Το 2015 ήταν ένα έτος ορόσημο για την ελληνική οικονομία σαν σύνολο, αλλά και για τον κλάδο των αλυσίδων σούπερ μάρκετ ειδικότερα. Η χρονιά ξεκίνησε έχοντας ήδη μια καλή εικόνα, από το δεύτερο εξάμηνο του 2014. Όμως, οι καταιγιστικές εξελίξεις, κυρίως μετά τον Ιούνιο του 2015 (δημοψήφισμα, έλεγχοι κεφαλαίων, υπογραφή νέου μνημονίου, αλλαγή συντελεστών ΦΠΑ στα τρόφιμα, αύξηση στη φορολογία κ.ά.) είχαν σαφείς επιπτώσεις στις επιχειρήσεις του κλάδου και σε έναν βαθμό είτε επιτάχυναν είτε προκάλεσαν τις μεγάλες επιχειρηματικές συμφωνίες του 2015-2016.
Τα στοιχεία των ισολογισμών των 44 αλυσίδων της φετινής έκδοσης «Πανόραμα των Ελληνικών Σούπερ Μάρκετ 2016» (έκδοση Boussias Communications) δείχνουν μία καλή σχετικά εικόνα των πωλήσεων, με μία ελάχιστη μείωση κατά 0,07% (5,97 εκατ. ευρώ) στα 8,45 δισ. ευρώ, σε αντίθεση με τις εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ για το σύνολο της αγοράς, οι οποίες αναφέρουν για το 2015 μείωση του κύκλου εργασιών των μεγάλων καταστημάτων τροφίμων κατά 1,43% και για τον κλάδο «τρόφιμα-ποτά-καπνός» μείωση κατά 2,11%, ενώ αντίστοιχα μειωμένη ήταν και η δαπάνη των νοικοκυριών σε τρόφιμα, κατά 2,4%. Δεδομένου ότι το δείγμα των 44 αλυσίδων της έκδοσης παρουσίασε καλύτερη εικόνα στον κύκλο εργασιών από το σύνολο της αγοράς, είναι εύλογο να υποθέσουμε ότι αυτή η πτώση των πωλήσεων επηρέασε σε μεγαλύτερο βαθμό τα μικρά σημεία πώλησης, όπως άλλωστε γίνεται τα τελευταία χρόνια της ύφεσης.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο προετοιμάστηκε η μεγαλύτερη αναδιάταξη πωλήσεων στην ιστορία του κλάδου των σούπερ μάρκετ στην Ελλάδα, μέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων, η οποία ολοκληρώθηκε το 2016. Παράλληλα με τις εξελίξεις στις πωλήσεις, το ταραχώδες 2015 επέδρασε σίγουρα και στην εσωτερική λειτουργία των επιχειρήσεων. Η μειωμένη ρευστότητα της αγοράς, άλλαξε σημαντικά τη διαχείριση αποθεμάτων, διαθεσίμων και πιστώσεων. Τα κόστη λειτουργίας αυξήθηκαν με άμεσους και έμμεσους τρόπους, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την αύξηση του λειτουργικού κόστους, λόγω της αυξημένης χρήσης πιστωτικών και χρεωστικών καρτών. Για παράδειγμα, έρευνα του ΙΕΛΚΑ εκτιμά ότι το 2016 το λειτουργικό κόστος θα επιβαρυνθεί κατά 0,31% επί των πωλήσεων μόνο από την αυξημένη χρήση καρτών, ποσοστό που για το δείγμα των 44 επιχειρήσεων αντιστοιχεί σε 26 εκατ. ευρώ.
Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ πως η απουσία του ισολογισμού της Lidl Hellas αφαιρεί από τη συνολική εικόνα των πωλήσεων, σύμφωνα με εκτιμήσεις εκτός ισολογισμών, περίπου 1,2 δισ. ευρώ.
