Ο όρος ουροδυναμική μελέτη, περιγράφει ένα σύνολο κλινικο-εργαστηριακών εξετάσεων που παρέχουν αντικειμενικές πληροφορίες για την λειτουργία (φυσιολογική / παθολογική) των οργάνων του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος (ουροδόχος κύστη, ουρήθρα, σφιγκτηριακός μηχανισμός, πυελικό έδαφος) και διενεργούνται με προηγμένης τεχνολογίας και υψηλής ευαισθησίας ηλεκτρονικά συστήματα ψηφιακής καταγραφής, ανάλυσης και επεξεργασίας σημάτων ηλεκτρικής δραστηριότητας από τα όργανα αυτά.
Σύμφωνα με το Χειρουργό Ουρολόγο Ευάγγελο Σπυρόπουλο, Αρχιπλοίαρχος (ΥΙ) ΠΝ εα – τ.Δντής Ουρολογικής Κλινικής Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών- Διδάκτωρ Ιατρικής ΕΚΠΑ-Πρόεδρος τμήματος Ουροδυναμικής - Νευροουρολογίας – Γυναικολογικής Ουρολογίας της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας & Σύμβουλος Ουρολόγος: Νοσοκομείο ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ & ΒΙΟΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΙΡΑΙΑ, σκοπός των ουροδυναμικών εξετάσεων είναι η αντικειμενική καταγραφή και μελέτη των παραμέτρων λειτουργίας της ουροδόχου κύστεως, της ουρήθρας, του προστάτη και του πυελικού εδάφους, σε ασθενείς που περιγράφουν συμπτώματα διαταραχών της ούρησης, μέσω «τεχνητής αναπαραγωγής» των συνθηκών κάτω από τις οποίες εμφανίζονται τα συμπτώματα αυτά. Οι σημαντικές πρόοδοι της Ουροδυναμικής - Nευροουρολογίας κατά τα τελευταία έτη, μας επέτρεψαν να κατανοήσουμε πληρέστερα την φυσιολογία του κατώτερου ουροποιητικού και αυτή η γνώση του φυσιολογικού, μας έδωσε την δυνατότητα να προσεγγίσουμε σε βάθος την ανάλυση του παθολογικού. Ετσι, τα αποτελέσματα των εξετάσεων αυτών σε συνδυασμό με άλλα ευρήματα που προκύπτουν από την λήψη του ιστορικού, την κλινική εξέταση, την ακτινολογική απεικόνιση και την ενδοσκόπηση του ουροποιητικού, συμβάλλουν στην ακριβέστερη διάγνωση της φύσης των διαταραχών της ούρησης και στην λήψη της καταλληλότερης θεραπευτικής απόφασης.
Όπως λέει ο κ. Σπυρόπουλος, είναι μικρής βαρύτητας επεμβατικές διαγνωστικές διαδικασίες που διενεργούνται από εξειδικευμένο και κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό (ειδικός Ουρολόγος, νοσηλεύτρια/της, τεχνική υποστήριξη) προκειμένου να εκτελεστούν και αξιολογηθούν σωστά ενώ, σημαντική παράμετρο για την ομαλή διεξαγωγή τους και την λήψη αξιόπιστων αποτελεσμάτων, αποτελεί η καλή ενημέρωση, συνεργασία και συμμόρφωση του εξεταζομένου προς τις παρεχόμενες οδηγίες. Πραγματοποιούνται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, το Ουροδυναμικό εργαστήριο, που εξασφαλίζει συνθήκες άνεσης, οικειότητας και ιδιωτικότητας στον ασθενή και η χρονική της διάρκεια της διαδικασίας δεν υπερβαίνει συνήθως ημίωρο ενώ, είναι ουσιαστικά ανώδυνη αφού ο ασθενής αντιλαμβάνεται περιστασιακά μόνο, μικρή ενόχληση. Οι περισσότερες ουροδυναμικές εξετάσεις δεν απαιτούν ιδιαίτερη προετοιμασία και όταν ζητηθεί, συνήθως περιλαμβάνει αλλαγή στην πρόσληψη υγρών ή διακοπή λήψης συγκεκριμένων φαρμάκων.
