Η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις πρώτες χώρες σε απορροφητικότητα και επίτευξη των οροσήμων που έχουν τεθεί αναφορά με τα κεφάλαια από το ΕΣΠΑ και το ΤΑΑ, επισήμανε ο Νίκος Παπαθανάσης, αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, σε χαιρετισμό του σε ημερίδα με θέμα: «Το ΕΣΠΑ και το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας: Στόχοι - Επιτεύγματα - Προκλήσεις» που συνδιοργανώνουν το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ) και το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου Cohesion for European Citizens
Ο κ. Παπαθανάσης έδωσε έμφαση στη σταθερή διεκδίκηση πόρων και προγραμμάτων πολιτικής συνοχής που να συνδέονται με την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων. Αναφέρθηκε στην πρόοδο που έχει σημειώσει η οικονομία στην χώρα μας εστιάζοντας στους υψηλούς αναπτυξιακούς ρυθμούς, από τους μεγαλύτερους στην ΕΕ, ταυτόχρονα με την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος που όπως είπε δεν θα πρέπει να υπάρξει καμία παρέκκλιση.
Αναφερόμενος στον προϋπολογισμό που κατατέθηκε στην Βουλή εστίασε μεταξύ άλλων στο γεγονός ότι το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων είναι το μεγαλύτερο των τελευταίων 15 ετών. Διασφαλίζουμε την δημοσιονομική σταθερότητα, διαχέοντας στην κοινωνία ότι απαιτείται για ένα καλύτερο μέλλον είπε ο κ. Παπαθανάσης.
Το πρώτο πάνελ ομιλητών είχε στο επίκεντρο το ΕΣΠΑ και το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με συντονιστή τον Γιώργο Ανδρέου, ερευνητή, ΕΛΙΑΜΕΠ, αναπληρωτή καθηγητή, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Στην παρέμβαση ο Γιώργος Ζερβός, γενικός γραμματέας Διαχείρισης Τομεακών Προγραμμάτων Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης, Ταμείου Συνοχής και Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, παρουσίασε την «ακτινογραφία» των δύο προγραμμάτων, την προέλευση των κεφαλαίων, και τους στόχους που έχουν σχετικά με την πολιτική συνοχής σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μιλώντας για το ΕΣΠΑ της προγραμματικής περιόδου 2021-2027 είπε ότι η Ελλάδα ενεργοποιήθηκε ταχύτερα από τις άλλες φορές, με ιδιαίτερα σημαντικά αποτελέσματα.
Ο Κωστής Μουσουρούλης, πρ. υπουργός, πρ. γενικός γραμματέας Επενδύσεων και Ανάπτυξης τόνισε ότι το ΤΑΑ είναι πιο στενά συνδεδεμένο σε σχέση με το ΕΣΠΑ με την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, αναφέροντας ότι παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην χώρα μας στον τομέα αυτό παραμένουν προκλήσεις. Αναφέρθηκε εκτενώς στο μέλλον των πολιτικών συνοχής και στο διάλογο που είναι σε εξέλιξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο με διάφορες εναλλακτικές προτάσεις και σκέψεις.
Ο Νίκος Διακουλάκης, εμπειρογνώμονας σε θέματα ΕΣΠΑ, ΤΑΑ, πρ. Ειδικός Γραμματέας υπουργείου Ανάπτυξης, αναφέρθηκε στην πρόοδο που έχει επιτευχθεί στη διαχείριση των προγραμμάτων, επισημαίνοντας τα εγγενή προβλήματα που αντιμετωπίζει στον τομέα εφαρμογής έργων και προγραμμάτων. Τα ζητήματα αυτά συνδέονται με την περιορισμένη ικανότητα τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, σε σχέση με τον όγκο και την πολυπλοκότητα των έργων/προγραμμάτων, το έλλειμμα διαχειριστικής επάρκειας των φορέων και των δικαιούχων καθώς και τις διαχρονικές αδυναμίες αποτελεσματικότητας στη διακυβέρνηση, παρά τις όποιες βελτιώσεις με βάση διεθνείς δείκτες, όπως αυτοί της Παγκόσμιας Τράπεζας. Επίσης αναφέρθηκε στις αδύναμες δομές και μηχανισμούς σχεδιασμού, εφαρμογής και υποστήριξης, ειδικά στα τοπικά επίπεδα, γεγονός που περιορίζει τα αναπτυξιακά οφέλη για την οικονομία, την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση.