Η γενική εικόνα των 44 αλυσίδων: Συνολικά ζημιές αλλά υψηλή κερδοφορία για τους μεγάλους του κλάδου
Οι 10 μεγαλύτερες επιχειρήσεις κατέγραψαν λίγο μεγαλύτερη μείωση στις πωλήσεις τους κατά 0,48%, δηλαδή κατά 36,06 εκατ. ευρώ, φτάνοντας τα 7,50 δισ. ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει το 88,68% των πωλήσεων του δείγματος. Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στις απώλειες πωλήσεων της Μαρινόπουλος, κατά 281,62 εκατ. ευρώ (-18,14%)που τη μεταθέτουν στην 3η θέση, και δευτερευόντως της Βερόπουλος, κατά 40,01 εκατ. ευρώ (-8,77%). Αντίθετα, νέα σημαντική αύξηση παρουσίασαν οι αλυσίδες που βρίσκονται στις θέσεις 11 έως 20 ως προς τις πωλήσεις, με άνοδο κατά 3,87% ή 25,42 εκατ. ευρώ, φτάνοντας τα 682,62 εκατ. ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει το 8,08% του συνόλου.
Τη θέση οδηγού στον κλάδο το 2015 διατήρησε η Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος, τόσο σε επίπεδο πωλήσεων, με 1,95 δισ. ευρώ όσο και σε επίπεδο κερδοφορίας (77,29 εκατ. ευρώ). Το 2015 προσέθεσε το εντυπωσιακό ποσό των 153,44 εκατ. ευρώ (+8,57%) στις πωλήσεις της, παρά το ότι δεν ολοκλήρωσε κάποια μεγάλη εξαγορά. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται πλέον ο νέος όμιλος Ι. & Σ. Σκλαβενίτη, που περιλαμβάνει το 60% της Χαλκιαδάκης και το 70% της Μαρτ (πρώην Μάκρο) Κας & Κάρυ και φτάνει τα 1,74 δισ. ευρώ πωλήσεων και 41,84 εκατ. ευρώ καθαρά κέρδη. Με την προσθήκη του δικτύου της Μαρινόπουλος από το τέλος του 2016 (πρακτικά από το 2017) αναμένεται οι πωλήσεις της εταιρείας να αυξηθούν ακόμα περισσότερο. Πρόκειται, άλλωστε, για ένα δίκτυο που το 2015 πραγματοποίησε πωλήσεις αξίας 1,27 δισ. ευρώ. Τις δύο αυτές εταιρείες ακολούθησαν με σημαντικά κέρδη η Δ. Μασούτης με 27,33 εκατ. ευρώ (+18,00%) και η Μετρό με 20,44 εκατ. ευρώ (+19.66%).
Η καθαρή κερδοφορία για το σύνολο των 44 επιχειρήσεων το 2015 παρουσιάζει μείωση. Τα καθαρά αποτελέσματα εμφανίζονται μειωμένα κατά 361,38 εκατ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί σε αξιοσημείωτη μείωση κατά 313,50%, από κέρδη 115,27 εκατ. ευρώ του 2014 σε ζημιές -246,11 εκατ. ευρώ του 2015. Το καθαρό περιθώριο κέρδους, επομένως, διαμορφώθηκε σε -2,91%, σε σχέση το 1,36% του 2014, παρουσιάζοντας μια πρωτοφανή μείωση. Η μείωση αυτή οφείλεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στα αποτελέσματα της Μαρινόπουλος, η οποία παρουσίασε ζημιές αξίας 404,92 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 1.524,55% σε σχέση με τις ζημιές των 24,93 εκατ. ευρώ του 2014. Οι υπόλοιπες 43 επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένου της Αφοί Βερόπουλοι, η οποία επίσης έχει σημαντικές ζημιές, παρουσιάζουν 158,82 εκατ. ευρώ κέρδη, αυξημένα μάλιστα κατά 13,28% σε σχέση με το 2014. Ο σημαντικός δείκτης EBITDA υπολογίζεται στο θετικό και αρκετά ελπιδοφόρο +1,75%, μειωμένο από το 3,61% του 2014 εξαιτίας της σταθερής πορείας των αποσβέσεων, κάτι που αποτελεί αρκετά σημαντική και θετική εξέλιξη.