Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την απόσυρσή τους από τη συμφωνία-ορόσημο για τις Πυρηνικές Δυνάμεις μέσου βεληνεκούς (INF), που είχε υπογραφεί στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Μία ημέρα μετά ακολούθησε και η Ρωσία. Ποια είναι όμως η συμφωνία αυτή και γιατι είναι τόσο σημαντική;
Η Συνθήκη INF (Intermediate-Range Nuclear Forces) υπεγράφη στις 8 Δεκεμβρίου 1987 από τον τότε πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Ρόναλντ Ρίγκαν και τον Σοβιετικό ομόλογό του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Βάσει της συνθήκης, απαγορεύτηκε η ανάπτυξη βαλλιστικών πυραύλων με βεληνεκές από 500 έως 5.500 χλμ, οδηγώντας ουσιαστικά στην εξάλειψη πυρηνικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς.
Όταν τέθηκε σε εφαρμογή το 1991, μια ολόκληρη κατηγορία συμβατικών και πυρηνικών πυραυλικών συστημάτων καταστράφηκε, ενισχύοντας την ασφάλεια στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Παρέμεινε σε ισχύ μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Γιατί οι ΗΠΑ θέλουν να αποσυρθούν
Τον Οκτώβριο του 2018, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε την πρόθεση των Ηνωμένων Πολιτειών να αποσυρθούν από τη συνθήκη INF, επικαλούμενος τη μη συμμόρφωση της Ρωσίας. Επίσης, πρότεινε οι ΗΠΑ να επαναδιαπραγματευτούν τη συνθήκη, προκειμένου να περιληφθεί σε αυτή και η Κίνα.
Ειδικότερα, οι ΗΠΑ κατηγορούν τη Ρωσία ότι ανέπτυξε τον πύραυλο 9M729, ο οποίος είναι ικανός να φέρει πυρηνική κεφαλή και έχει, σύμφωνα με την Ουάσιγκτον και το ΝΑΤΟ, βεληκεκές μεγαλύτερο των 500 χλμ. και συνεπώς παραβιάζει τη συνθήκη.
Έδωσαν στη Ρωσία προθεσμία 50 ημέρων, η οποία έληξε στις 2 Φεβρουαρίου, για να διαλύσει τους πυραύλους που, σύμφωνα με τις ΗΠΑ, παραβιάζουν τη συνθήκη που απαγορεύει τους πυραύλους βεληνεκούς από 500 έως 5.000 χλμ.
Πάντως, ο Μάικ Πομπέο άφησε ανοιχτό ένα παράθυρο διάσωσης της συμφωνίας, καλώντας τη Ρωσία να υποχωρήσει στο ζήτημα του συγκεκριμένου πυραύλου, στο χρονικό διάστημα των έξι μηνών που προβλέπεται ανάμεσα στη χθεσινή ανακοίνωσή του και στην οριστική απόσυρση από τη συμφωνία. Στρατιωτικοί αναλυτές εκφράζουν τον φόβο ότι η κατάρρευση της INF θα μπορούσε να παρασύρει και άλλες, μείζονες συμφωνίες για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων, συμπεριλαμβανομένης της START.
Ρωσία: Δεν παραβιάζουμε τη συνθήκη
Η Ρωσία, η οποία διαβεβαιώνει πως επιθυμεί τη διαφάνεια αφού παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα στον Τύπο τον πύραυλο 9M729, αρνείται αυτές τις κατηγορίες. Κατηγορεί με τη σειρά της την Ουάσιγκτον ότι παραβιάζει τη συνθήκη κυρίως μέσω του συστήματος αντιπυραυλικής άμυνάς της που εγκατέστησε στη Ρουμανία και θα εγκαταστήσει προσεχώς στην Πολωνία.
«Δεν παραβιάζουμε τη συνθήκη. Προτείναμε επανειλημμένα στους Αμερικανούς να αποδείξουν τις κατηγορίες τους», δήλωσε την Παρασκευή ο Ρώσος υφυπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριάμπκοφ κατηγορώντας τις ΗΠΑ ότι επιδιώκουν «την οικονομική εξάντληση» της Ρωσίας «μέσω μιας νέας κούρσας των εξοπλισμών».
