Οι Απόκριες και συγκεκριμένα η Καθαρά Δευτέρα, είναι η μέρα που σηματοδοτεί την έναρξη μιας από τις πιο βαριές και πιο λυπημένες νηστείες της Ορθοδοξίας διότι βαδίζουμε ολοταχώς προς την μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης, τα πάθη του Κυρίου και την Ανάσταση. Νηστεία λοιπόν και προσευχή καθώς και εξομολόγηση και Θεία Κοινωνία. Η προσευχή είναι η υπέρβαση της ψυχής μας και η εξομολόγηση η κάθαρση αυτής. Η νηστεία όμως που προετοιμάζει τα προηγούμενα ( δηλαδή για την Θεία Κοινωνία ) είναι η υπέρβαση του σώματος του ανθρώπου. Η νηστεία γίνετε καθαρά για την άσκηση του ανθρώπινου σώματος. Στην νηστεία τρώμε φαγητά μόνο φυτικής προσελεύσεως και απαγορεύονται τα φαγητά ζωικής προελεύσεως, όπως για παράδειγμα το κρέας και τα παράγωγά του, τα αυγά, το γάλα, το γιαούρτι, τα τυριά, τα βούτυρα κ.λπ..
Ο ίδιος ο Χριστός στον Μυστικό Δείπνο ευλόγησε το ψωμί λέγοντας «Τούτο μου εστί το σώμα μου» και το κρασί λέγοντας «Τούτο μου εστί το αίμα μου» και έδωσε σε μας τους ανθρώπους την Θεία Κοινωνία που έπεται την νηστείας και της προσευχής.
Η νηστεία ξεκίνησε όταν την έθεσε ο Χριστός στους Αποστολικούς κανόνες ως δική του ανάμνηση όταν θα έφευγε από κοντά μας και συνεχίστηκε από τους Άγιους Πατέρες της εκκλησίας μας. Ο χριστός αναφέρει την νηστεία σε όλη την διδασκαλική του πορεία. Όταν κατά τας γραφάς του πήγαν τον δαιμονισμένο να τον κάνει καλά ο Κύριος είπε. «Τούτο το γένος δεν εξέρχεται μιαν προσευχή και νηστεία».
Η πρώτη μεγάλη νηστεία για την εκκλησία μας θεωρήθηκε η Τετάρτη η μέρα της προδοσίας και η δεύτερη η Παρασκευή ή μέρα της Σταύρωσης. Γι΄ αυτό και αυτές τις δύο μέρες τις νηστεύουμε σχεδόν όλο το χρόνο ανεξαρτήτου εορτών.
Τρίτη μεγάλη νηστεία είναι η Σαρακοστή και εκ των υστέρων προστέθηκαν οι άλλες.
Τακτές λοιπόν νηστείες είναι η Τετάρτη και η Παρασκευή οι οποίες κανονικά είναι νηστείες άλαλες, στις οποίες δηλαδή δεν επιτρέπεται ούτε το λάδι, ιδιαίτερα όταν εορτάζονται Άγιοι και της μεγάλης εκκλησίας ή δοξολογίας. Δεν τηρείτε πιστά όμως παρά μόνο από τους ιερωμένους και τους μονάζοντες.
Αν ξεκινήσουμε ημερολογιακά από τα Χριστούγεννα η πρώτη νηστεία είναι από 15 Νοεμβρίου έως τα Χριστούγεννα,. Δεν είναι όμως βαριά νηστεία γιατί είναι χαρμόσυνη λόγω του γεγονότος της Γέννησης του Θείου Βρέφους. Από τις 15 Νοεμβρίου ως τις 20του ίδιου μήνα δεν τρώμε ψάρι στην νηστεία μας, μετά τις 20 όμως μπορούμε να τρώμε και ψάρι. Φυσικά εκτός Τετάρτης και Παρασκευής που δεν τρώμε τίποτα.
Από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι τις 4 Ιανουαρίου τρώμε από όλα όλες τις μέρες της εβδομάδας και την Τετάρτη και την Παρασκευή.
5 Ιανουαρίου όμως, την παραμονή του μεγάλου αγιασμού των Θεοφανίων είναι η μεγάλη νηστεία.
Από 5 Ιανουαρίου μέχρι την Κυριακή της Τυροφάγου ή αλλιώς Τυρινής είναι περίοδος χωρίς νηστεία.
Την 1η εβδομάδα της Απόκρεω καταλύονται όλα και τρώμε από όλα εκτός κρέατος ακόμα και την Τετάρτη και Παρασκευή.
Τη δεύτερη εβδομάδα της Τυρινής, Τετάρτη και Παρασκευή δεν τρώμε ούτε λάδι.
Από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου μετά το τέλος της λειτουργίας της Αναστάσεως δεν τρώμε τίποτα. Μόνο την μέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου τρώμε ψάρι.
Μάλιστα οι παλιοί Πατέρες έλεγαν ότι αν δεν έχεις ψάρι φάε έστω και ένα ψαροκόκαλο για να τιμήσεις την χάρη της Παναγίας εκείνη την μέρα.
Την μέρα του Ευαγγελισμού μέχρι και στα μοναστήρια τρώνε ψάρι.
