Ενώ πολλά είδη ζώων μετακινήθηκαν νότια για να ξεφύγουν από τις σκληρές συνθήκες της τελευταίας εποχής των παγετώνων, οι άνθρωποι έμειναν σταθεροί. Μια νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι οι αρχαίοι πρόγονοί μας ήταν εξαιρετικά ανθεκτικοί, καταφέρνοντας να επιβιώσουν στο παγωμένο τοπίο της Ευρώπης, χωρίς τις εκτεταμένες μετακινήσεις που χαρακτήρισαν άλλα είδη, όπως τα ελάφια ή οι αλεπούδες.
Αυτή η ανακάλυψη αμφισβητεί τις παλιές θεωρίες για το πού και πώς ζούσαν οι πρόγονοί μας κατά τη διάρκεια αυτής της παγετώδους εποχής και δείχνει πόσο προσαρμόσιμοι ήταν οι άνθρωποι.
Για χρόνια, η επικρατούσα άποψη μεταξύ των αρχαιολόγων ήταν ότι οι άνθρωποι αποσύρθηκαν στη θερμότερη νότια Ευρώπη κατά την κορύφωση της τελευταίας εποχής των παγετώνων και επέστρεψαν βόρεια μόνο όταν ζεστάθηκε το κλίμα. Ωστόσο, πρόσφατη μελέτη με επικεφαλής τον Οξάλα Γκαρσία Ροντρίγκεζ από το Πανεπιστήμιο του Bournemouth, δίνει μια διαφορετική εικόνα, όπως αποκαλύπτει άρθρο των Τζον Στιούαρτ, Καθηγητή Εξελικτικής Παλαιοοικολογίας στο Πανεπιστήμιο Bournemouth και Τζέρεμι Σίρλ, Καθηγητή Οικολογίας και Εξελικτικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Cornell, στο The Conversation.
Χρησιμοποιώντας γενετικά δεδομένα, οι ερευνητές ανακάλυψαν στοιχεία, που δείχνουν ότι τουλάχιστον κάποιες ομάδες ανθρώπων παρέμειναν στην κεντρική Ευρώπη καθ' όλη τη διάρκεια των παγετώνων, ένα κατόρθωμα που τους ξεχωρίζει από πολλά άλλα είδη και αντιβαίνει στις προσδοκίες για ένα είδος που προέρχεται από την καυτή Αφρική.
Βουτιά στην Ιστορία του DNA
Για περισσότερο από έναν αιώνα οι επιστήμονες κατανοούν ότι η κατανομή των ζώων και των φυτών αλλάζει με το κλίμα. Σήμερα, με την κλιματική αλλαγή να αναδιαμορφώνει τον πλανήτη μας, η κατανόηση αυτών των αλλαγών είναι πιο κρίσιμη από ποτέ.
Οι πληθυσμοί του ίδιου είδους εξελίσσονται συχνά διαφορετικά ανάλογα με το πού ζουν, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται γενετικές διαφορές. Η μελέτη επιδίωξε να δει πώς η εποχή των παγετώνων αναδιαμόρφωσε αυτά τα γενετικά πρότυπα, εστιάζοντας όχι μόνο στους ανθρώπους αλλά και σε 23 κοινά θηλαστικά της Ευρώπης, από μυγαλές και αρουραίους μέχρι αγριογούρουνα και καφέ αρκούδες.
Ένα βασικό στοιχείο της μελέτης ήταν να προσδιοριστεί πού υπάρχει σήμερα η μεγαλύτερη γενετική ποικιλομορφία.
Η υψηλή γενετική ποικιλία συχνά υποδηλώνει περιοχές όπου τα είδη έχουν ζήσει περισσότερο, περιοχές που λειτουργούσαν ως καταφύγια σε περιόδους κλιματικού στρες. Αυτά τα καταφύγια, ή "refugia", ήταν πιθανότατα περιοχές με πιο ήπιες συνθήκες κατά την κορύφωση της τελευταίας εποχής των παγετώνων—μέρη όπου η πρόσβαση σε τροφή ήταν εφικτή και το κλίμα λιγότερο σκληρό.