Τις κυριότερες ενδείξεις εφαρμογής ουροδυναμικών μελετών στην καθημερινή ουρολογική πράξη, αποτελούν:
1) Καταστάσεις υπερλειτουργικής κύστης (συχνουρία, επιτακτική ούρηση, νυκτουρία) ιδιοπαθούς αιτιολογίας (όχι νευρογενούς προέλευσης) ή, αντίθετα, υπολειτουργικής (άτονης) κύστης.
2) Επιτακτικού τύπου ακράτεια ούρων.
3) Ακράτεια ούρων από προσπάθεια στην γυναίκα (αποκλεισμός μικτού τύπου ακράτειας), προεγχειρητικά .
4) Νυκτερινή ενούρηση κυρίως κατά την παιδική ηλικία.
5) Άλλες διαταραχές ελέγχου ουρήσεως κατά την παιδική ηλικία.
6) Διαταραχές ουρήσεως στον άνδρα, πιθανόν σχετιζόμενες με καλοήθη υπερπλασία του προστάτη αδένα. Αποτελεί απαραίτητη εξέταση πριν από σχεδιαζόμενη προστατεκτομή, προκειμένου να τεκμηριωθεί αντικειμενικά η παρουσία προστατικής απόφραξης και να εξασφαλισθεί έτσι, το καλύτερο δυνατό μετεγχειρητικό αποτέλεσμα.
7) Διερεύνηση υποτροπιαζουσών ουρολοιμώξεων, κυρίως στις γυναίκες.
8) Καταστάσεις πρόπτωσης του πυελικού εδάφους στις γυναίκες με συνοδά συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό, πριν από σχεδιαζόμενη χειρουργική αποκατάσταση.
9) Ακράτεια ούρων μετά από χειρουργικές επεμβάσεις όπως μετά προστατεκτομή είτε για καλοήθη υπερπλασία του προστάτη (διακυστική, διουρηθρική) ή ριζική προστατεκτομή για αδενοκαρκίνωμα προστάτου (ανοικτή, λαπαροσκοπική, ρομποτικά υποβοηθούμενη), καθώς και μετά μεγάλες χειρουργικές επεμβάσεις στην κοιλιακή χώρα.
10) Διαταραχές της ούρησης που συνδέονται με υποκείμενες νευρολογικές καταστάσεις όπως αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, όγκοι του νευρικού συστήματος, εκφυλιστικά νοσήματα (ν.Parkinson, ν.Alzheimer, πολλαπλή σκλήρυνση [σκλήρυνση κατά πλάκας]), κακώσεις εγκεφάλου – νωτιαίου μυελού, μυελομηνιγγοκήλη, αγγειακές βλάβες του εγκεφάλου ή νωτιαίου μυελού κλπ.
11) Καταστάσεις χρόνιου πυελικού (κυστικού) πόνου.
Ο ουροδυναμικός έλεγχος περιλαμβάνει τις ακόλουθες επιμέρους διαγνωστικές διαδικασίες:
• Ουρο-ροομετρία (uroflowmetry, UFR),
• Κυστεομανομετρία πλήρωσης (filling cystometry, FCM),
• κυστεομανομετρία ούρησης ή μελέτη πίεσης-ροής κατά την ούρηση (voiding cystometry, pressure-flow study),
• Ηλεκτρομυογραφία (EMG) του πυελικού εδάφους (περίνεο),
• σειριακή καταγραφή των ουρηθτικών πιέσεων (προφιλομετρία ουρήθρας -urethral profilometry, UPM),
• Μέτρηση πίεσης σημείου διαρροής ούρων από την ουρήθρα (Leak point pressure measurement, LPP ),
• Βιντεοουροδυναμική μελέτη (video-urodynamic study, VUDs).
• Περιπατητική ουροδυναμική (Ambulatory Urodynamics).