Ο Γιώργος Ιωαννίδης, ερευνητής ΚΕΠΕ, πρ. ειδικός γραμματέας Διαχείρισης Τομεακών Ε.Π. του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στην αλλαγή παραγωγικού μοντέλου των χωρών της Ευρώπης προς μια πράσινη και βιώσιμη οικονομία που επηρεάζει τον σχεδιασμό των πολιτικών των κρατών. Έδωσε έμφαση στους χρηματοδοτικούς πόρους του ΤΑΑ και έθεσε σειρά ερωτημάτων για τις πολιτικές συνοχής για τα επόμενα χρόνια.
Η Ευγενία Φωτονιάτα, συντονίστρια Κύκλου Οικονομικής & Κοινωνικής Ανάλυσης ΕΝΑ από την πλευρά ανέδειξε τα ποιοτικά χαρακτηριστικά στην προστιθέμενη αξία από την υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών, πέρα από τους δείκτες απορροφητικότητας ανά τομέα και χώρα.
Μελέτη ΕΛΙΑΜΕΠ- Οι επιπτώσεις της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ στις Ελληνικές Περιφέρειες, 2014-2020
Η πολιτική συνοχής της ΕΕ είναι εξαιρετικά σημαντική για την ελληνική οικονομία κι έχει ιδιαίτερα θετικό αντίκτυπο στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες της χώρας. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα, η αποδοτικότητα, η συνάφεια, η συνοχή και η προστιθέμενη αξία της πολιτικής συνοχής στην Ελλάδα οριοθετούνται από μία σειρά παραγόντων, οι οποίοι διακρίνονται, αφενός, σε συστημικούς και σε συγκυριακούς και, αφετέρου, σε εξωγενείς και εγχώριους, αναφέρεται στα συμπεράσματα μελέτης του ΕΛΙΑΜΕΠ που υπογράφει ο Γιώργος Ανδρέου, Ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Στα συμπεράσματα της μελέτης αναφέρεται ότι οι κανονισμοί των ΕΔΕΤ θέτουν ένα πλαίσιο κανόνων, διαδικασιών και περιορισμών (εξωγενείς συστημικοί παράγοντες), εντός του οποίου οι ελληνικές αρχές έχουν ευρύτατα περιθώρια επιλογών κατά τη διαμόρφωση της δομής και της λειτουργίας του συστήματος υλοποίησης της πολιτικής συνοχής. Στην πράξη, ωστόσο, τόσο οι επιλογές των κυβερνήσεων όσο και η απόδοση του συστήματος υλοποίησης περιορίζονται από τις επιλογές του παρελθόντος, αλλά και από τα χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες του ευρύτερου θεσμικού περιβάλλοντος. Οι εγχώριοι αυτοί συστημικοί παράγοντες περιλαμβάνουν τη διάρθρωση και λειτουργία του συστήματος υλοποίησης, τις συνέργειες ανάμεσα στο σύστημα υλοποίησης, τη δημόσια διοίκηση, την αυτοδιοίκηση και τους δικαιούχους και το θεσμικό περιβάλλον της πολιτικής συνοχής στην Ελλάδα.
Ταυτόχρονα, η υλοποίηση αυτών των προγραμματικών κειμένων (η οποία περιλαμβάνει ένα τεράστιο εύρος δράσεων που διατρέχουν το σύνολο του εγχωρίου διοικητικού και πολιτικού συστήματος και που επηρεάζουν πλήθος οικονομικών δραστηριοτήτων) είναι ευάλωτη σε συγκυριακούς παράγοντες, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε εγχώριοι είτε και εξωγενείς.
Η πολιτική συνοχής δεν είναι μια αυτόνομη δημόσια πολιτική
Όπως αναφέρει η μελέτη, η πολιτική συνοχής δεν είναι μια αυτόνομη δημόσια πολιτική, αλλά διαθέτει οριζόντιο χαρακτήρα και λειτουργεί παραπληρωματικά και υποστηρικτικά προς τις λοιπές δημόσιες πολιτικές, αναφέρει η μελέτη. Ως εκ τούτου, οι δράσεις που εντάσσονται στα ΕΠ που συγχρηματοδοτούνται από τα ΕΔΕΤ οφείλουν να υπηρετούν και να ενισχύουν τις εκάστοτε (εθνικές) τομεακές και περιφερειακές πολιτικές. Ωστόσο, ο κυβερνητικός και κρατικός μηχανισμός της Ελλάδας ήταν και παραμένει αναποτελεσματικός καθ' όλα τα στάδια διαμόρφωσης και υλοποίησης δημόσιων πολιτικών. Λόγω επομένως των ελλειμμάτων και ανεπαρκειών που παρατηρούνται στο σχεδιασμό και την υλοποίηση πλήθους δημόσιων πολιτικών (λχ. της περιβαλλοντικής πολιτικής, της πολιτικής απασχόλησης, της ερευνητικής, της εκπαιδευτικής, της αγροτικής, της χωροταξικής πολιτικής κ.α.), οι δράσεις της συνοχής τείνουν να λειτουργούν ως υποκατάστατο των εθνικών δημόσιων πολιτικών και όχι συμπληρωματικά προς αυτές.