Πώς διάφορα είδη επιβίωσαν την εποχή των παγετώνων
Η έρευνα εντόπισε τρεις κύριες στρατηγικές επιβίωσης για τα θηλαστικά κατά την τελευταία εποχή των παγετώνων.
Κάποια, όπως οι κόκκινες αλεπούδες και τα ζαρκάδια, βρήκαν καταφύγιο στο νότο, σε περιοχές όπως η Ιβηρική χερσόνησος και η Ιταλία και επεκτάθηκαν βόρεια καθώς οι θερμοκρασίες ανέβαιναν.
Άλλα, όπως οι κάστορες και οι λύγκες, βρήκαν καταφύγιο στην ανατολική Ευρώπη, προτού επεκταθούν δυτικά με την υποχώρηση των παγετώνων.
Μια τρίτη ομάδα, συμπεριλαμβανομένων των πυγμαίων μυγαλών και των κοινών αρουραίων, περιορίστηκε σε μικρές, προστατευμένες περιοχές στο βορρά, όπως βαθιές κοιλάδες που προσέφεραν κάποια προστασία από το διαρκές ψύχος.
Αλλά στη συνέχεια οι ερευνητές ανακάλυψαν κάτι απρόσμενο: ένα τέταρτο μοτίβο. Κάποια είδη, όπως οι λύκοι και οι καφέ αρκούδες, κατάφεραν να διατηρήσουν την παρουσία τους σε όλη την Ευρώπη ακόμα και στην κορύφωση της εποχής των παγετώνων, χωρίς να περιορίζονται σε σαφή καταφύγια ή με καταφύγια τόσο στο βορρά όσο και στο νότο.
Και αξιοσημείωτα, οι άνθρωποι ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία.
Άνθρωποι στην εποχή των παγετώνων: Ένα μυστήριο επιβίωσης
Όταν η τελευταία εποχή των παγετώνων έφτασε στο αποκορύφωμά της, οι Νεάντερταλ είχαν εξαφανιστεί για περίπου 20.000 χρόνια, αφήνοντας τους Homo sapiens ως το μόνο ανθρώπινο είδος που περιπλανιόταν στα παγωμένα τοπία της Ευρώπης.
Αλλά τι έκανε τους ανθρώπους να μείνουν, ενώ άλλα είδη κατέφυγαν σε θερμότερες περιοχές; Γιατί δεν αναζήτησαν πιο φιλόξενα μέρη;
Η απάντηση δεν είναι απόλυτα σαφής, αλλά ίσως οφείλεται στην προσαρμοστικότητά μας. Η πανφαγική μας διατροφή μπορεί να μας βοήθησε να αξιοποιήσουμε ό,τι ήταν διαθέσιμο. Αλλά δεν ήταν μόνο θέμα διατροφής. Η ικανότητα των προγόνων μας να φτιάχνουν ρούχα, να χτίζουν καταφύγια και να ελέγχουν τη φωτιά, πιθανότατα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αντοχή τους στις παγωμένες συνθήκες.
Μια νέα προοπτική στην ανθεκτικότητα στο κλίμα
Αυτή η νέα κατανόηση της ανθεκτικότητας των αρχαίων ανθρώπων στην τελευταία εποχή των παγετώνων θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει την αντίληψη των επιστημόνων για την προσαρμογή στο κλίμα και την επιβίωση των ειδών.
Δείχνει ότι ορισμένες περιοχές μπορεί να παραμένουν κατοικήσιμες για περισσότερο καιρό από ό,τι πιστεύαμε, καθώς ο κόσμος συνεχίζει να θερμαίνεται.
Και αναδεικνύει μια εκπληκτική αλήθεια για την ανθρώπινη ιστορία: οι πρόγονοί μας δεν επιβίωσαν απλώς στα παγωμένα τοπία της Ευρώπης - ανθούσαν εκεί!
Αυτή η ανθεκτικότητα, ένας συνδυασμός οικολογικής και τεχνολογικής ευφυΐας, μπορεί να κρύβει μαθήματα για την αντιμετώπιση των δικών μας προκλήσεων σε μια εποχή κλιματικών αλλαγών.
Φωτογραφία: Image by freepik