Ήταν 29 Ιουλίου και ο άντρας που μόλις μπήκε με την οικογένειά του στον τεχνοχώρο "Αποθήκη" στη Νικήτη Χαλκιδικής έμοιαζε εκ πρώτης όψεως με οποιονδήποτε τουρίστα. Φοράει σορτσάκι και σαγιονάρες κι ένα μπλουζάκι με στάμπα «Apollo 11» -τη διαστημική πτήση που μετέφερε τους δύο πρώτους ανθρώπους στη Σελήνη. Με κάποιον τρόπο όμως, ξεχωρίζει.
«Τον βλέπω να περιηγείται στην έκθεση με τα θαρρείς ουρανομήκη γλυπτά του Θεόδωρου Παπαγιάννη και σκέφτομαι πως έχω μπροστά μου έναν άνθρωπο που επεξεργάζεται τεράστιο όγκο δεδομένων στη μονάδα του χρόνου, είναι πολύ γρήγορος, εκπέμπει ενέργεια και έχει ανάγκη να κάνει πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Έναν άνθρωπο, που αν κάνεις κάπου "κοιλιά" σε αυτά που λες, το μάτι του αμέσως "φεύγει"», είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δημοσιογράφος και ιστορικός Μιχάλης Μουστάκας, σύμβουλος του δημάρχου Σιθωνίας και ο άνθρωπος που δημιούργησε από το μηδέν αυτόν τον ιδιαίτερο χώρο τέχνης στη Χαλκιδική.
Η διαίσθησή του για τον 44χρονο άντρα αποδεικνύεται σωστή: είναι ο μεγιστάνας Μαξ Πολιάκοφ, επιχειρηματίας παγκόσμιας εμβέλειας στον χώρο του διαστήματος και της πληροφορικής, ευρύτερα γνωστός για την επενδυτική συμμετοχή του στην εταιρεία διαστημικής τεχνολογίας "Firefly Aerospace", η οποία μόλις πριν από λίγους μήνες υπέγραψε με τη NASA νέο συμβόλαιο δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, για τη μεταφορά φορτίων στη Σελήνη το 2023.
Ο δρ Πολιάκοφ, που επενδύει μέσω της Noosphere Ventures κι έχει δημιουργήσει εταιρείες που πωλήθηκαν σε παγκόσμιους κολοσσούς όπως η Oracle και η Blackstone, βρέθηκε incognito στη Νικήτη για διακοπές. Και, σύμφωνα με τον Μιχάλη Μουστάκα, δεν έκρυψετην έκπληξη και τον ενθουσιασμό του για την ποιότητα της έκθεσης που φιλοξενείται στο χωριό των περίπου 3.000 κατοίκων.
Ζήτησε να αγοράσει τρία από τα γλυπτά, όταν η έκθεση ολοκληρωθεί τον Μάιο, και δεσμεύτηκε να στηρίξει την προσπάθεια της ΑΠΟΘΗΚΗΣ. Το αποτέλεσμα; Το μπάνερ της «Firefly Aerospace» υπάρχει πλέον αναρτημένο ανάμεσα σε εκείνα των υπόλοιπων χορηγών της ΑΠΟΘΗΚΗΣ, την οποία στηρίζουν 45 τοπικοί επιχειρηματίες, μικροί και μεγάλοι.
Ο ουκρανικής καταγωγής μεγιστάνας του διαστήματος δεν επισκέπτεται την έκθεση μόνο μία φορά, αλλά επιστρέφει την αμέσως επόμενη ημέρα. «Του έκανε φοβερή εντύπωση η έκθεση και ζήτησε να πάρει τρία από τα γλυπτά στις ΗΠΑ. Είναι ένας άνθρωπος που έχει δει πολλά, με κορεσμένο μάτι, και όπως μου είπε, δεν περίμενε να συναντήσει κάτι τέτοιο σε έναν μικρό οικισμό. Μιλήσαμε αρκετά, ήταν θερμός και οικείος και μου είπε σε κάποια στιγμή: "Μy job is Space. Your job is the inner" (σε ελεύθερη μετάφραση: "η δουλειά μου είναι το Διάστημα, ο κόσμος εκεί έξω, η δική σου δουλειά είναι ο εσωτερικός κόσμος")» λέει ο Μιχάλης Μουστάκας.
Η στιγμή που γεννήθηκε η ιδέα
Τι ακριβώς συμβαίνει λοιπόν στην ΑΠΟΘΗΚΗ; Πώς δημιουργήθηκε σε ένα χωριό της Χαλκιδικής αυτός ο χώρος πολιτισμού, ικανός να γοητεύσει τον πολυταξιδεμένο Κροίσο Πολιάκοφ, που αρχής γενομένης από το 2016 έχει προσελκύσει πάνω από 100.000 επισκέπτες και έχει φιλοξενήσει εκθέσεις πολύ σημαντικών Ελλήνων δημιουργών όπως οι Στράτος Καλαφάτης ("Άθως/Τα χρώματα της πίστης", με 25.000 επισκέπτες και "Αρχιπέλαγος"), Χρήστος Μποκόρος ("Φωτισμένα", 15.000 επισκέπτες) και Θεόδωρος Παπαγιάννης (σε εξέλιξη);
Όλα άρχισαν όταν ο Μιχάλης Μουστάκας βρήκε το πάθος που τον κινητοποιεί και τον τροφοδοτεί με ενέργεια 24 ώρες το 24ωρο («χθες στις 3.30 τα ξημερώματα ήμουν στην Αποθήκη με ένα τρυπάνι και μια σκάλα, για να κρεμάσω μπάνερ για την έκθεση του Παπαγιάννη» λέει).
