Περισσότερους από 60 Έλληνες επιχειρηματικούς αγγέλους, οι οποίοι στο πρώτο δεκάμηνο του 2022 πραγματοποίησαν έξι επενδύσεις, μεταξύ άλλων στις εταιρείες Swaplanet, Athletopia, Moveo, POP, JamJar και CampsAround, αριθμεί πλέον το δίκτυο των Hellenic Business Angels Network (HeBAN), όπως επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο συνιδρυτής του, Δρ Παναγιώτης Κετικίδης, μέλος διοικητικού συμβουλίου και του αντίστοιχου ευρωπαϊκού φορέα (EBAN).
«Συζητάμε πολλές ακόμα επενδύσεις, ενώ αυτές που έγιναν στο δεκάμηνο 2022 είχαν ύψος λίγο κάτω από 100.000 ευρώ έκαστη, με συμμετοχή περίπου οκτώ επιχειρηματικών αγγέλων κάθε φορά» εξηγεί, αναφερόμενος στον θεσμό των «αγγέλων», που -παρότι πολύ ανεπτυγμένος σε άλλες χώρες εδώ και δεκαετίες- έκανε τα πρώτα οργανωμένα βήματά του στην Ελλάδα το 2015.
Η αρχική προέλευση του όρου επιχειρηματικοί «άγγελοι» ανιχνεύεται στο Μπρόντγουεϊ, όπου χρησιμοποιείτο για να περιγράψει ευκατάστατους ιδιώτες, οι οποίοι παρείχαν τα αναγκαία κεφάλαια για θεατρικές παραγωγές, που χωρίς τη συνεισφορά τους δεν θα έφταναν ποτέ στη σκηνή. Ο όρος καθιερώθηκε μετέπειτα από τον William Wetzel, καθηγητή τότε στο Πανεπιστήμιο του Νιου Χάμσαϊρ, που τον χρησιμοποίησε σε έρευνα για τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι επιχειρηματίες στις ΗΠΑ συγκέντρωναν «κεφάλαια σποράς»: οι «άγγελοι», όρος αντίστοιχος με τους «πάτρωνες» στην τέχνη, ήταν οι επενδυτές που στήριζαν τις νέες επιχειρήσεις, ακόμα και αν οι επενδύσεις τους ενείχαν υψηλό ρίσκο να χάσουν τα λεφτά τους. Κι αυτό -τη στήριξη μικρών και νεοσύστατων επιχειρήσεων- συνεχίζουν να κάνουν μέχρι σήμερα.
Βάσει έρευνας του Ευρωπαϊκού Δικτύου Επιχειρηματικών Αγγέλων (EBAN), σχεδόν το ένα τρίτο των νεοφυών επιχειρήσεων στην Ευρώπη άντλησε το 2018 κεφάλαια από επιχειρηματικούς αγγέλους (ΕΑ), οι οποίοι ήρθαν τρίτοι στη λίστα των πηγών χρηματοδότησής τους, μετά τις αποταμιεύσεις των ίδιων των ιδρυτών και την οικογένεια/φίλους τους.
Βάσει έρευνας του EBAN, το 2021 υπήρχαν κατά εκτίμηση 750.000 ΕΑ παγκοσμίως. Από αυτούς, 345.000 δραστηριοποιούνταν στην Ευρώπη, όπου επένδυσαν το 2021 σε περίπου 5070 νεοσύστατες επιχειρήσεις. «Παρότι η έννοια και ο τρόπος λειτουργίας των ΕΑ δεν είναι εντελώς άγνωστα στο ελληνικό οικοσύστημα, η ενεργή εμπλοκή στη δραστηριότητα στηρίζεται στις πρωτοβουλίες μικρού αριθμού ανθρώπων, ο οποίος παραμένει άγνωστος (εξαιρουμένων των εγγεγραμμένων μελών του HeBAN, δεν είναι γνωστός ο συνολικός αριθμός τους στην Ελλάδα)» σημειώνει ο δρ Κετικίδης.
