Όρια στα μέτρα στήριξης θέτει το οικονομικό επιτελείο καθώς το έλλειμμα έχει εκτιναχθεί στα ύψη και προβλέπεται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο το τελευταίο δίμηνο του έτους. Οι φόβοι για αποκλεισμό από την αγορά ομολόγων και δεύτερο μνημόνιο μπορεί να φαίνονται μακρινή σήμερα, αλλά, όπως σημειώνουν κύκλοι του υπουργείου Οικονομικών, το σημαντικό είναι να μην φθάσουμε ούτε από απόσταση στο σημείο καμπής (tipping point), πέραν του οποίου οι αγορές θα αρχίσουν να αμφισβητούν τη δημοσιονομική σταθερότητα της χώρας και τη βιωσιμότητα του χρέους.
Ήδη, η κυβέρνηση οριστικοποίησε την απόφαση να μην καταβληθεί δώρο Χριστουγέννων στους εργαζομένους που βρίσκονται σε αναστολή συμβάσεων με βάση τις ονομαστικές τους αποδοχές, αλλά να υπολογισθεί το δώρο με βάση την αποζημίωση ειδικού σκοπού των 534 ευρώ. Σε μια προσπάθεια να «χρυσώσει το χάπι», στέλεχος του οικονομικού επιτελείου σημείωσε ότι με την απόφαση αυτή ευνοούνται 400.000 έως 600.000 εργαζόμενοι που απασχολούνται με μειωμένα ωράρια και αμοιβές κάτω των 400 ευρώ, καθώς θα λάβουν δώρο Χριστουγέννων μεγαλύτερο από αυτό που θα δικαιούνταν με βάση τις αποδοχές τους.
Η ίδια πηγή, αν και απέφυγε οποιαδήποτε ειδικότερη αναφορά στο θέμα πριν ληφθούν και ανακοινωθούν οι αποφάσεις του πρωθυπουργού, άφησε σαφώς να εννοηθεί ότι το ειδικό βοήθημα που εξαγγέλθηκε από τον Κ. Μητσοτάκη στη Βουλή δεν θα έχει χαρακτήρα κοινωνικού μερίσματος, αλλά θα είναι μια παροχή στοχευμένη αυστηρά στις ασθενέστερες ομάδες. Όπως είπε, «κοινωνικό μέρισμα δίνεται όταν υπάρχει πλεόνασμα, όταν έχουμε έλλειμμα τι κοινωνικό μέρισμα να δώσουμε»;
Το υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών προανήγγειλε ότι στο τελικό σχέδιο για τον προϋπολογισμό για το 2021, που θα κατατεθεί σύντομα στη Βουλή, η πρόβλεψη για την ύφεση φέτος θα ξεπερνά το 10%, ενώ για τον επόμενο χρόνο η ανάπτυξη θα περιορισθεί σε ρυθμό 4,5% - 5%. Για το έλλειμμα τίθεται στόχος να μην ξεπεράσει το 3% του ΑΕΠ, αλλά αυτή η πρόβλεψε ενέχει σημαντικό βαθμό αβεβαιότητας, λόγω της πανδημίας. Το σενάριο του οικονομικού επιτελείου προβλέπει ότι, ακόμη και με τις καλύτερες υποθέσεις για τα εμβόλια, τουλάχιστον μέχρι και τον Απρίλιο θα υπάρχουν περιοριστικά μέτρα και θα είναι αναγκαία η συνέχιση των μέτρων στήριξης, που θα προκαλούν επιβάρυνση στον προϋπολογισμό.
Το μήνυμα για «προσγείωση» προσδοκιών για τα επόμενα μέτρα στήριξης ήταν πάντως σαφές από όσα ανέφερε η πηγή του υπουργείου Οικονομικών. Τόνισε ότι υπάρχει τεράστια απώλεια στο ΑΕΠ και ό,τι δίνει η κυβέρνηση θα κληθεί να το επιστρέψει. Αυτό που έχει σημασία, όπως είπε, είναι να παραμείνει η χώρα αξιόπιστη, όσον αφορά τις πληρωμές του χρέους. Υπάρχει ένα σημείο καμπής πέραν του οποίου θα αρχίσουν να αμφιβάλλουν οι αγορές για τη δημοσιονομική μας σταθερότητα και αυτό το σημείο δεν θα πρέπει να το πλησιάσουμε, όπως τόνισε. Τα μέτρα, υπογράμμισε, πρέπει να σχεδιάζονται με βάση αυτό που είναι κοινωνικά αναγκαίο, όχι με βάση το κοινωνικά επιθυμητό. Τόνισε, επιπλέον, απαντώντας σε ερώτηση για τον κίνδυνο νέου μνημονίου, ότι η Ευρώπη πλέον είναι διαφορετική, αλλά δεν έχουν αλλάξει όλα και από το 2022 η χώρα θα κληθεί να επιτυγχάνει δημοσιονομικούς στόχους.
