Οι Βρετανοί μαθαίνουν «με τον δύσκολο τρόπο» τι σημαίνει εθνική κυριαρχία στον 21ο αιώνα και το επίπονο μάθημα μόλις έχει αρχίσει. Με την απόφασή τους για έξοδο από την Ε.Ε στόχευαν να «πάρουν πίσω τον έλεγχο». Αυτό ήταν το πιασάρισκο σλόγκαν που ένωσε νοσταλγικούς πατριώτες, φανατισμένους ξενοφοβικούς, «μικρομεσαίους» και δισεκατομμυριούχους Βρετανούς, «χαμένους» της παγκοσμιοποίησης και βαρώνους των ταμπλόιντ με αυτοκρατορίες media.
«Θέλουμε να ελέγχουμε τα σύνορά μας», «θέλουμε να δημιουργούμε τους δικούς μας νόμους και να τους εφαρμόζουν Βρετανοί δικαστές», «θέλουμε να θέτουμε δικούς μας εμπορικούς κανόνες», «θέλουμε να αποφασίζουμε μόνοι μας για τον προϋπολογισμό μας». Η ανεξαρτησία από μια ξένη γραφειοκρατία φάνταζε εύλογη σε ένα περήφανο έθνος, στη μόνη μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα που δεν υπέστη τον ολοκληρωτισμό ή την κατοχή τον 20ο αιώνα.
Παρ’ όλα αυτά, το μάθημα από τις μέχρι στιγμής διαπραγματεύσεις για το Brexit είναι ότι, το Ηνωμένο Βασίλειο πιθανότατα θα καταλήξει με λιγότερη – αντί για περισσότερη- αυτοκυριαχία όταν εγκαταλείψει την Ε.Ε.
Η βρετανική κυβέρνηση παραδέχεται βήμα – βήμα, ότι θα αναγκαστεί να συνεχίσει να εφαρμόζει τους κανονισμούς της Ε.Ε για τα προϊόντα, τα τρόφιμα, το περιβάλλον, την υγεία και την ασφάλεια, προκειμένου να συνεχίσει να συναλλάσσεται με την ενιαία αγορά. Η μόνη διαφορά είναι, ότι το Λονδίνο δεν θα έχει πια κανένα λόγο στη διαμόρφωση αυτών των κανόνων και προδιαγραφών.
Έτσι, θεωρητικά η Βρετανία θα έχει απεμπλακεί από την υποχρέωση να υπακούει στους κανόνες της Ε.Ε, αλλά μόνο εάν επιλέξει να μην πουλάει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της στην ενιαία αγορά, όπου τώρα διοχετεύεται περίπου το 40% των εξαγωγών της. Με άλλα λόγια, θα έχει «ανακτήσει τον έλεγχο» του δικαιώματός της... στην οικονομική αυτοκτονία.
Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, μεγάλο μέρος της διαπραγματευτικής προσπάθειας του Λονδίνου φαίνεται να εστιάζει στη δημιουργία ενός προκαλύμματος εθνικής κυριαρχίας, που θα κατευνάζει τους φανατικούς, ενώ ταυτόχρονα επιδιώκει πραγματιστικούς συμβιβασμούς, για να παραμείνει όσο το δυνατόν πιο κοντά στην ενιαία αγορά της Ε.Ε και την τελωνειακή ένωση.
Δύσκολες παραδοχές
Η επίσημη γραμμή του Λονδίνου είναι ότι η συμμόρφωση με τους κανόνες της Ε.Ε θα είναι απλώς μία προσωρινή ενόχληση για μία μεταβατική περίοδο λίγων ετών, προκειμένου να αποφευχθεί μία απότομη ρήξη στις οικονομικές σχέσεις με την Ε.Ε, που θα ήταν καταστροφική για τις βρετανικές επιχειρήσεις.
