Περίοδο γεμάτη προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες ανάπτυξης σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομίας και Ανάπτυξης Δημήτρη Παπαδημητρίου διανύει αυτή τη στιγμή η χώρα μας. Όπως ανέφερε στην ομιλία του στο 1ο Συνέδριο της Ναυτεμπορικής για τον Κλάδο της Υγείας με τίτλο «Ο ρόλος της Υγείας στην Ανάπτυξη, όλοι σχεδόν οι οικονομικοί δείκτες εμφανίζουν σημαντική άνοδο το α’ τετράμηνο του 2017. Ενώ, αναφερόμενος στη συμφωνία με τους πιστωτές, είπε ότι έχει προσωρινά μείνει ανοιχτή στο σκέλος διευθέτησης του χρέους, όμως σε όλα τα άλλα σημεία έχει ουσιαστικά κλείσει αποδεσμεύοντας σημαντικές ψυχολογικές και υλικές αναπτυξιακές δυνάμεις.
Το ειδικό βάρος του κλάδου της Υγείας και του φαρμάκου στην οικονομία
Ο κ. Παπαδημητρίου επεσήμανε ότι ο συνολικός τζίρος των μεγαλύτερων εταιρειών παροχής ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας ξεπερνά τα 800 εκατ. ευρώ και ο αντίστοιχος του φαρμάκου τα 1,5 δισ. ευρώ.
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τον υψηλής κατάρτισης ανθρώπινου δυναμικού κλάδο της φαρμακοβιομηχανίας ανέφερε ότι η παραγωγή φαρμάκου στην Ελλάδα σε όρους αξίας (ex-factory) ανήλθε στα 929 εκατ. ευρώ το 2015 (Eurostat) με το 29% του όγκου παραγωγής να αφορά γενόσημα φάρμακα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε ο υπουργός Οικονομίας, «ο κλάδος κατατάσσεται στην 8η θέση μεταξύ των 24 κλάδων της μεταποίησης για το 2014, ενώ η προστιθέμενη αξία του εκτιμάται στο 4% της μεταποίησης συνολικά».
Επίσης, μολονότι οι πολιτικές εσωτερικής υποτίμησης περιόρισαν τη φαρμακευτική δαπάνη κατά 43% περίπου το διάστημα 2009-2013, η ελληνική φαρμακοβιομηχανία επέδειξε σημαντική αντοχή και χάρις στην εξωστρέφεια και την αυξημένη ζήτηση για γεννόσημα ανέκαμψε τελευταία επιστρέφοντας στην κερδοφορία.
Έτσι, ο δείκτης παραγωγής βασικών φαρμακευτικών προϊόντων και σκευασμάτων τον Ιανουάριο του 2015 ήταν μόλις 2,5% χαμηλότερα από τα επίπεδα του 2010 και τον Μάρτιο του 2017 σημειώνει 39% αύξηση αποτελώντας τον τρίτο πιο δυναμικό αναπτυξιακά κλάδο της ελληνικής μεταποίησης μετά τα βασικά μέταλλα και τα πετρελαϊκά προϊόντα.
Υφιστάμενη κατάσταση και προβλήματα
Η Ελλάδα σύμφωνα με τον κ. Παπαδημητρίου, δαπανά για την υγεία, ένα ποσοστό του ΑΕΠ μικρότερο κατά μία ποσοστιαία μονάδα από τον μέσον όρο των χωρών του ΟΟΣΑ. Σε απόλυτους αριθμούς, ωστόσο, με την ραγδαία μείωση του ΑΕΠ, οι δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν και είναι τώρα σημαντικά χαμηλότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Επιπλέον, το ποσοστό δαπάνης υπηρεσιών υγείας που καταβλήθηκε και συνεχίζει να καταβάλλεται ως «ίδιες πληρωμές» φθάνει το 35% που είναι το υψηλότερο στην ΕΕ, ενώ οι επίσημες ίδιες πληρωμές – αμοιβές για ιατρικές πράξεις, συμμετοχή σε διαγνωστικές εξετάσεις και φάρμακα – επιβαρύνονται από την έντονη παρουσία «άτυπων πληρωμών».
Το ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό συμμετοχής των ιδιωτικών δαπανών επί των συνολικών δαπανών για την υγεία (39 έναντι 25% στην ΕΕ) είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, επειδή ένα μεγάλο μέρος των εν λόγω δαπανών αποτελούνται από μη ελεγχόμενες «ίδιες πληρωμές».
Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι συνυπάρχουν ταυτόχρονα σημαντικές ανάγκες φροντίδας υγείας που παραμένουν ακάλυπτες με την – σε αρκετές περιπτώσεις - υπερπροσφορά ιατρικού προσωπικού και τεχνολογίας.
Η κρίση και τα μέτρα λιτότητας που συνδέονται με αυτή επιδείνωσαν τα προβλήματα ποιότητας και την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης.
Όχι τυχαία, ο βαθμός ικανοποίησης από το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης μειώθηκε το διάστημα 2007-2014 στην Ελλάδα περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα-μέλος του ΟΟΣΑ και σήμερα βρίσκεται σε θέση ουραγού μαζί με τη Χιλή (μόνο 35% του κοινού δηλώνει ικανοποιημένο).
Επιπλέον, η αντίληψη ύπαρξης διαφθοράς στον δημόσιο τομέα υγείας ανέρχεται στο 75% των ερωτηθέντων (2011) φέρνοντας την Ελλάδα στην κορυφαία θέση διεθνώς.
Εξ ου και η σημασία που αποδίδει το Εθνικό Σχέδιο Υγείας της Ελλάδας (2015)στη μείωση των ιδίων πληρωμών και στην εξυγίανση του συστήματος από τις παραπάνω στρεβλώσεις και ανισορροπίες.
Καθώς οι ανάγκες χρηματοδότησης πολλαπλασιάζονται αφενός λόγω της συνεχώς αυξανόμενης ζήτησης που επιφέρει η γήρανση του πληθυσμού και αφετέρου του αυξανόμενου κόστους θεραπείας που τροφοδοτεί η παράμετρος της πολυσχιδούς επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης στον τομέα, η σημασία της αποτελεσματικότερης χρήσης των περιορισμένων διαθέσιμων δημοσιονομικών πόρων καθίσταται πρωταρχικό ζήτημα τόσο στο επίπεδο των βασικών πολιτικών επιλογών όσο και στο επίπεδο της επίτευξης μέγιστης διαχειριστικής ικανότητας.
Οι εξαγωγικές δυνατότητες της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας
Παρά τα υφιστάμενα προβλήματα, ιδιαίτερη αισιοδοξία εμπνέει ο εξαγωγικός δυναμισμός της Ελληνικής Φαρμακοβιομηχανίας, αφού σύμφωνα με έκθεση του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΠΣΕ) τα φάρμακα καταλαμβάνουν το 2015τη δεύτερη θέση μεταξύ των 20 κορυφαίων εξαγώγιμων προϊόντων της Ελλάδας αμέσως μετά τα ορυκτέλαια πετρελαίου. Η ταχύτερη έξοδος του κλάδου από την οικονομική ύφεση, όταν «στέναζε» σε ένα περιβάλλον υποχρηματοδότησης, έλλειψης ρευστότητας και αντιαναπτυξιακών μέτρων, οφείλεται ακριβώς σε αυτή την εντυπωσιακή εξαγωγική δραστηριότητα της Ελληνικής Φαρμακοβιομηχανίας η οποία επιβεβαιώνει την υψηλή ανταγωνιστικότητα του Ελληνικού Φαρμάκου στο εξωτερικό.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ τα ελληνικά φάρμακα έχουν ισχυρή παρουσία εκτός συνόρων και μάλιστα κυκλοφορούν στα ¾ των χωρών του κόσμου. Χαρακτηριστικά τονίζεται ότι, ο ελληνικός κλάδος φαρμάκου δέχεται εισαγωγές από 61 χώρες και εξάγει σε 141 χώρες! Μάλιστα, το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας έδειχνε να βελτιώνεται το 2016 λόγω αυτής της εξαγωγικής δυναμικής, τάση που μπορεί να συνεχιστεί τα επόμενα έτη εφόσον βελτιωθεί το γενικότερο περιβάλλον.
Υπηρεσίες ιαματικού τουρισμού
Ο κ. Παπαδημητρίου επισήμανε τη σημαντική ώθηση που μπορούν να λάβουν οι εξαγωγές ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας μέσω του ιατρικού και ιαματικού τουρισμού, ο οποίος, όπως είπε, εκτιμάται πως μπορεί να αποτελέσει έναν από τους οκτώ αναπτυξιακούς μοχλούς της ελληνικής οικονομίας τα προσεχή έτη, χάρη στη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά και το κλίμα της χώρας αλλά και στην υψηλή επισκεψιμότητά της ως τουριστικού προορισμού.
