Τρεις μεγάλες προκλήσεις αντιμετωπίζει η οικονομική πολιτική το 2021: να συνεχισθεί η στήριξη των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, να αποφευχθεί ένας δημοσιονομικός εκτροχιασμός και να αξιοποιηθούν γρήγορα και αποτελεσματικά τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης για την επανεκκίνηση της ανάπτυξης.
Για το πολιτικό σύστημα, μια πρόκληση, όχι λιγότερο σημαντική, είναι η αποκατάσταση της σοβαρότητας στο δημόσιο διάλογο για τα θέματα της οικονομίας, μακριά από το λαϊκισμό.
Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΣΑΜΠΑΝΗ
Μετά τις πρόσθετες δυσκολίες που δημιούργησε στις επιχειρήσεις, τα νοικοκυριά και τον κρατικό προϋπολογισμό το δεύτερο lockdown, υπάρχουν τώρα προοπτικές για ισχυρή οικονομική ανάκαμψη τον επόμενο χρόνο. Με μία προϋπόθεση: να εφαρμοσθεί η στρατηγική που έχει χαράξει η κυβέρνηση και αποτυπώνεται στον προϋπολογισμό και στο σχέδιο αξιοποίησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Η οικονομική πολιτική που ακολουθείται έχει τρεις στόχους:
1. Να εξακολουθήσει και το 2021 να αξιοποιείται ο κρατικός προϋπολογισμός για τη στήριξη των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Τα 7,5 δισ. ευρώ που έχουν μείνει «στην άκρη» για τη στήριξη της οικονομίας φαίνεται ότι είναι επαρκή για να συνεχιστεί νη υποστήριξη στην πραγματική οικονομία, ενώ υπάρχουν περιθώρια και για πρόσθετες παρεμβάσεις, εάν αυτό απαιτηθεί. Χρειάζεται, πάντως μια νέα στόχευση: τα γενικά μέτρα στήριξης πρέπει να δώσουν τη θέση τους σε καλύτερα στοχευμένες παρεμβάσεις, καθώς τα δημοσιονομικά περιθώρια αρχίζουν να στενεύουν.
2. Να επανέλθει σταδιακά η δημοσιονομική σταθερότητα και να αρχίσει από το 2021 η μείωση του ελλείμματος , καθώς από το 2022 όλα δείχνουν ότι η χώρα θα είναι υποχρεωθεί να επανέλθει σε πρωτογενή ελλείμματα που θα είναι συμβατά με τη βιωσιμότητα του χρέους. Έχει κρίσιμη σημασία να παραμείνουν πεπεισμένοι οι επενδυτές της αγοράς ομολόγων ότι η μεγάλη διόγκωση του ελλείμματος το 2020 ήταν μια πρόσκαιρη επίδραση της πανδημίας και δεν θα επανέλθει η χώρα στην κακοδιαχείριση του παρελθόντος. Μόνο έτσι θα εξακολουθήσει η Ελλάδα να απολαμβάνει τα πολύ χαμηλά επιτόκια δανεισμού που έχουμε σήμερα.
3. Να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο τρόπο τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης. Οι πόροι των 32 δισ. ευρώ που θα διατεθούν στην Ελλάδα ως επιδοτήσεις και φθηνά δάνεια, είναι μια μοναδική ευκαιρία για να ενισχυθεί τα επόμενα χρόνια ο ρυθμός ανάπτυξης περισσότερο από 2% ετησίως, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος. Όμως, πρέπει να κατευθυνθούν σε πραγματικά παραγωγικές επενδύσεις και να ξεπερασθούν τα χρόνια προβλήματα της δημόσιας διοίκησης στην αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων. Ο σχεδιασμός που έχει γίνει ως τώρα φαίνεται επαρκής, όμως πολλά θα κριθούν από την αποτελεσματικότητα στην υλοποίηση του σχεδίου.
Ρεαλιστικές πολιτικές, εφικτές λύσεις
Εξετάζοντας κάποιος χωρίς προκατάληψη όλες τις παραμέτρους της οικονομικής πολιτικής σε αυτή τη δύσκολη και κρίσιμη συγκυρία, μάλλον θα συμφωνήσει με τη διαπίστωση που έκανε ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας κατά τη συζήτηση του κρατικού προϋπολογισμού, ότι το οικονομικό επιτελείο «σχεδιάζει και υλοποιεί τις βέλτιστες πολιτικές, εντός του πεδίου των εφικτών λύσεων».
«Στοχεύουμε με ασφάλεια και σταθερότητα στην υπέρβαση της κρίσης, με την οικονομία σε λειτουργία και την κοινωνία όρθια. Θέτουμε τις βάσεις αρχικά για ταχεία ανάκαμψη και στη συνέχεια για διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη», είπε ο υπουργός Οικονομικών. Αυτές είναι οι βασικές παράμετροι της οικονομικής πολιτικής που εφαρμόζεται, επιδοκιμαζόμενη από τους Ευρωπαίους εταίρους και τους ξένους επενδυτές.