Σοβαρά όμως τώρα, ποιος πιστεύει ότι μία μόνιμη εμπορική συμφωνία θα δώσει στη Βρετανία μεγαλύτερο περιθώριο να απομακρυνθεί από τις ευρωπαϊκές νόρμες, εάν θέλει να διατηρήσει εμπορικές σχέσεις χωρις τριβές με την Ε.Ε;
Το αρμόδιο για το Brexit υπουργείο δεν αρνείται πλέον ότι η Βρετανία θα πρέπει να συνεχίσει να αποδέχεται τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σχετικά με την εφαρμογή του δικαίου της Ε.Ε, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της ενδιάμεσης περιόδου. Για να σώσει τα προσχήματα, το Λονδίνο θα προτιμούσε αυτό να συμβεί εμμέσως, μέσω κάποιου διαμεσολαβητή, όπως ένα πάνελ Βρετανών και Ευρωπαίων δικαστών, ή μέσω του δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου (EFTA).
Όσο αφορά στις συναλλαγές με τρίτες χώρες, οι υπουργοί της Τερέζα Μέι παραδέχονται πλέον αυτό που ήταν ηλίου φαεινότερον εξ αρχής: οι συμφωνίες της Βρετανίας με εταίρους-κλειδιά, όπως η Ιαπωνία και η Νότιος Κορέα, στην καλύτερη περίπτωση θα αντιγράφουν τους όρους της αντίστοιχης με την Ε.Ε –εάν βέβαια οι ασιατικές χώρες συναινέσουν να αντιμετωπίσουν τη βρετανική αγορά των 65 εκατομμυρίων ανθρώπων ισάξια με αυτή της Ε.Ε των 450 εκατομμυρίων.
Η Βρετανία δε διαθέτει ούτε τον χρόνο, ούτε το διοικητικό περιθώριο να ξεκινήσει πάλι από μηδέν, ενώ οι συμφωνίες αυτές θα αντανακλούν τη διαπραγματευτική της ικανότητα – για την οποία το μέγεθος μετράει...
Όσο αφορά τη μετανάστευση, παρά το διαρρεύσαν σχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών που προτείνει να περιοριστούν αυστηρά οι άδειες εργασίας για τους πολίτες της ΕΕ μετά το Brexit, το Λονδίνο είναι αναγκασμένο να διατηρήσει την ελευθερία κίνησης για τους εργαζόμενους της Ένωσης τουλάχιστον στη διάρκεια της πολυετούς «φάσης υλοποίησης», εάν θέλει να διατηρήσει την πρόσβασή της στην ενιαία αγορά.
Αυτή πρέπει να είναι η πιο δύσκολη σπασμένη «κόκκινη γραμμή» που καλούνται να «χωνέψουν» οι υπέρμαχοι του Brexit, δεδομένου του ισχυρού κοινού αισθήματος που επικρατεί στη χώρα όσο αφορά τους μετανάστες. Αντανακλά όμως τόσο τις ανάγκες των βρετανικών επιχειρήσεων, όσο και την ισορροπία δυνάμεων ανάμεσα στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ε.Ε.
Τέλος, η βρετανική κυβέρνηση παραδέχεται σιγά – σιγά ότι θα αναγκαστεί να συνεχίσει να καταβάλλει χρήματα στον προϋπολογισμό της Ε.Ε, προκειμένου να διατηρήσει πρόσβαση στην ενιαία αγορά, να χρηματοδοτεί πολυετή προγράμματα και να επωφελείται με ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις επιστημονικής έρευνας. Μπορεί ο υπουργός για το Brexit, Ντέιβιντ Ντέιβις να αμφισβητεί τη νομική βάση της απαίτησης της Ε.Ε η Βρετανία να καταβάλλει ένα μεγάλο ποσό για την έξοδό της από την Ένωση, έχει όμως αναγνωρίσει επίσης ότι υπάρχει «ηθική υποχρέωση» να γίνει κάποια συνεισφορά.