Στην ερώτηση αν υπάρχουν παρενέργειες από τις ουροδυναμικές εξετάσεις ο κ. Σπυρόπουλος απαντά:
Γενικά, ο ουροδυναμικός έλεγχος αποτελεί μία ασφαλή, πολύ μικρής βαρύτητας επεμβατική διαγνωστική διαδικασία με πολύ χαμηλό βαθμό επιπλοκών καθώς, η πλειονότητα των ατόμων που υποβάλλονται στην εξέταση αυτή, την ολοκληρώνουν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Συνήθως, μετά από ουροδυναμικό έλεγχο, μπορεί να εμφανισθεί ήπια ενόχληση (αίσθηση καύσου, δυσουρία) ή μικρή ποσότητα αίματος στα ούρα (λόγω της εισαγωγής του καθετήρα) για λίγες ώρες κατά την ούρηση. Πίνοντας ένα ποτήρι νερό κάθε μισή ώρα για 2 ώρες μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της δυσφορίας και της ήπιας αιματουρίας, όπως επίσης τα χλιαρά λουτρά ή η εφαρμογή στην περιοχή του έξω στομίου της ουρήθρας (κυρίως στις γυναίκες) κομπρέσσας εμβαπτισμένης σε χλιαρό νερό. Σε κάποιες περιπτώσεις, ο γιατρός μπορεί να συστήσει φάρμακα για την αντιμετώπιση του άλγους (παρακεταμόλη) ή να συνταγογραφήσει αντιβιοτικό γιά 1-2 ημέρες για την πρόληψη μόλυνσης. Σπανιώτερα συμβάματα (πολύ μικρές πιθανότητες εμφάνισης) αποτελούν η ουρολοίμωξη που εκδηλώνεται με συχνουρία, επιτακτική ούρηση, πόνο κατά την ούρηση, ρίγος, πυρετό καθώς και η παροδική δυσκολία ούρησης που μπορεί να οδηγήσει στην ανάγκη για προσωρινή τοποθέτηση καθετήρα. Σε περίπτωση που εμφανισθεί κάποιο από αυτά τα συμπτώματα λίγες ώρες μετά την διενέργεια ουροδυνανικού ελέγχου, οι ασθενείς θα πρέπει να επικοινωνούν άμεσα με τον θεράποντα ιατρό, γιa λήψη οδηγιών και θεραπευτικής αγωγής.
Τα αποτελέσματα της ουροροομετρίας και της κυστεομανομετρίας, είναι συχνά διαθέσιμα αμέσως μετά την ολοκλήρωση της εξέτασης. Τα αποτελέσματα άλλων μελετών όπως η μελέτη πίεσης/ροής, η ηλεκτρομυογραφία και η βιντεο-ουροδυναμική, μπορεί να απαιτήσουν λίγες μέρες επεξεργασίας των δεδομένων. Με βάση τα αποτελέσματα της ουροδυναμικής μελέτης και σε συσχέτιση με τα κλινικά δεδομένα, ο θεράπων ιατρός θα ενημερώσει τον ασθενή για την φύση της διαταραχής που αντιμετωπίζει καθώς και για την καταλληλότερη θεραπευτική επιλογή.
Κλείνοντας ο κ. Σπυρόπουλος επισημαίνει ότι, αν και ένας έμπειρος κλινικός oυρολόγος εύκολα μπορεί να βγάλει συμπεράσματα καταγράφοντας τα συμπτώματα του ασθενούς και να χορηγήσει θεραπεία, υπάρχουν καταστάσεις, κυρίως παθήσεις του νευρικού συστήματος, που συνοδεύονται από διαταραχές ούρησης στις οποίες η ουροδυναμική μελέτη είναι απόλυτα απαραίτητη τόσο για τη διάγνωση όσο, κυρίως, για την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας, αλλά και της εξέλιξης της υποκείμενης νευρολογικής νόσου. Ο ουροδυναμικός έλεγχος αποτελεί τη μόνη μέθοδο αντικειμενικής εκτίμησης της λειτουργίας του κατώτερου ουροποιητικού και συνεπώς κρίνεται απαραίτητος στη διαγνωστική διερεύνηση των ασθενών με νευρογενή δυσλειτουργία, που η συμπτωματολογία και το ιστορικό από μόνα τους μάλλον δεν φαίνεται ότι αρκούν για την απόφαση της όποιας θεραπείας. Άλλωστε, και σε απλούστερες περιπτώσεις όπως η ιδιοπαθής ακράτεια ούρων, όπου οι θεραπευτικές επιλογές είναι πολλές (φαρμακευτικές και επεμβατικές), καλό είναι, κυρίως πριν από μια χειρουργική επέμβαση, να υπάρχει ουροδυναμική τεκμηρίωση του προβλήματος για την επιλογή της καλύτερης και εξατομικευμένης θεραπείας.
