4 ποσοστιαίες μονάδες προστέθηκε στη διάρκεια της πανδημίας.
- Τα οφέλη αυτά θα μπορούσαν να ενισχυθούν σημαντικά από την περαιτέρω διεύρυνση των ηλεκτρονικών συναλλαγών με την επέκταση της χρήσης των φορητών μηχανών διενέργειας συναλλαγών (POS) σε περισσότερες οικονομικές δραστηριότητες και την παροχή κινήτρων για πληρωμές μέσω χρεωστικών καρτών, αλλά και μέσω τραπεζών.
Τέλος, τονίζει ότι για να αυξηθεί το αφορολόγητο, όπως εξήγγειλε η κυβέρνηση, ο κ. Στουρνάρας θεωρεί ότι θα πρέπει να συνοδεύεται από τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης μέσω της βελτίωσης της φορολογικής συμμόρφωσης.