Σύμφωνα με τον υπουργό, το εκτιμώμενο οικονομικό όφελος μπορεί να υπερβεί το μισό δις. διαχρονικά, εφόσον επιτευχθεί μία ετήσια προσέλευση 100.000 ασθενών και παράλληλη ιατρική εξυπηρέτηση όσων έρχονται για τουρισμό αλλά χρειάζονται ιατρική φροντίδα (πχ. νεφροπαθείς, καρκινοπαθείς, καρδιοπαθείς κ.ά).
Δυνατότητες προσέλκυσης επενδύσεων και ΣΔΙΤ
Ο κ. Παπαδημητρίου τόνισε ότι ο τομέας της υγείας και ειδικότερα ο ιατρικός τουρισμός μπορεί να προσελκύσει το ξένο και εγχώριο επενδυτικό ενδιαφέρον.
Παρομοίως, πρόσθεσε, ο βιομηχανικός κλάδος της εγχώριας παραγωγής φαρμάκων έχει αναγνωριστεί ως κρίσιμη κινητήρια δύναμη για την ποιοτική αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας, με την Ελλάδα να αναδεικνύεται σε επενδυτικό προορισμό για το φαρμακευτικό τομέα εξαιτίας πλεονεκτημάτων που αφορούν αφενός στην παραγωγή φαρμάκων σύμφωνη με τα ευρωπαϊκά standards ποιότητας και ασφάλειας, αφετέρου στο εξειδικευμένο επιστημονικό δυναμικό της.
Σημείωσε παράλληλα τη δυνατότητα προσέλκυσης επενδύσεων στο χώρο του ιατρικού εξοπλισμού και συσκευών όπου η Ελλάδα αποτελεί μαζικό εισαγωγέα και μάλιστα σε εξειδικευμένο και ακριβό τεχνολογικό εξοπλισμό.
Η σημασία και τα προσδοκώμενα οφέλη από τις κλινικές έρευνες
Σε ό,τι αφορά την κλινική έρευνα στη φαρμακοβιομηχανία, ο κ. Παπαδημητρίου υπογράμμισε ότι αποτελεί μία από τις πλέον παραγωγικές επενδύσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας για την οικονομία της χώρας.
«Όπως σωστά επισημαίνει ο Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣfΕΕ), η κλινική έρευνα, βασική δραστηριότητα της φαρμακοβιομηχανίας, αποτελεί μία από τις πλέον παραγωγικές επενδύσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας για την οικονομία της χώρας» τόνισε ο κ. Παπαδημητρίου και συμπλήρωσε. «Δυστυχώς, τόσο ο αριθμός των κλινικών μελετών που διεξάγονται στην Ελλάδα, όσο και το ύψος των διεθνών επενδύσεων στον τομέα αυτό είναι εξαιρετικά χαμηλό με αποτέλεσμα η χώρα να κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των χωρών της ΕΕ αλλά και διεθνώς».
Σύμφωνα με τον υπουργό, σήμερα, η διεξαγωγή κλινικών μελετών στη χώρα μας, παρά τις γραφειοκρατικές δυσκολίες και τα αντικίνητρα, συνδέεται με την εισροή σημαντικών ιδιωτικών κεφαλαίων από το εξωτερικό ύψους περίπου 100 εκατομ. ευρώ ετησίως.
Παράλληλα, η βιομηχανία γενοσήμων φαρμάκων επενδύει στο εξωτερικό τουλάχιστον 10-15 εκατομ ευρώ ετησίως μόνο σε ότι αφορά τις κλινικές μελέτες φάσης Ι/ΙΙ, χρήματααλλά και θέσεις εργασίας που θα μπορούσαν να παραμείνουν στη χώρα μας υπό ορισμένες προϋποθέσεις.
«Εάν αναλογιστούμε ότι η διεθνής φαρμακοβιομηχανία επενδύει περίπου 35 δις ετησίως για κλινική έρευνα στην Ευρώπη, τότε αναλογικά με τη συμμετοχή της Ελλάδας στο ΑΕΠ της ΕΕ-28 (1,2%) το μερίδιο της χώρας μας στις επενδύσεις κλινικής έρευνας θα έπρεπε να έφθανε τα 400 εκατομ, να είναι δηλαδή τετραπλάσιο του τρέχοντος. Αυτό αρκεί για να αντιληφθούμε τα μεγάλα περιθώρια που έχουν οι επενδύσεις κλινικής έρευνας στην Ελλάδα. Προκειμένου η ελληνική φαρμακοβιομηχανία να αποτελέσει την αιχμή του δόρατος της ανάπτυξης, χρειάζεται να υπάρξει ένα σταθερό πλαίσιο συνεργασίας με καθαρούς όρους και ορίζοντα τετραετίας για τον κλάδο κάτι για το οποίο έχει δεσμευτεί η παρούσα κυβέρνηση» επεσήμανε.
