Επικίνδυνη τροπή για τον ευρωπαϊκό Νότο και ιδιαίτερα για την Ελλάδα παίρνουν τα σχέδια του ευρωπαϊκού Βορρά για τεράστιες νέες χρηματοδοτήσεις που θα δοθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την ανάκαμψη μετά την πανδημία, καθώς οι «σκληροί» του Βορρά επιμένουν ότι τα κονδύλια θα πρέπει να χορηγηθούν ως δάνεια, τα οποία θα διογκώσουν το χρέος των ασθενέστερων οικονομιών.
Στη νέα, ατελέσφορη χθεσινή τηλεδιάσκεψη των ηγετών της Ευρώπης μπορεί να μην ελήφθησαν οριστικές αποφάσεις για την απάντηση που πρέπει να δοθεί στην οικονομική κρίση του κορονοϊού, όμως ήδη έχει καταγραφεί μια πρώτη μεγάλη ήττα των χωρών του Νότου, που υποστήριξαν το ευρωομόλογο ειδικού σκοπού (κορονο-ομόλογο), καθώς το βέτο από τις χώρες του Βορρά στρέφει οριστικά τη συζήτηση στη λύση που πρότεινε το Βερολίνο, αλλά και η Γερμανίδα πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: να χρησιμοποιηθεί ως βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο ο κοινοτικός προϋπολογισμός.
Η διαφορά των δύο εναλλακτικών επιλογών είναι πολύ σοβαρή και έγκειται στο πώς, τελικά, θα κατανεμηθεί η αναπόφευκτη αύξηση του χρέους στην Ευρώπη για την αντιμετώπιση αυτής της πρωτόγνωρης οικονομικής κρίσης. Το κορονο-ομόλογο ήταν μια πρόταση που δεν θα επιβάρυνε δυσανάλογα με νέος χρέος χώρες ήδη υπερχρεωμένες, όπως η Ιταλία ή η Ελλάδα, ενώ οι χρηματοδοτήσεις από τον κοινό προϋπολογισμό μπορεί να πάρουν τη μορφή δανείων προς τις χώρες που έχουν την ασθενέστερη οικονομική θέση και κινδυνεύουν, εάν αυξηθεί υπερβολικά το χρέος τους, να οδηγηθούν σε νέες περιπέτειες αποκλεισμού από τις αγορές και διάσωσης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας με μνημόνια.
Η χθεσινή σύνοδος δεν κατέληξε σε αποφάσεις, όμως δόθηκε η εντολή στην Κομισιόν να επεξεργασθεί ένα σχέδιο επέκτασης του κοινοτικού προϋπολογισμού και ίδρυσης του νέου Ταμείου Ανάκαμψης, με την Άνγκελα Μέρκελ να δηλώνει ότι χρειάζεται μια «τεράστια απάντηση» στην κρίση, εννοώντας ότι η Γερμανία είναι έτοιμη να πληρώσει για την επέκταση του προϋπολογισμού, και την φον ντερ Λάιεν να τονίζει ότι ο γενικός προσανατολισμός είναι να αυξηθεί από 1,1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ σε 2% το ύψος του προϋπολογισμού. Για την περαιτέρω αύξηση των πόρων, σχέδιο που έχει ήδη επεξεργασθεί η Κομισιόν και σε κάποια μορφή αναμένεται σύντομα να επανέλθει στους ηγέτες για διαπραγμάτευση, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εκδώσει χρέος με εγγυήσεις από τον προϋπολογισμό, ώστε να χρηματοδοτηθεί το Ταμείο Ανάκαμψης. Αυτά τα σχέδια αναμένεται να συζητηθούν σε επόμενη συνεδρίαση των ηγετών, ενώ η Κομισιόν θα παραδώσει τις προτάσεις της, κατόπιν διαβούλευσης με τα κράτη μέλη ως τις 6 Μαΐου.
Παρότι μετά τη χθεσινή συζήτηση έβρεξε... τρισεκατομμύρια, με την φον ντερ Λάιεν να ανεβάζει στα 3,3 τρισ. ευρώ το ύψος των συνολικών παρεμβάσεων από τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Ένωση, εφόσον υλοποιηθούν τα νέα σχέδια, ένα βασικό ερώτημα όχι μόνο έμεινε αναπάντητο, αλλά έγινε σαφές ότι έχει ξεσπάσει «πόλεμος» ανάμεσα στις χώρες του Νότου και του Βορρά: το ερώτημα αυτό δεν είναι άλλο από το αν οι νέες χρηματοδοτήσεις από τον κοινοτικό προϋπολογισμό και το Ταμείο ανάκαμψης θα αποτελέσουν επιδοτήσεις, τις οποίες δεν θα είναι υποχρεωμένα να επιστρέψουν τα κράτη που θα τις πάρουν, ή αν θα δοθούν ως δάνεια, που θα διογκώσουν το δημόσιο χρέος όσων χωρών τις λάβουν.
Σε αυτό το ερώτημα, οι ηγέτες του Νότου, από τον Γάλλο πρόεδρο Μακρόν και τον Ιταλό πρωθυπουργό Κόντε, ως τον Κυριάκο Μητσοτάκη έδωσαν την ίδια απάντηση: τα κονδύλια πρέπει να δοθούν ως επιδοτήσεις, γιατί, όπως χαρακτηριστικά είπε ο Μακρόν, χώρες με μεγάλο χρέος, όπως η Ιταλία, το Βέλγιο και η Ελλάδα δεν αντέχουν νέα αύξηση χρέους. Ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, τόνισε ότι το Ταμείο Ανάκαμψης θα πρέπει να εστιάσει πρωτίστως σε επιχορηγήσεις προς τα κράτη μέλη παρά σε δάνεια. «Δεν πρέπει να επιτρέψουμε περαιτέρω αύξηση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ», προειδοποίησε ο πρωθυπουργός.
Για αυτό το κρίσιμο θέμα, η γερμανική πλευρά τηρεί ως τώρα στάση... ύποπτης σιωπής, παρότι είναι σαφές ότι για την καγκελάριο Μέρκελ θα είναι πολύ δύσκολο, ακόμη και αν το επιθυμεί, να πείσει το εσωτερικό της ακροατήριο ότι θα πρέπει να δοθούν κεφάλαια του γερμανικού Δημοσίου ως επιχορηγήσεις σε κράτη του «σπάταλου» Νότου. Όμως, ο Αυστριακός καγκελάριος, Σεμπάστιαν Κουρτς, δεν δίστασε να γράψει στο Twitter ότι η αλληλεγγύη πρέπει να εκφρασθεί με τη μορφή δανείων και να τονίσει ότι θα έλθει σε συνεννόηση γι' αυτό το θέμα με όλες τις κυβερνήσεις που έχουν την ίδια άποψη.
Αν δεν αλλάξει στάση ο ευρωπαϊκός Βορράς σε αυτό το κρίσιμο θέμα, η Ευρώπη δεν κινδυνεύει να κάνει πολύ λίγα, πολύ αργά, όπως προειδοποίησε τους ηγέτες η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, τονίζοντας ότι έρχεται βαριά ύφεση, με μείωση του ΑΕΠ κατά 9% - 15%. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να δημιουργηθούν νέα εργαλεία πλουσιοπάροχης χρηματοδότησης των ασθενέστερων οικονομιών, τα οποία όμως θα κρύβουν το «δηλητήριο» της υπερχρέωσης και θα απειλήσουν να παρασύρουν εκ νέου την Ευρώπη σε μια κρίση χρέους, που θα δοκίμαζε και πάλι τη συνοχή της ευρωζώνης.