Όπως αναφέρεται στην μελέτη υπό αυτές τις συνθήκες, δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη ότι ο προγραμματισμός και η υλοποίηση της πολιτικής συνοχής παραμένουν ευθύνη και προνόμιο του «στενού» συστήματος υλοποίησης, οι συνέργειες ανάμεσα στις επιμέρους πολιτικές είναι περιορισμένες και ακόμα και σήμερα, η απορρόφηση εξακολουθεί να είναι ο βασικός στόχος του συστήματος υλοποίησης.
Η Ελλάδα διαθέτει μακρά εμπειρία στο σχεδιασμό και την υλοποίηση πολυετών αναπτυξιακών δράσεων που συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ) υπό το Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) της περιόδου 2014-2020 αντιστοιχούν στον έκτο κατά σειρά από τους κύκλους αναπτυξιακού προγραμματισμού από την είσοδο της χώρας στην ΕΕ[11]. Επιπροσθέτως, από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, η χώρα έχει οικοδομήσει ένα αυτόνομο σύστημα διαχείρισης, παρακολούθησης, ελέγχου και αξιολόγησης των ΕΠ με στόχο τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητάς τους. Σε ό,τι αφορά το επίπεδο της διαχείρισης, του ελέγχου και της αξιολόγησης, παρατηρείται το φαινόμενο του δυισμού ανάμεσα στο «εξευρωπαϊσμένο» σύστημα διαχείρισης και στην ευρύτερη δημόσια διοίκηση, η οποία συμμετέχει ποικιλοτρόπως στην υλοποίηση των ΕΠ (Andreou 2010). Επιπλέον, σε όρους προστιθέμενης αξίας και πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, το υφιστάμενο σύστημα υλοποίησης του ΕΣΠΑ ήταν και παραμένει συγκεντρωτικό, γραφειοκρατικό, πολύπλοκο και κατακερματισμένο, αναφέρει η μελέτη
Η αξιολόγηση της προστιθέμενης αξίας της πολιτικής συνοχής για τις ελληνικές περιφέρειες κατά την περίοδο 2014-2020 διαμορφώνει μια ανάμεικτη εικόνα.
Η αξιολόγηση της προστιθέμενης αξίας της πολιτικής συνοχής για τις ελληνικές περιφέρειες κατά την περίοδο 2014-2020 διαμορφώνει μια ανάμεικτη εικόνα. Από τη μία πλευρά, οι διαθέσιμες μακροοικονομικές προσομοιώσεις δείχνουν ότι δράσεις του ΕΣΠΑ 2014-2020 συμβάλλουν στη σύγκλιση των λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών της χώρας προς τον εθνικό και τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Από την άλλη πλευρά, η αποτίμηση των τεσσάρων ποιοτικών παραμέτρων της προστιθέμενης αξίας - επιχειρησιακή προστιθέμενη αξία, πολιτική προστιθέμενη αξία, προστιθέμενη αξία της πολιτικής και μαθησιακή προστιθέμενη αξία - επιβεβαιώνει μεν ότι η δυναμική εξευρωπαϊσμού που είχε εκδηλωθεί κατά τις προηγούμενες δεκαετίες εξακολουθεί να υφίσταται, αναδεικνύει δε τόσο τα όρια αυτής της δυναμικής όσο και την σημασία των «εγχώριων διαμεσολαβητών». Συμπερασματικά, η πολιτική συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ εξακολουθεί να προσφέρει πόρους, κίνητρα κι ευκαιρίες στους υποεθνικούς δρώντες, συντελώντας έτσι στη σταδιακή ενδυνάμωσή τους, δεν είναι ικανή να μετασχηματίσει ριζικά τη σχέση Κέντρου - Περιφέρειας προς όφελος της δεύτερης.