Εθνική κυριαρχία και παγκοσμιοποίηση
Εν κατακλείδι, εκτός εάν είσαι η Βόρειος Κορέα του Κιμ Γιονγκ Ουν, δεν υπάρχει απόλυτη εθνική κυριαρχία. Ακόμα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Νορβηγία και η Ελβετία, οι οποίες επέλεξαν να μη συμμετέχουν στην Ε.Ε, καθώς είχαν άλλους πόρους πλούτου στο πετρέλαιο και τον τραπεζικό τομέα, εφαρμόζουν μεγάλο μέρος των κανόνων της και συμμετέχουν στον προϋπολογισμό της προκειμένου να συναλλάσσονται με τη γιγάντια αγορά «στο κατώφλι τους».
Καμία χώρα δε μπορεί μονομερώς να ελέγξει το κλίμα, τον αέρα που αναπνέει ή το νερό που βρέχει τις ακτές της. Το Internet, οι διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες και οι χρηματοοικονομικές ροές εξαλείφουν τη σημασία των εθνικών συνόρων.
Τη στιγμή που νόμιμες ή παράνομες περιουσίες μπορούν να μετακινηθούν σε όλο τον κόσμο με μερικά κλικ, τα μηνύματα μίσους και υποκίνησης σε φόνο μπορούν να μεταδοθούν από κάποιο κρυσφήγετο στη Μέση Ανατολή στα υπνοδωμάτια των εφήβων στις Βρυξέλλες ή στο Μπέρμιγχαμ, ποια «εθνική κυριαρχία» υπάρχει για να ανακτήσει κάποιος;
Η αντιμετώπιση τέτοιων διασυνοριακών προκλήσεων απαιτεί συνεργασία, πρώτον και κυριότερον με τους γείτονες. Και εάν αυτοί οι γείτονες έχουν μεγαλύτερη αγορά, θα τείνουν να καθορίσουν περισσότερο τους όρους. Ο λόγος για τον οποίο δημιουργήθηκε η Ε.Ε, είναι ακριβώς για να διαχειρίζεται αυτή την αλληλοεξάρτηση προς όφελος όλων, αντί να την αφήσει στους «νόμους της ζούγκλας».
Οι μέρες κατά τις οποίες η βρετανική αυτοκρατορία συνέδεε τον κόσμο και τα βρετανικά αυτοκρατορικά μέτρα και σταθμά ήταν το κορυφαίο παγκόσμιο πρότυπο, έχουν παρέλθει μακράν. Ως το τέλος του 20ου αιώνα ακόμα και οι περισσότερες από τις τέως αποικίες της είχαν υιοθετήσει το διεθνές μετρικό σύστημα, «παιδί» της γαλλικής επανάστασης.
Τη σήμερον ημέρα η Ε.Ε έχει ανάλογη δύναμη να θέτει τις νόρμες. Τη δεκαετία του ’90 χρησιμοποίησε τη γιγάντια αγορά της για να κερδίσει το πλεονέκτημα και να θέσει τα στάνταρ για τα ψηφιακά κινητά τηλέφωνα διεθνώς, που τώρα χρησιμοποιούνται από το 90% της παγκόσμιας αγοράς σε 219 χώρες.
Ακόμα και οι ΗΠΑ επί προεδρίας Τραμπ -ο οποίος «γύρισε την πλάτη» στη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή- κατανοούν ότι οι εταιρείες τους πρέπει να συμμορφώνονται με τους κανόνες, προκειμένου να μπορούν να πωλούν τα προϊόντα τους στην Ε.Ε και άλλες ανεπτυγμένες αγορές.
Ως εκ τούτου, μπορεί η Βρετανία να διακηρύσσει θορυβωδώς την ανεξαρτησία της, επί του πρακτέου όμως φτάνει σταδιακά στη συνειδητοποίηση, ότι είναι ένα μικρό έθνος και λόγω αυτού θα πρέπει να συνεχίσει να ζει με κανόνες άλλων.
ΠΗΓΗ: Politico (Paul Taylor)
Απόδοση: Αννίτα Νιάκα