Η ελπίδα για το μέλλον, όπως είπε, είναι να μπει μπροστά το Ταμείο Ανάκαμψης και με τις μεγάλες επιδοτήσεις που θα δοθούν στην Ελλάδα να «σβήσουν» οι ανησυχίες για τα δημοσιονομικά και το χρέος. Όμως, προειδοποίησε, από τη σημερινή κατάσταση ως την επιβεβαίωση των προσδοκιών για το Ταμείο Ανάκαμψης υπάρχει μια χαράδρα, καθώς η πανδημία δημιουργεί αβεβαιότητα τουλάχιστον για τους επόμενους 5 - 6 μήνες.
Τα νεότερα στοιχεία για τον προϋπολογισμό δείχνουν ότι το πρωτογενές έλλειμμα ξέφυγε πάνω και από τα 9 δισ. ευρώ, ενώ ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, Θόδωρος Σκυλακάκης, τονίζει σε δήλωσή του ότι αναμένεται σημαντική επιδείνωση στα έσοδα κατά το τελευταίο δίμηνο του έτους. Όπως σημειώνει:
- «Τα φορολογικά έσοδα τον Οκτώβριο είχαν μείωση κατά 12,3%, κινήθηκαν, συνεπώς, καλύτερα σε σχέση με τον Σεπτέμβριο, λαμβανομένων υπόψη των συνθηκών. Δηλαδή, τις επιπτώσεις της πανδημίας στα έσοδα από τον τουρισμό, που επηρεάζουν τον ΦΠΑ του τρίτου τριμήνου, τη μείωση της προκαταβολής φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων και τα άλλα μέτρα που αποφάσισε η Κυβέρνηση.
- Με δεδομένα τα έκτακτα υγειονομικά μέτρα, περιμένουμε όμως σημαντική επιδείνωση των εσόδων στο επόμενο διάστημα, που θα απεικονίζεται στα στοιχεία για τα έσοδα το 2020 που θα καταγράφει ο υπό κατάθεση Προϋπολογισμός».
Τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού
Ειδικότερα, για την περίοδο του Ιανουαρίου - Οκτωβρίου 2020, παρουσιάζεται έλλειμμα στο ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού ύψους 13.442 εκατ. ευρώ έναντι στόχου για έλλειμμα 987 εκατ. ευρώ που έχει περιληφθεί για το αντίστοιχο διάστημα του 2020 στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020 και πλεονάσματος 906 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2019.
Το πρωτογενές αποτέλεσμα διαμορφώθηκε σε έλλειμμα ύψους 9.056 εκατ. ευρώ, έναντι στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 3.261 εκατ. ευρώ και πρωτογενούς πλεονάσματος 5.739 εκατ. ευρώ για την ίδια περίοδο το 2019.
Το ύψος των καθαρών εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθε σε 38.403 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας μείωση κατά 4.787 εκατ. ευρώ ή 11,1% έναντι του στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020. Η σημαντική αυτή υστέρηση εσόδων, παρά τα αυξημένα έσοδα ΠΔΕ, οφείλεται κυρίως, στη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας λόγω της υγειονομικής κρίσης, στην επίπτωση από τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπισή της, καθώς και στις αυξημένες επιστροφές φορολογικών εσόδων.
Τα συνολικά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθαν σε 42.984 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 4.009 εκατ. ευρώ ή 8,5% έναντι του στόχου.
Τα έσοδα από φόρους ανήλθαν σε 35.564 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 6.052 εκατ. ευρώ ή 14,5% έναντι του στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020. Ωστόσο, σε σύγκριση με τις επικαιροποιημένες εκτιμήσεις για την περίοδο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου 2020 που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Προϋπολογισμού (Draft Budgetary Plan - DBP) 2021, το οποίο κατατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 15 Οκτωβρίου 2020 και οι οποίες περιέχουν τις επιπτώσεις των μέτρων για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης, τα έσοδα από φόρους είναι μειωμένα κατά περίπου 43 εκατ. ευρώ.
Η υστέρηση αυτή από το στόχο, εκτός από την επίπτωση της υγειονομικής κρίσης, οφείλεται κυρίως: α) Στη μείωση της προκαταβολής φόρου εισοδήματος των νομικών προσώπων που έχουν πληγεί από τον COVID-19, β) Στην καταβολή του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων σε 8 μηνιαίες δόσεις αντί των 3 διμηνιαίων δόσεων που είχαν προβλεφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020, γ) Στην καταβολή του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων σε 8 μηνιαίες δόσεις αντί των 6 μηνιαίων δόσεων του στόχου.
Οι επιστροφές εσόδων ανήλθαν σε 4.581 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 778 εκατ. ευρώ από το στόχο (3.802 εκατ. ευρώ).
Τα έσοδα του Προϋπολογισμού Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) ανήλθαν σε 4.436 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 1.681 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου.
Τα στοιχεία για τον Οκτώβριο
Ειδικότερα, τον Οκτώβριο 2020 το σύνολο των καθαρών εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθε στα 4.899 εκατ. ευρώ, μειωμένο κατά 72 εκατ. ευρώ σε σχέση με το μηνιαίο στόχο.