Όμως, μπροστά στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η οικονομική πολιτική έχει κρίσιμη σημασία να αναπτυχθεί στο εσωτερικό της χώρας ένας ώριμος πολιτικός διάλογος, χωρίς υπερβολές, λαϊκισμό και μικροπολιτικούς υπολογισμούς, που θα επιτρέψει πραγματικά να στρατευθούν οι παραγωγικές δυνάμεις σε μια κοινή προσπάθεια.
Επικρίσεις και απαντήσεις
Όσο και αν είναι πολιτικά χρήσιμο για τα κόμματα της αντιπολίτευσης να συντηρείται η πόλωση, σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία είναι απολύτως αναγκαίο να ξεφύγουμε από άγονες διαιρέσεις του παρελθόντος («μνημονιακοί» - «αντιμνημονιακοί» κ.ο.κ.), οι οποίες θα μας αποπροσανατολίσουν από την κοινή εθνική προσπάθεια για ανάταξη της οικονομίας. Αυτού του είδους την αντιπολίτευση φαίνεται ότι προτιμά σ' αυτή τη φάση η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, προβάλλοντας στοιχεία και επιχειρήματα που συχνά κινούνται εκτός πραγματικότητας.
Κατά τη συζήτηση του προϋπολογισμού στη Βουλή ο ΥΠΟΙΚ Χρ. Σταϊκούρας απάντησε διεξοδικά σ' αυτές τις αιτιάσεις. Ο υπουργός Οικονομικών τόνισε, μεταξύ άλλων, ότι:
- Δεν ευσταθεί το επιχείρημα περί καθοδικής τροχιάς της οικονομίας πριν από την πανδημία. Η αλήθεια είναι, όπως είπε, ότι ο ετήσιος ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας επιταχύνθηκε το 2019 και - πρώτη φορά από το 2007- η ανάπτυξη ήταν υψηλότερη από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο. Η δυναμική αυτή διατηρήθηκε και το πρώτο τρίμηνο του 2020, ενώ η Ευρώπη επέστρεφε στην ύφεση.
- Η ύφεση το πρώτο εξάμηνο ήταν αισθητά χαμηλότερη από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο. Ακόμη και στο 9μηνο, η Ελλάδα παρέμεινε σε καλύτερη θέση από αρκετές άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες, όπως είναι η Ιταλία, η Γαλλία και η Ισπανία. Μάλιστα, αν εξαιρεθεί η επίπτωση από τη συμπίεση των εξαγωγών υπηρεσιών κατά 80%, εξαιτίας των δυσμενών εξελίξεων στον τουρισμό, οι υπόλοιπες συνιστώσες του ΑΕΠ (κατανάλωση και επενδύσεις) αθροιστικά παρουσιάζουν τη 2η καλύτερη επίδοση στην Ευρώπη.
- Στις αιτιάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τις αλλαγές προβλέψεων του οικονομικού επιτελείου για την πορεία της οικονομίας, η απάντηση είναι ότι σε ένα τόσο ευμετάβλητο περιβάλλον, οι προβλέψεις διαρκώς μεταβάλλονται.
- Στο επιχείρημα ότι τα μέτρα στήριξης που εφαρμόζει η κυβέρνηση είναι μικρότερα από όσα παρουσιάζονται, δόθηκε μια οριστική απάντηση με τον πίνακα που απεικονίζει τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας και από τον οποίο προκύπτει ότι τα μέτρα προστασίας νοικοκυριών και επιχειρήσεων ανέρχονται στα 24 δισ. ευρώ το 2020.
- Στην πλειοδοσία του ΣΥΡΙΖΑ για ακόμη περισσότερα μέτρα στήριξης και στο επιχείρημα ότι έπρεπε να ληφθούν εμπροσθοβαρή μέτρα, η κυβέρνηση απάντησε δια του ΥΠΟΙΚ ότι «ευτυχώς δεν ακολουθήσαμε τις λαϊκιστικές προτροπές του ΣΥΡΙΖΑ από την αρχή της κρίσης. Εάν το είχαμε κάνει, δεδομένης και της εξέλιξης της πανδημίας, σήμερα η χώρα θα βρισκόταν σε αδιέξοδο και η κυβέρνηση θα αδυνατούσε να βοηθήσει εργαζόμενους και επιχειρήσεις»..
Επιχειρήματα υπάρχουν βέβαια και από τις δύο πλευρές. Το ζητούμενο είναι να οδηγήσουν σε γόνιμο και εποικοδομητικό διάλογο. Σε μια χώρα με νωπά «τραύματα» από την πολωτική συζήτηση για τα μείζονα θέματα της οικονομίας, που είχε ως συνέπεια να διχασθεί ο λαός και να καθυστερήσει η ολοκλήρωση των προγραμμάτων σταθεροποίησης, έχει μεγάλη αξία να αντιληφθούν όλοι την κρισιμότητα των περιστάσεων και η συζήτηση για την οικονομία και την οικονομική πολιτική να γίνει επί της ουσίας, χωρίς άγονες αντιπαραθέσεις.
*Οικονομολόγος, πρώην στέλεχος τραπεζών