Όπως είπε, στο πλαίσιο μιας γενικότερης συμφωνίας η κυβέρνηση επιδιώκει τη δέσμευση εκ μέρους των πολυεθνικών ότι τα επόμενα 4 χρόνια θα διενεργηθούν στην χώρα μας κλινικές μελέτες που θα αποφέρουν τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ, ενώ παράλληλα θα υλοποιηθούν και επενδύσεις στην παραγωγή και συσκευασία φαρμάκων.
Ενώ, το Υπουργείο Υγείας δεσμεύτηκε να εκσυγχρονίσει το θεσμικό πλαίσιο για τη διεξαγωγή κλινικών μελετών να δοθούν κίνητρα στις ελληνικές και ξένες φαρμακοβιομηχανίες να παράγουν φάρμακα στη χώρα μας.
Η επανάσταση των νέων τεχνολογιών στον κλάδο υγείας
Αναφερόμενος στις νέες τεχνολογίες ο υπουργός τόνισε ότι ο κλάδος της υγείας έχει εισέλθει σε ένα στάδιο ριζικού μετασχηματισμού χάρις στην εισαγωγή πολλών τεχνολογικών καινοτομιών. Η νανοτεχνολογία, η βιοτεχνολογία, τα BigData και οι γνωστικές επιστήμες (NBIC), αυτές οι τέσσερις εκρηκτικά αναπτυσσόμενες περιοχές, φέρνουν στο σύστημα υγείας και πρόνοιας μία ενθαρρυντική υπόσχεση για τη προσφορά φαρμάκων δεκαπλάσιας αποτελεσματικότητας.
«Οι αναμενόμενες εξελίξεις στην τηλεϊατρική, τη τεχνητή νοημοσύνη και τη γενετική θα ωθήσουν την έλευση μιας πιο προληπτικής, εξατομικευμένης και συμμετοχικής ιατρικής. Η τηλεϊατρική θα δώσει την πρώτη πρόσβαση στην περίθαλψη από οπουδήποτε και ανά πάσα στιγμή, ενώ η ηλεκτρονική υγεία προσφέρει όλες τις ψηφιακές χρήσεις στην υπηρεσία της πρόληψης και της παροχής υγειονομικής περίθαλψης» τόνισε.
Επιπλέον, όπως είπε, περιλαμβάνει τόσο ευρύτερες εφαρμογές για τα smartphone των καταναλωτών, όσο τηλεϊατρικές πράξεις ή τη χρήση των πληροφοριακών συστημάτων από φορείς της υγείας. Όμως παραδέχθηκε ότι η τηλεϊατρική είναι υπανάπτυκτη έως ανύπαρκτη στην Ελλάδα. Ωστόσο είπε, είναι ένα σημαντικό εργαλείο για την καταπολέμηση υφιστάμενων αδυναμιών του συστήματος και κυρίως περιορισμού του κόστους διάγνωσης-θεραπείας των ασθενών.
Το ίδιο επαναστατικά, σύμφωνα με τον κ. Παπαδημητρίου προβλέπεται να αποδειχθούν η εισαγωγή της ρομποτικής στα νοσοκομεία και ειδικότερα στη χειρουργική, όπως οι νέες μέθοδοι των γνωστικών επιστημών όπως η γονιδιωματική, η ανοσοθεραπεία και οι κυτταρικές θεραπείες.
Η τεχνολογική επανάσταση στο χώρο της υγείας, σύμφωνα με τον υπουργό, αφορά μεν τα προσεχή έτη και δεκαετίες, όμως υποδηλώνει συγχρόνως και το τεράστιο χώρο για επενδύσεις που έτσι διανοίγεται ήδη από τώρα για κάθε αναπτυγμένη οικονομία που θέλει να ειδικευτεί στον κλάδο στην ευρύτερη γεωγραφική της περιφέρεια όπως η Ελλάδα.
Καθήκον δικό μας, είπε, είναι όχι μόνον να ελέγξουμε τις δαπάνες υγείας και να βελτιώσουμε την προμήθεια και την ποιότητα των ιατρικών και φαρμακευτικών υπηρεσιών αποκτώντας οικουμενική εμβέλεια, αλλά και να προετοιμάσουμε με επενδύσεις το έδαφος για την εισαγωγή και εκμετάλλευση των νέων και πολλά υποσχόμενων τεχνολογιών στο τομέα της υγείας.