Τα συνολικά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθαν σε 5.393 εκατ. ευρώ, μειωμένα έναντι του μηνιαίου στόχου κατά 5 εκατ. ευρώ.
Τα έσοδα από φόρους ανήλθαν σε 4.569 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 561 εκατ. ευρώ έναντι του μηνιαίου στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020. Ωστόσο, σύμφωνα με τις επικαιροποιημένες μηνιαίες εκτιμήσεις που προκύπτουν από τα μεγέθη που περιέχονται στο DBP, τα έσοδα από φόρους είναι μειωμένα για το μήνα Οκτώβριο 2020 κατά 137 εκατ. ευρώ. Η υστέρηση αυτή από το στόχο εκτιμάται ότι οφείλεται κυρίως στα μειωμένα έσοδα από ΦΠΑ, της περιόδου Ιουλίου – Σεπτεμβρίου 2020, για τους υπόχρεους υποβολής τριμηνιαίων δηλώσεων, καθώς και στη μείωση της προκαταβολής του φόρου εισοδήματος των νομικών προσώπων που έχουν πληγεί από την πανδημία. Αντιθέτως, αυξημένα σε σχέση με το στόχο, εκτιμώνται τα έσοδα από τον ΕΝΦΙΑ λόγω της παράτασης που δόθηκε για την πληρωμή της πρώτης και της δεύτερης δόσης μέχρι το τέλος Οκτωβρίου.
Οι επιστροφές εσόδων του Οκτωβρίου 2020 ανήλθαν σε 494 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 67 εκατ. ευρώ έναντι του μηνιαίου στόχου (427 εκατ. ευρώ).
Τα έσοδα του ΠΔΕ ανήλθαν σε 606 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 524 εκατ. ευρώ έναντι του μηνιαίου στόχου.
Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού για την περίοδο Ιανουαρίου - Οκτωβρίου 2020 ανήλθαν στα 51.845 εκατ. ευρώ και παρουσιάζονται αυξημένες κατά 7.668 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου (44.177 εκατ. ευρώ). Οι κυριότερες αιτίες της εμφανιζόμενης απόκλισης είναι:
α) η δαπάνη αποζημίωσης ειδικού σκοπού λόγω της πανδημίας του COVID-19 (μισθωτών και επιστημόνων) ύψους περίπου 1.450 εκατ. ευρώ, η οποία πληρώθηκε από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (κατηγορία μεταβιβάσεων),
β) η δαπάνη ενίσχυσης επιχειρήσεων με τη μορφή επιστρεπτέας προκαταβολής ύψους περίπου 2.064 εκατ. ευρώ, η οποία πληρώθηκε από το Υπουργείο Οικονομικών (κατηγορία μεταβιβάσεων),
γ) η δαπάνη έκτακτης επιχορήγησης προς τον ΕΦΚΑ και τον ΕΟΠΥΥ για την κάλυψη υστέρησης εσόδων από τις μειωμένες ασφαλιστικές εισφορές λόγω της πανδημίας, ύψους 489 και 263 εκατ. ευρώ αντίστοιχα,
δ) η δαπάνη επιχορήγησης προς τον ΕΦΚΑ για τα αναδρομικά ποσά των συνταξιούχων ύψους 1.400 εκατ. ευρώ,
ε) οι αυξημένες εκροές του ΠΔΕ κατά 2.279 εκατ. ευρώ, κυρίως λόγω των δαπανών για την αποζημίωση ειδικού σκοπού επιχειρήσεων και αυτοαπασχολούμενων ύψους 494 εκατ. ευρώ, για την επιδότηση τόκων δανείων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων ύψους 186 εκατ. ευρώ, για το μέτρο της ενίσχυσης των επιχειρήσεων με τη μορφή της επιστρεπτέας προκαταβολής ύψους 997 εκατ. ευρώ, για τη δράση ΤΕΠΙΧ ΙΙ ύψους 768 εκατ. ευρώ και για τη σύσταση ταμείου εγγυοδοσίας επιχειρήσεων λόγω της πανδημίας του COVID-19 ύψους 1.000 εκατ. ευρώ και
στ) οι αυξημένες πληρωμές για τόκους κατά 181 εκατ. ευρώ.
Με αντίρροπο χαρακτήρα κινήθηκε η υποεκτέλεση σε άλλες μείζονες κατηγορίες δαπανών, οι οποίες τροφοδοτήθηκαν με ανάλωση μέρους του αποθεματικού.
Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού για την περίοδο του Ιανουαρίου - Οκτωβρίου 2020 παρουσιάζονται αυξημένες σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019 κατά 9.383 εκατ. ευρώ, με τη μεγαλύτερη αύξηση στο σκέλος του ΠΔΕ και στο σκέλος των μεταβιβάσεων, κυρίως λόγω των προαναφερόμενων αιτιών.
Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού τον Οκτώβριο 2020 ανήλθαν στα 7.079 εκατ. ευρώ και παρουσιάζονται αυξημένες κατά 2.666 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου (4.414 εκατ. ευρώ), λόγω της υπερεκτέλεσης των μεταβιβάσεων λόγω COVID-19.