Είναι υποχρεωμένη η Κίνα να περιληφθεί στη συνθήκη;
Ειδικοί αναλυτές στις ΗΠΑ επιμένουν ότι η συνθήκη INF, εφόσον δεν περιλαμβάνει την Κίνα, επιτρέπει στο Πεκίνο να αναπτύξει ένα συμβατικό πυραυλικό πλεονέκτημα και περιορίζει την ικανότητα των ΗΠΑ να αντιμετωπίσουν αυτήν την απειλή.
Επιπλέον ορισμένα κράτη που πρόκειται να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα μπορούν επίσης να αναζητήσουν την ανάπτυξη αυτών των δυνητικά καταστροφικών κεφαλών.
Τόσο το Ιράν όσο και η Βόρεια Κορέα έχουν φτάσει πολύ κοντά στην τεχνολογία κατασκευής πυρηνικών όπλων παλιότερα, αλλά μέχρι στιγμής αποθαρρύνονται λόγω κυρώσεων, διεθνών καταδικών και πολυμερών συμφωνιών.
Ως εκ τούτου, η απερίσκεπτη απόφαση του Τραμπ θα μπορούσε να αποτελέσει εκ νέου κίνητρο για τα κράτη αυτά να ξαναρχίσουν την προσπάθειά τους να δημιουργήσουν ή να αποκτήσουν αυτά τα καταστροφικά όπλα.
Ανησυχεί η Ευρώπη
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες περιλαμβάνονται στους πιο σφοδρούς επικριτές της απόσυρσης ΗΠΑ και Ρωσίας από τη συνθήκη. Αν και συμφωνούν με τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι οι νέοι πυραύλοι της Ρωσίας απειλούν την Ευρώπη, προτείνουν επαναδιαπραγμάτευση και όχι απόσυρση.
«Αυτό που σε καμία περίπτωση δεν επιθυμούμε, είναι να δούμε την ήπειρό μας να γίνεται πεδίο αναμέτρησης άλλων υπερδυνάμεων», δήλωσε η εκπρόσωπος Εξωτερικών της Ε.Ε. Φεντερίκα Μογκερίνι.
Από την πλευρά της, η καγκελάριος της Γερμανίας Αγκελα Μέρκελ δήλωσε ότι η χώρα της «θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για να αξιοποιηθεί το παράθυρο των έξι μηνών ώστε να υπάρξουν περαιτέρω διαβουλεύσεις». Προσέθεσε, πάντως, ότι «είναι σαφές πως η Ρωσία έχει παραβιάσει τη συμφωνία».
Σε σχόλιό της η εφημερίδα Sächsische Zeitung τονίζει: «Αυτή η ημερομηνία θα καταγραφεί στην ιστορία ως «μαύρη μέρα» για τον έλεγχο εξοπλισμών και την άμυνα. Οι φόβοι επιβεβαιώθηκαν και οι ΗΠΑ επισφράγισαν την αποχώρησή τους από τη συνθήκη INF. Το ότι η συνθήκη INF έχει αδυναμίες είναι οφθαλμοφανές. Αντικατοπτρίζει τις συνθήκες που επικρατούσαν στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου στο πεδίο της ασφάλειας. Εάν το δει κανείς έτσι, η συνθήκη δεν είναι πια επίκαιρη. Γι’ αυτό πρέπει να προσπαθήσει κανείς να την ανανεώσει. Η καταγγελία της είναι ο λάθος δρόμος. Διότι με τον τρόπο αυτό αίρονται τα εμπόδια αύξησης του πυρηνικού εξοπλισμού. Εάν αρχίσει και πάλι αυτός ο ανταγωνισμός θα απειλήσει κυρίως την ασφάλεια των Ευρωπαίων – όπως και τη δεκαετία του ’80 όταν οι ΗΠΑ και η τότε Σοβιετική Ένωση εγκατέστησαν βαλλιστικούς πυραύλους μέσου βεληνεκούς σε γερμανικό έδαφος».
