Ο σχηματισμός γερμανικής κυβέρνησης δεν εξαφάνισε την αβεβαιότητα για την πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από τη μία η απρόβλεπτη και εύθραυστη Ιταλία και από την άλλη οι αντιδράσεις μικρών βόρειων χωρών για τις πρωτοβουλίες Μακρόν για το μέλλον της Ευρωζώνης και της ΕΕ, αλλά από όσο φαίνεται και για τη συνεργασία των χωρών του Νότου (EUMed), προκαλούν αβεβαιότητα για τη δυνατότητα της ΕΕ να πραγματοποιήσει φυγή προς τα εμπρός από τη χρονίζουσα κρίση της.
Η οριστικοποίηση της κυβερνητικής συνεργασίας CDU-SPD, με τους σοσιαλδημοκράτες στο τιμόνι του υπουργείου Οικονομικών, καλλιέργησε προσδοκίες για φιλόδοξη αναμόρφωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης στην κατεύθυνση της εμβάθυνσης και της ενίσχυσης της οικονομικής διακυβέρνησης σε κεντρικό, δηλαδή ομοσπονδιακό, επίπεδο. Η απουσία του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε από τα Eurogroup και ο αναβαθμισμένος ρόλος των σοσιαλδημοκρατών στη χάραξη της εγχώριας και ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής της Γερμανίας, φαίνεται πως συνδυάζονται με τα σχέδια Μακρόν για την αναμόρφωση της διακυβέρνησης της Ευρωζώνης.
Όλα αυτά έχουν θορυβήσει βόρειες χώρες με ισχυρά ρεύματα ευρωσκεπτικισμού και έντονη επιφυλακτικότητα για τα μνημονιακά προγράμματα διάσωσης σε χώρες της περιφέρειας. Υπό την ηγεσία της Ολλανδίας, οκτώ χώρες της Βόρειας Ευρώπης (Ιρλανδία, Δανία, Σουηδία, Λιθουανία, Εσθονία, Λετονία, Φινλανδία) διατύπωσαν στις αρχές Μαρτίου ένα πλαίσιο «κοινών απόψεων και αξιών» με τις οποίες προσέρχονται στις συζητήσεις για την αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης. Οι κοινές αξίες αυτών των χωρών συνίστανται βασικά στην απόρριψη των, φεντεραλιστικής λογικής, σχεδιασμών για μοίρασμα του χρηματοοικονομικού κινδύνου, για ενισχυμένο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και για δημιουργία οργάνων διαβούλευσης που παρακάμπτουν τις εθνικές κυβερνήσεις.
Ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας, Μαρκ Ρούτε, ανέλαβε μάλιστα να προειδοποιήσει ενάντια σε πρωτοβουλίες της Γερμανίας και της Γαλλίας που θα παράκαμπταν τις μικρές χώρες και θα ήθελαν να ενισχύσουν τις Βρυξέλλες και τους ομοσπονδιακούς θεσμούς σε βάρος των εθνικών κυβερνήσεων. «Οι Βρυξέλλες υπάρχουν για να υπηρετούν τα κράτη-μέλη και όχι το ανάποδο», είπε χαρακτηριστικά. Η πρωτοβουλία των οκτώ χωρών του Βορρά έρχεται να αναπληρώσει την απουσία Σόιμπλε από τη διοίκηση της Ευρωζώνης: Είναι χαρακτηριστικές οι παραινέσεις για την ευθύνη κάθε χώρας να «νοικοκυρεύει το σπίτι της» και να προωθεί τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις ή να μην προσδοκά ευρωπαϊκή θεσμική αλληλεγγύη παρά μόνο σαν ύστατη λύση, θέσεις που έχουν ταυτιστεί με την παρουσία Σόιμπλε στην ευρωπαϊκή πολιτική και ουσιαστικά συνοψίζονται στην αδιάλλακτη απόρριψη των δημοσιονομικών μεταβιβάσεων μεταξύ κρατών-μελών.
Από την άλλη, δεν θα πρέπει να υποτιμάται η ανάγκη πολλών βόρειων κυβερνήσεων να αποκρούσουν αιτιάσεις της, διαρκώς ενισχυόμενης σε αυτές τις χώρες, λαϊκιστικής άκρας δεξιάς για υπερβολική εύνοια στις υποτιθέμενα «αχάριστες και ανάξιες» χώρες του Νότου και για αποδυνάμωση της λαϊκής κυριαρχίας από την ενδυνάμωση της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών. Οι ενστάσεις των βόρειων χωρών για την εμβάθυνση της οικονομικής και νομισματικής ενοποίησης συνδέονται με την αυξανόμενη ανησυχία για την κατάσταση της Ιταλίας.
Το εκλογικό αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών και η σοβαρή ενίσχυση των ευρωσκεπτικιστικών και αντι-ελίτ κομμάτων έχουν αυξήσει την αβεβαιότητα για τη δυνατότητα της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρωζώνης να αντέξει τους κλυδωνισμούς από τη μακροχρόνια τραπεζική κρίση της. Αμέσως μετά την ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων, οι ιταλικές τράπεζες και τα ομόλογα της χώρας δέχτηκαν πιέσεις, καθώς η επόμενη ιταλική κυβέρνηση, όποτε αυτή σχηματιστεί, δεν θα έχει εντολή από το εκλογικό σώμα για τις μεταρρυθμίσεις που διακαώς επιθυμούν οι αγορές και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, ενώ τα δύο ισχυρότερα ιταλικά κόμματα έχουν δεσμεύσεις για αύξηση δαπανών χωρίς αντίστοιχη αύξηση φόρων (το Κίνημα 5 Αστέρων) ή για μείωση φόρων χωρίς αντίστοιχη μείωση δαπανών (η Λέγκα).
Και στις δυο περιπτώσεις, η πραγματοποίηση του προγράμματός τους θα εκτροχιάσει τον ιταλικό προϋπολογισμό εκτός δημοσιονομικών κανόνων της ευρωζώνης. Σε κάθε περίπτωση, το ενδιαφέρον όσο και απροσδόκητο στοιχείο που συνδέει την Ιταλία με τις 8 μικρές χώρες του Βορρά είναι ότι μειώνουν δραστικά τη διακριτική ευχέρεια για τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης που νόμιζαν ότι διέθεταν η Άγκελα Μέρκελ και ο Εμανουέλ Μακρόν.
* Το ΕΝΑ http://www.enainstitute.org/ είναι ένα ανεξάρτητο, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα ερευνητικό κέντρο. Αποτελεί ένα βήμα ελεύθερου διαλόγου και ένα χώρο δημιουργίας και διάδοσης εναλλακτικών ιδεών με τελικό στόχο το μετασχηματισμό τους σε εφαρμόσιμες θεωρίες και πολιτικές τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
