Σε ιστορικά υψηλό επίπεδο -άνω των 15 δισ.ευρώ-βρίσκεται το ανεκτέλεστο υπόλοιπο του κατασκευαστικού κλάδου, ο οποίος έχει μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια.
Συνολικά τα ανατεθειμένα και προς εκτέλεση έργα από τους μεγάλους κατασκευαστικούς κλάδους, θα κινητοποιήσουν πόρους αξίας άνω των 52 δισ.ευρώ- την τριετία 2024 έως 2026- από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και από το ΕΣΠΑ 2021-2027, σε συνδυασμό με τις ιδιωτικές επενδύσεις και την τραπεζική χρηματοδότησ.
Αυτά είναι τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης του ΙΟΒΕ που παρουσιάστηκε σήμερα σε ειδική εκδήλωση που διοργάνωσαν το Ταμείο Μηχανικών Εργοληπτών Δημοσίων Έργων - ΤΜΕΔΕ και το Ινστιτούτο. Σύμφωνα με τη μελέτη το ανεκτέλεστο υπόλοιπο δημόσιων και ιδιωτικών έργων των μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων της χώρας βρίσκεται σε ιστορικά υψηλό επίπεδο, απόρροια της βελτίωσης των επιδόσεων και συνθηκών στην ελληνική οικονομία, του μεγέθους της χρηματοδότησης από ευρωπαϊκούς πόρους, αλλά και της μεγάλης υστέρησης σε επενδύσεις στη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας. Ειδικότερα, το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των μεγαλύτερων εταιριών του κλάδου ανήλθε το 2023 (στοιχεία μέχρι το εννεάμηνο του έτους) σε 15,35 δισ. ευρώ, σημαντικά αυξημένο κατά 63% έναντι του προηγούμενου έτους και περίπου τριπλάσιο συγκριτικά με τον μέσο όρο της περιόδου 2018-2020.
Ισχυρές προοπτικές για τον κλάδο
Οι σημαντικού ύψους εθνικοί και ευρωπαϊκοί πόροι, οι οποίοι έχουν δεσμευτεί για τα επόμενα χρόνια, σε συνδυασμό με την ανάκαμψη της ιδιωτικής κατασκευαστικής δραστηριότητας, δημιουργούν προσδοκίες ισχυρής ανάπτυξης για τον τομέα των Κατασκευών, υπογραμμίζεται στην έκθεση. Οι πόροι χρηματοδότησης του ΕΣΠΑ 2021-2027 που σχεδιάζεται να κατευθυνθούν στους τομείς Περιβάλλοντος-Κλιματικής Αλλαγής (πιο πράσινη Ευρώπη) και Μεταφορών (πιο διασυνδεδεμένη Ευρώπη), στους οποίους ο κατασκευαστικός τομέας συμμετέχει σε μεγάλο βαθμό για την υλοποίηση των σχετικών έργων, εκτιμώνται σε 9,14 δισ. ευρώ. Συγκριτικά με την προηγούμενη προγραμματική περίοδο του ΕΣΠΑ 2014-2020, οι συνολικοί πόροι χρηματοδότησης στους συγκεκριμένους τομείς δεν υστερούν σε όρους προϋπολογισμού, καθώς οι πληρωμές (δημόσια στήριξη) της προηγούμενης περιόδου πλησίασαν τα 9 δισ. ευρώ (σε έργα με συνολικό συμβατικό αντικείμενο ύψους 13,8 δισ. ευρώ).
Συνεπώς, η επίδραση στη δραστηριότητα του τομέα των Κατασκευών, η οποία συνδέεται με τα έργα του ΕΣΠΑ δεν αναμένεται να διαφοροποιηθεί σημαντικά έναντι της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) θα χρηματοδοτήσει έργα υποδομών που θα τροφοδοτήσουν την ανάπτυξη των Κατασκευών τα επόμενα χρόνια.
Με βάση την ανάλυση των δράσεων του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ) εκτιμάται ότι σε έργα που έχουν άμεση σχέση με τις Κατασκευές θα κατευθυνθούν επιχορηγήσεις ύψους 9,9 δισ. ευρώ, κινητοποιώντας συνολικούς πόρους ύψους 12,8 δισ. ευρώ. Τα κατασκευαστικά έργα που θα στηριχθούν με επιχορηγήσεις από το ΤΑΑ αφορούν κυρίως τους πυλώνες της Πράσινης Μετάβασης (6,3 δισ. ευρώ) και των Ιδιωτικών Επενδύσεων.
Μαζί με τους πόρους από τα δάνεια του ΤΑΑ (και τους κινητοποιούμενους από τα δάνεια πόρους χρηματοδότησης) εκτιμάται ότι για έργα με άμεση σχέση με τις Κατασκευές θα κινητοποιηθούν την περίοδο 2022-2026 συνολικά 23,9 δισ. ευρώ (12,8 δισ. ευρώ από τις επιχορηγήσεις και 11,1 δισ. ευρώ από τα δάνεια).
Συνεπώς, οι επενδύσεις σε Κατασκευές εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν σημαντικά το μερίδιό τους στο ΑΕΠ την περίοδο 2023-2026. Μεσοπρόθεσμα εκτιμώνται επιπρόσθετες επενδύσεις σε υποδομές και κατοικίες ετησίως ύψους έως 3,0% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο (συγκριτικά με το 2022) –με το ποσοστό των επενδύσεων σε κατασκευαστικά έργα να φτάνει μέχρι το 8,6% του ΑΕΠ το 2025 από 4,8% το 2022.
Εκτιμάται επίσης ότι η αξία παραγωγής των κατασκευαστικών έργων υποδομών και κατοικιών θα ακολουθήσει ισχυρή ανοδική πορεία την περίοδο 2024-2026, ξεπερνώντας τα 18 δισ. ευρώ το 2025, από 10,3 δισ. ευρώ το 2022.
Οι προκλήσεις – Βασικό εμπόδιο η ανεπάρκεια εργατικού δυναμικού
Αν και οι προοπτικές για την ανάπτυξη των Κατασκευών και τη μεγιστοποίηση της συμβολής τους στην ελληνική οικονομία τα επόμενα χρόνια είναι ιδιαίτερα θετικές, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις για τον κλάδο, σημειώνουν οι συντάκτες της έκθεσης. Σε αυτές τις προκλήσεις περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων ζητήματα που σχετίζονται με το ανθρώπινο δυναμικό και τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων του κλάδου, με το θεσμικό πλαίσιο του συστήματος παραγωγής δημοσίων έργων και τον εθνικό σχεδιασμό για τις υποδομές, με την ενσωμάτωση τεχνολογίας και τη ψηφιοποίηση των Κατασκευών ώστε να ενισχυθεί η παραγωγικότητα του κλάδου και, τέλος, με την υιοθέτηση των προτύπων ESG από τις κατασκευαστικές επιχειρήσεις.
Η ανεπάρκεια εργατικού δυναμικού προβάλει ως το βασικό εμπόδιο ανάπτυξης το 2023, ενώ και οι δυσκολίες χρηματοδότησης αξιολογούνται επίσης αρνητικά ως προς την επίπτωσή τους στην κατασκευαστική δραστηριότητα. Η έλλειψη εργατικού δυναμικού συνεπάγεται καθυστερήσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση του προϋπολογισμού και μη τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων των έργων.