Από τη δεκαετία του ’50 ήδη, υπάρχει ένα τεστ για παιδιά, για την παρακολούθηση της δημιουργικότητάς τους, το οποίο γίνεται με παρόμοιο τρόπο με το IQ τεστ (τεστ ευφυϊας). Ο καθηγητής Πολ Τόρανς ανέπτυξε μία σειρά ερωτήσεων για τη μέτρηση της ικανότητας ενός ατόμου να παράγει κάτι αυθεντικό και χρήσιμο. Η διαχείριση των τεστ γίνεται από ψυχολόγο. Καμία ερώτηση δεν έχει «σωστή» απάντηση, διότι το να είναι κάποιος δημιουργικός προϋποθέτει να «γεννήσει» μία ποικιλία μοναδικών ιδεών και έπειτα να τις συνδυάσει στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Όπως και στα IQ τεστ, τα αποτελέσματα των τεστ δημιουργικότητας παρακολουθούνται και αναλύονται από το ξεκίνημά τους. Κάθε γενιά, η μέση βαθμολογία των IQ τεστ αυξάνεται –και αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένης της ραγδαίας προόδου στη διαθεσιμότητα πληροφοριών. Μαζί αυξάνεται και η κοινωνική μας ευφυϊα. Ωστόσο, ενώ η μέση βαθμολογία των τεστ δημιουργικότητας επίσης αυξανόταν με τον ίδιο ρυθμό μέχρι τη δεκαετία του ’90, έκτοτε μειώνεται σταθερά.
Από την Αννίτα Νιάκα
Αυτό είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Η δημιουργικότητα ορίζει την ικανότητά μας να είμαστε επιτυχείς σε ό,τι επιλέξουμε να κάνουμε και είναι ο μόνος παράγοντας που μας διαφοροποιεί από τα ρομπότ! Πώς μπορούμε να δίνουμε λύσεις στα προβλήματα του κόσμου; Πώς μπορούμε να ανταποκρινόμαστε στη διαρκή αλλαγή; Μόνο με δημιουργικότητα. Άρα, αυτή τη στιγμή τα παιδιά μας χάνουν…
Αντί να ανεβάζουν το επίπεδό τους, ανταποκρινόμενα στην πρόοδο και τις προκλήσεις της εποχής, τα απαρχαιωμένα και γραφειοκρατικά εκπαιδευτικά συστήματά μας είναι απασχολημένα να «διδάσκουν για το τεστ». Αντί για το «κανένα παιδί δεν μένει πίσω», πλέον όλα τα παιδιά μένουν πίσω και σε καμία περίπτωση δεν προετοιμάζονται σωστά, για να επιτύχουν στη νέα εποχή που ζουν και θα εργαστούν.
Σήμερα ζούμε σ’ έναν κόσμο ιλιγγιώδους ταχύτητας εκθετικής πολυπλοκότητας και ανηλεούς ανταγωνισμού. Δεν μπορούμε πια να βασιζόμαστε στα μοντέλα του παρελθόντος για να επιτύχουμε οτιδήποτε. Χρειαζόμαστε μία εντελώς νέα προσέγγιση. Δυστυχώς όμως, το άκαμπτο και στερεοτυπικό εκπαιδευτικό σύστημα «ληστεύει» τη δημιουργικότητα της επόμενης γενιάς.
Τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό; Κατά το μεγαλύτερο μέρος του το πρόβλημα βρίσκεται στο σύστημα, όχι στους δασκάλους που προσπαθούν απεγνωσμένα –και ειδικά στην Ελλάδα υπό απίστευτα αντίξοες συνθήκες- να κάνουν ό,τι μπορούν με τα λιγοστά εφόδια που τους δίνονται.
Όμως ακόμα και μέσα σε αυτό το ασφυκτικό, εργοστασιακό σύστημα εκπαίδευσης, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές έχουν τη δυνατότητα να απελευθερώσουν τα μυαλά των μαθητών τους. Το ίδιο, φυσικά και οι γονείς.
Ακολουθούν μερικοί τρόποι, που έχουν απόλυτη προτεραιότητα και μπορούν να εφαρμοστούν αμέσως:
1. Διδάξτε δημιουργική λύση προβλημάτων, αντί για μηχανική αποστήθιση. Το πώς φτάνεις σε μία απάντηση είναι πολύ πιο σημαντικό απ’ το να κάνεις τη σωστή επιλογή μέσα σε ένα τυποποιημένο τεστ και έπειτα να ξεχάσεις το όλο θέμα την επόμενη μέρα.
2. Διδάξτε τα παιδιά να αμφισβητούν τις υποθέσεις, αντί να δέχονται τα πράγματα «ως έχουν». Η επιτυχία δεν έχει να κάνει πλέον με το να ακολουθείς ένα εγχειρίδιο λειτουργίας. Όλα έχουν να κάνουν με το να φαντάζεται κάποιος πιθανότητες και την καινοτομία σε πραγματικό χρόνο.
3. Μάθετέ τους ότι το λάθος δεν είναι «κακό» και δεν πρέπει να το φοβούνται. Δώστε τους να καταλάβουν ότι τα λάθη δεν είναι μοιραία – είναι απλώς οι πύλες της ανακάλυψης.
4. Ενισχύστε τη διαφορετικότητα της σκέψης, αντί για τη συμμόρφωση και τον κομφορμισμό. Κάθε πρόοδος στον κόσμο αυτό γίνεται μέσω αμφισβήτησης της συμβατικής σοφίας και προσέγγισης των προβλημάτων με νέα προοπτική. Το να ακολουθείς την αγέλη είναι ο σίγουρος δρόμος προς τη μετριότητα…
5. Ενθαρρύνετε τη φαντασία και την περιέργεια. Η δημιουργικότητα δεν είναι προαιρετική. Είναι το «νόμισμα της επιτυχίας». Και αυτό ισχύει για όλους, από διευθύνοντες συμβούλους έως νοικοκυρές μητέρες, από μουσικούς έως στρατιωτικούς ηγέτες και από μηχανικούς αυτοκινήτων έως ακαδημαϊκούς.
Η ανάπτυξη της νοοτροπίας της Δημιουργικής Τάξης θα επιτρέψει στα παιδιά να επιτύχουν στο μέλλον, αντί να πέσουν θύματα ενός χαλασμένου συστήματος.
Εάν δεν κάνουμε αυτή τη στροφή, να διδάξουμε στα παιδιά κριτική σκέψη αντί για απομνημόνευση και τήρηση κανόνων, το μόνο που θα επιτύχουμε είναι να διαιωνίσουμε και να επιδεινώσουμε τα τρέχοντα δεινά –και αυτοί που θα τα ζήσουν, θα είναι τα παιδιά μας…
Εξάλλου, πρόκειται για τις ίδιες αρχές που χρειάζεται κάθε οργανισμός ή σύστημα για να επιτύχει. Το ίδιο πρέπει να κάνουμε και στις επιχειρήσεις μας ή το ευρύτερο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον μας. Είναι ώρα να δώσουμε δύναμη δημιουργικότητας στις ομάδες μας, τους συνεργάτες, τους συναδέλφους, τους φίλους και τους εαυτούς μας φυσικά.
Όπως είπε και ο Τσαρλς Μπάρκλεϊ, «Οτιδήποτε λιγότερο θα ήταν απολίτιστο».