Το 2015 ο Μιχάλης επιστρέφει στην Ελλάδα, μετά από παραμονή του σε Λονδίνο και Εδιμβούργο. Ύστερα από ένα πέρασμα από το Άγιον Όρος, έρχεται σε επαφή με τον δήμο Σιθωνίας για ένα rebranding της περιοχής.
«Κι εκεί που τριγυρίζω στη Νικήτη, ψάχνοντας ιδέες, βλέπω μπροστά μου, στον κορμό του οικισμού, μια παρατημένη αποθήκη. Ξεκίνησα όλο αυτό το εγχείρημα γιατί δεν άντεχα να τη βλέπω έτσι. Η αποθήκη ανήκε στον Αγροτικό Συνεταιρισμό, οπότε -εκπροσωπώντας και τον δήμο- πήγα να μιλήσω μαζί τους και να τους εξηγήσω ότι θέλω να την αξιοποιήσω. Γέλασαν. "Θέλει πολλές χιλιάδες ευρώ αυτός ο χώρος για να φτιαχτεί" είπαν και η απάντησή μου ήταν "δώστε μου εσείς τα κλειδιά και βλέπουμε"», θυμάται.
Τα κλειδιά της εγκαταλελειμμένης επί δεκαετίες αποθήκης λιπασμάτων δόθηκαν, ο χώρος ζωντάνεψε ξανά με πολλή δουλειά και τα θυρανοίξια έγιναν με την περιοδική έκθεση του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης «Ταξιδεύοντας στην Ανατολική Μεσόγειο» (Θ.Κορρές), την οποία επισκέφτηκαν πάνω από 7.000 άτομα. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία για τους ντόπιους και έμπνευση για τους επισκέπτες.
Επανάσταση στη μικρή κλίμακα και επόμενα σχέδια
«Πιστεύω πολύ στην επανάσταση στη μικρή κλίμακα και στην αντικατάσταση του μοντέλου κέντρου-περιφέρειας από το πολυπολικό δίκτυο. Όπως πιστεύω ότι ο πολιτισμός είναι η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας. Συνδέοντας τον πολιτισμό με το φυσικό τοπίο, με την αξιοποίηση αξιόλογων, αλλά παρηκμασμένων κτηρίων και με τα τοπικά προϊόντα, μια περιοχή μπορεί ν' αλλάξει ταυτότητα», επισημαίνει.
«Σήμερα στη Νικήτη έχουμε ήδη δύο ενεργούς πολιτιστικούς χώρους, το Λαογραφικό Μουσείο και την ΑΠΟΘΗΚΗ. Στον άξονα αυτό θα προστεθούν εικαστικά τοπόσημα και στα υπόλοιπα χωριά της Σιθωνίας, ώστε να δημιουργηθεί ευρύτερο δίκτυο. Στη Σάρτη, για παράδειγμα, βλέπουμε το εκπληκτικό μοναστηριακό συγκρότημα, όπου το 1923 εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Στο Νέο Μαρμαρά ένα μοναστηριακό μετόχι και ένα ακόμη εγκαταλελειμμένο κτήριο. Στο Μεταγγίτσι έναν εξαιρετικό μεσαιωνικό νερόμυλο. Το ίδιο και σε άλλα χωριά. Στόχος είναι η δημιουργία σταθερού δικτύου στη Σιθωνία, με μεγάλες εκθέσεις κάθε καλοκαίρι, ενώ υπάρχουν σχέδια και για Biennale Γλυπτικής», επισημαίνει ο Μιχάλης, που συζητά με κάθε επισκέπτη και επισκέπτρια και περνά πολλές ώρες ημερησίως στον χώρο.
Πώς αισθάνεται ένας άνθρωπος, όταν δημιουργεί κάτι τέτοιο; «Νιώθω ότι έχω τα χέρια μου στην πρίζα. Δεν έχω εσωτερικό χώρο μέσα μου για να πέσω σε υπαρξιακά αυτοάνοσα. Ο δημόσιος χώρος έχει γίνει το ιδιωτικό μου σύμπαν και απολαμβάνω όσα δημιουργούνται. Η τέχνη πρέπει να έχει κοινωνική σκοπιμότητα, να επιστρέφει ως αξιακή και οικονομική υπεραξία στην κοινότητα. Κι αυτό γίνεται στην ΑΠΟΘΗΚΗ και μου δίνει χαρά», εξομολογείται. Η επίσκεψη στις εκθέσεις είναι δωρεάν, με μοναδικό αντίτιμο ένα «ευχαριστώ» για όλους τους ανθρώπους που παλεύουν, όχι ένα «μπράβο», καταλήγει.