Η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη μέρα της Σαρακοστής. Οι Μονές μάλιστα κλείνουν τρεις μέρες ( Καθαρά Δευτέρα, Καθαρά Τρίτη και Καθαρά Τετάρτη όπως λένε) και πίνουν μόνο νερό και προσεύχονται. Είναι η πιο αυστηρή νηστεία τουλάχιστον για όσους αντέχουν και τελειώνει με το άνοιγμα της εκκλησία από τον πάτερ και την δοξολογία της Τετάρτης βράδυ.
Μετά τα Χριστούγεννα η νηστεία είναι βαριά και λυπημένη γιατί βαδίζουμε προς τα Πάθη του Χριστού.
Πολλοί πιστεύουν ότι την Κυριακή των Βαΐων πρέπει να τρώνε ψάρι. Οι παλιοί λέγανε ότι «Μακάριος αυτός που θα φάει ψάρι και τρις Μακάριος αυτός που δεν θα φάει την Κυριακή των Βαΐων».
Μετά το Πάσχα η πρώτη εβδομάδα η Διακαινήσιμος όπως λέγεται είναι κατάλυση των πάντων ως την Κυριακή του Θωμά. Τρώμε κανονικά τα πάντα.
Από την Κυριακή του Θωμά ως την Πεντηκοστή τις Τετάρτες και Παρασκευές δεν τρώμε ούτε λάδι.
Από την Πεντηκοστή μέχρι των Αγ. Πάντων τρώμε τα πάντα..
Η νηστεία των Αγ. Αποστόλων έγκειται για το πόσο μεγάλη σε διάρκεια θα΄ ναι ανάλογα με το πότε θα πέσει το Πάσχα που ως γνωστόν είναι κινητή εορτή.
Αν το Πάσχα είναι νωρίς όπως φέτος για παράδειγμα είναι μεγάλης διάρκειας νηστεία ενώ αν πέσει αργά το Πάσχα είναι μόνο λίγες μέρες η νηστεία.
Από την Πεντηκοστή μέχρι των Αγ. Πάντων τρώμε κανονικά ενώ από των Αγ. Πάντων ως την παραμονή των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου νηστεύουμε. Την ημέρα της γιορτής μάλιστα τρώμε μόνο ψάρι.
Από τότε μέχρι την παραμονή του 15Αύγουστου τρώμε κανονικά εκτός από Τετάρτες και Παρασκευές.
Αν ο 15 Αύγουστος πέσει Τετάρτη ή Παρασκευή τρώμε μόνο ψάρι. Απαγορεύονται τα αυγά, γάλα, τυριά και φυσικά το κρέας.
Μετά το 15Αύγουστο ως το Νοέμβριο τρώμε κανονικά και κρατάμε μόνο τις Τετάρτες και τις Παρασκευές.
Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτά που αναφέρουμε είναι ο τρόπος νηστείας όπως προστάζει η εκκλησία μας και η θρησκεία μας και τηρείτε αυστηρά από τους ιερωμένους μας και τους μοναχούς και μοναχές. Όσοι συνάνθρωποί μας πιστεύουν με προσήλωση στην Ορθοδοξία και τον Χριστιανισμό ακολουθούν με τον καλύτερο τρόπο τα γραπτά της Αγίας Γραφής και του Ευαγγελίου.
Υπάρχουν πολλοί ανάμεσα μας όμως που φυσικά δεν πιστεύουν σε όλα αυτά και τηρούν μόνο τις εθιμοτυπικές νηστείας έτσι για την μέρα όπως λένε. Για παράδειγμα την Καθαρά Δευτέρα ή του Ευαγγελισμού και των Βαΐων.
Η αλήθεια όμως είναι ότι δεν αλλάζει τίποτα ακόμα και αν εκείνες τις μέρες φάνε κανονικά όπως τις προηγούμενες αφού έτσι και αλλιώς δεν έχουν τηρήσει καμιά νηστεία.
Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι πρέπει να τηρούν το έθιμο γιατί έτσι νιώθουν ότι αλλάζει κάτι στην ρουτίνα της καθημερινότητας τους.
Από την μεριά μας το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αναφέρουμε τα ήθη και τα έθιμα, τα πιστεύω της θρησκεία μας με τον πιο σωστά δυνατό τρόπο. Έγκειται καθαρά στον καθένα να αποφασίσει τι του αρμόζει ή όχι.
Εγώ ευχαριστώ θερμά τον πάτερ Χρυσόστομο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και την γερόντισσα της Μονής Παναγίας Γοργοεπηκόου που με αγάπη και ενδιαφέρον δέχθηκαν να μου μιλήσουν και να με συμβουλεύσουν για να γράψω σωστά το άρθρο μου.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρω την ομορφιά της Μονής της Παναγίας Γοργοεπηκόου και να προτρέψω να την επισκεφθούν οι πιστοί και όχι μόνο. Είναι ένα μέρος μοναδικής ομορφιάς όπως θα διαπιστώσετε όσοι πάτε και σίγουρα θα νιώσετε όμορφα. Αξίζει μάλιστα όπως έμαθα από γνωστούς μου να την επισκεφθείτε Πάσχα για την περιφορά του Επιταφίου ή την ύψωση της Ανάστασης όπου θα ζήσετε στιγμές λαμπρότητας και κατάνυξης . Η γιορτή της Παναγίας Γοργοεπηκόου είναι στις 8 Σεπτέμβρη. Η μονή βρίσκετε στην Μάνδρα Αττικής λίγα μόλις χιλιόμετρα από την Αθήνα και προσφέρει αγάπη και ηρεμία σε όσους βρεθούν εκεί.