Οι χώρες μέλη του ΟΗΕ υιοθέτησαν σήμερα την πρώτη Διεθνή Συνθήκη για την προστασία της ανοικτής θάλασσας, μια συμφωνία κεφαλαιώδους σημασίας για την αντιμετώπιση των κινδύνων που απειλούν τους ωκεανούς αλλά και την ανθρωπότητα.
«Η συμφωνία υιοθετήθηκε» δήλωσε καταχειροκροτούμενη η πρόεδρος της διάσκεψης του ΟΗΕ Ρένα Λι, έπειτα από την ομόφωνη έγκρισή της.
«Ο ωκεανός είναι η βασική ζωτική δύναμη του πλανήτη μας. Σήμερα εμφυσήσατε νέα ζωή και ελπίδα ώστε οι ωκεανοί να έχουν μια πιθανότητα να αγωνιστούν» για τη διάσωσή τους, σχολίασε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, χαιρετίζοντας αυτήν την «ιστορική επιτυχία».
Παρά την υιοθέτηση της συμφωνίας, η Ρωσία τήρησε «αποστάσεις» χαρακτηρίζοντας «απολύτως απαράδεκτα» ορισμένα σημεία του κειμένου.
Τον Μάρτιο, έπειτα από 15 χρόνια συζητήσεων –τα τέσσερα εκ των οποίων γίνονταν επίσημες διαπραγματεύσεις– οι χώρες μέλη κατάφεραν εν τέλει να καταλήξουν σε συμφωνία. Είχαν προηγηθεί μαραθώνιες διαπραγματεύσεις δύο εβδομάδων, οι τρίτες και «τελευταίες» μέσα σε έναν χρόνο. Στη συνέχεια το κείμενο της συνθήκης «πάγωσε» προσωρινά, μέχρι να περάσει από τις νομικές υπηρεσίες και να μεταφραστεί ώστε να είναι διαθέσιμο και στις έξι επίσημες γλώσσες του ΟΗΕ.
Τα θαλάσσια οικοσυστήματα απειλούνται από την κλιματική αλλαγή, τη ρύπανση και την υπεραλίευση. Οι επιστήμονες απέδειξαν πόσο σημαντικό είναι να προστατευθούν οι ωκεανοί με τη βιοποικιλότητά τους, καθώς παρέχουν το μισό οξυγόνο που αναπνέουμε και περιορίζουν την υπερθέρμανση, απορροφώντας ένα σημαντικό μέρος του CO2 που εκπέμπεται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Η ανοικτή θάλασσα αρχίζει εκεί όπου τελειώνουν οι Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες των κρατών, που εκτείνονται στα 200 ναυτικά μίλια (το μέγιστο) από τις ακτές, και κατά συνέπεια δεν ανήκουν στη δικαιοδοσία καμίας χώρας. Αν και αντιπροσωπεύει σχεδόν τον μισό πλανήτη και το 60% των ωκεανών, είχε αγνοηθεί στον αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος, αφού το βάρος είχε πέσει στις παράκτιες ζώνες και σε ορισμένα εμβληματικά είδη.
Μια από τις κυριότερες προβλέψεις της νέας συνθήκης είναι η δημιουργία προστατευόμενων θαλασσίων ζωνών σε διεθνή ύδατα.
Σήμερα, μόνο στο 1% της ανοικτής θάλασσας λαμβάνονται μέτρα προστασίας. Όμως τον Δεκέμβριο, στο Μόντρεαλ, όλες οι χώρες του πλανήτη δεσμεύτηκαν να προστατεύσουν, μέχρι το 2030, το 30% των εδαφών και των ωκεανών της Γης.
Με την υιοθέτηση της συμφωνίας «αρχίζει η κούρσα για την επικύρωσή της και είναι εντός των δυνατοτήτων μας ο στόχος για την προστασία τουλάχιστον του 30% των ωκεανών μέχρι το 2030», σχολίασε ο Κρις Θορν, ένας εκπρόσωπος της Greenpeace.
Η νέα συνθήκη «για τη διαφύλαξη και την αειφορική χρήση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας των ζωνών που δεν υπόκεινται σε εθνικές δικαιοδοσίες», εισάγει επίσης την υποχρέωση διεξαγωγής μελετών για τις επιπτώσεις που θα έχουν στο περιβάλλον οι δραστηριότητες στην ανοικτή θάλασσα. Το κείμενο δεν αναφέρει ποιες είναι αυτές – θα μπορούσε να είναι από την αλιεία μέχρι τις μεταφορές αλλά και πιθανές αμφιλεγόμενες δραστηριότητες, όπως είναι η υποθαλάσσια εξόρυξη μεταλλευμάτων ή η γεωμηχανική, μια τεχνολογία που στοχεύει στον περιορισμό της υπερθέρμανσης.
Καθιερώνεται επίσης η αρχή του διαμοιρασμού των κερδών από τους γενετικούς θαλάσσιους πόρους που συλλέγονται στην ανοικτή θάλασσα. Οι αναπτυσσόμενες χώρες, που δεν έχουν τα μέσα να χρηματοδοτήσουν πανάκριβες αποστολές και έρευνες θα μοιράζονται «ισομερώς» αυτούς τους θαλάσσιους πόρους, είτε πρόκειται για πρόσβαση σε επιστημονικά δεδομένα είτε για οφέλη από την εμπορευματοποίηση αυτών των πόρων –που δεν ανήκουν σε κανέναν. Φαρμακοβιομηχανίες και εταιρείες καλλυντικών ελπίζουν ότι από αυτούς τους πόρους θα αντλήσουν «θαυματουργά» μόρια.
Το κείμενο θα τεθεί προς υπογραφή από τις χώρες του ΟΗΕ στις 20 Σεπτεμβρίου, όταν δεκάδες ηγέτες κρατών και κυβερνήσεων θα βρίσκονται στη Νέα Υόρκη για τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Μη κυβερνητικές οργανώσεις εκτιμούν ότι δεν θα είναι δύσκολο να βρεθούν οι 60 υπογραφές που χρειάζονται προκειμένου να τεθεί σε ισχύ η συνθήκη, δεδομένου ότι ο συνασπισμός για την προώθησή της, με επικεφαλής την ΕΕ, αποτελείται ήδη από καμιά πενηνταριά χώρες, μεταξύ των οποίων είναι η Ιαπωνία, η Χιλή, η Ινδία και το Μεξικό.