Τι είναι οι επιχειρηματικοί άγγελοι, γιατί το χρήμα που προσφέρουν είναι «έξυπνο», πώς κερδίζουν και γιατί ...ξέρουν να περιμένουν
Οι ΕΑ είναι ιδιώτες επενδυτές, οι οποίοι τοποθετούν δικά τους χρήματα (όχι άλλων). Ουσιαστικά προσφέρουν αυτό που αποκαλείται «έξυπνο χρήμα», αφού εκτός από κεφάλαια, εισφέρουν στις startup την επιχειρηματική τους πείρα και χρήσιμες επαφές, χάρη στο δίκτυο που έχουν δημιουργήσει επί χρόνια, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες επιβίωσης και ανάπτυξής τους. «Τις περισσότερες φορές είναι επιχειρηματίες που αποκόμισαν σημαντικά κέρδη στην επιχειρηματική τους ζωή και επιθυμούν να επανεπενδύσουν μέρος αυτών, ενισχύοντας τη νέα επιχειρηματικότητα και λειτουργώντας ταυτόχρονα ως μέντορες. Οι ΕΑ αντιλαμβάνονται ότι οι επενδύσεις τους είναι υψηλού ρίσκου. Εννέα στις 10 φορές χάνουν το επενδυμένο κεφάλαιό τους. Ταυτόχρονα όμως, προσδοκούν να πετύχουν ιδιαίτερα υψηλές αποδόσεις στη μία από τις 10 εταιρείες, στις οποίες επενδύουν. Εννοείται ότι και ένας ιδιώτης επενδυτής πρώιμου σταδίου - υψηλού ρίσκου προσβλέπει σε απόδοση της επένδυσής του. Επενδύει σε μια εταιρεία παίρνοντας έναν αριθμό μετοχών και ευελπιστεί ότι στο μεσοπρόθεσμο μέλλον θα βρεθεί αγοραστής για τις μετοχές αυτές σε (πολύ) υψηλότερη τιμή. Τα χρήματα που επενδύει κάποιος πρέπει να μπορεί να τα "ξεχάσει" μέχρι και για οκτώ- δέκα χρόνια, μέχρι δηλαδή οι επιχειρήσεις αυτές να γίνουν στόχοι εξαγορών -είναι σχετικά σπάνιο μια εξαγορά να γίνει νωρίτερα» λέει.
Στην Ελλάδα, προσθέτει, σύμφωνα με στοιχεία της «Marathon Venture Capital», 608 ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις συγκέντρωσαν συνολικά 6 δισ. δολ σε 927 επενδυτικούς γύρους από 790 επενδυτές (όχι μόνο επιχειρηματικούς αγγέλους, αλλά κυρίως από διάφορα άλλα ελληνικά και ξένα κεφάλαια), μεταξύ 2010 και 2020. Μόνο το 2021 συγκεντρώθηκαν 4,5 δισ. δολ από ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις, καταρρίπτοντας τα προηγούμενα ρεκόρ. Οι δε επενδύσεις στην Ελλάδα με επικεφαλής ΕΑ αυξήθηκαν από εννέα το 2020 σε 13 το 2021 (βάσει στοιχείων από την ίδια έρευνα, που επεξεργάστηκε το ΑΠΕ-ΜΠΕ, κορυφαία έτη για τη συνεισφορά των ΕΑ ως πηγής επενδυτικών γύρων ήταν κατά σειρά το 2016 με 25 επενδύσεις και το 2017 με 18).
Σε ποιους τομείς επενδύουν κυρίως οι ΕΑ και ποια χαρακτηριστικά πρέπει να παρουσιάζει μια εταιρία για να τη χρηματοδοτήσουν;
Κατά τον δρα Κετικίδη, οι τομείς που σήμερα κινούν κατά κύριο λόγο το ενδιαφέρον των ΕΑ σχετίζονται συνήθως με την τεχνολογία και ιδιαίτερα με τη χρηματοοικονομική τεχνολογία (Fintech), την τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) και τις τεχνολογίες υπηρεσιών και ηλεκτρονικού εμπορίου.
Κατά τα λοιπά, σταθμίζουν έξι διαφορετικά κριτήρια. Το πρώτο είναι η ποιότητα της ομάδας της startup, με κριτήρια όπως ετερογένεια και συμπληρωματικότητα, ικανότητα εκμάθησης, αξιοπιστία, κτλ. Το δεύτερο, η επενδυτική ευκαιρία (μέγεθος αγοράς, πιθανός τζίρος σε διάρκεια πενταετίας, ανταγωνισμός, τάση κτλ). Το τρίτο, το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην αγορά (διανοητική ιδιοκτησία/πνευματικά δικαιώματα, ανιχνευσιμότητα της λύσης, κανάλια πωλήσεων, μοντέλο λειτουργίας, μοντέλο κερδών κτλ). Το τέταρτο το ίδιο το προϊόν ή υπηρεσία (προστιθέμενη αξία για τον πελάτη, δυνατότητα επεκτασιμότητας της ίδιας της startup και του προϊόντος/υπηρεσίας, επικύρωση του προϊόντος /υπηρεσίας, μέσω κατάλληλης έρευνας αγοράς και ανάλυσης, επιτυχών αρχικές πωλήσεις). Το πέμπτο η ελκυστικότητα της επένδυσης (χρηματοοικονομική μόχλευση, ανάγκη χρηματοδότησης στο μέλλον, αποχώρηση, η "Go-to-στρατηγική" της αγοράς, το επιχειρηματικό μοντέλο πίσω από την ιδέα, δηλαδή ποιο είναι το υπολογιζόμενο περιθώριο κέρδους και ποιες οι προβλεπόμενες ροές εσόδων). Και το έκτο, η τρέχουσα κατάσταση της startup (ρευστά διαθέσιμα, πωλήσεις, συμφωνίες, επίπεδο ετοιμότητας προϊόντων κτλ).
Επένδυση ακόμα και σε εταιρίες χωρίς ΑΦΜ
Μετά από αρκετά χρόνια, στην Ελλάδα έγινε το 2020 νομοθετική ρύθμιση για τους ΕΑ. Είναι επαρκής; Κατά τον δρα Κετικίδη, τα φορολογικά κίνητρα δεν μοιάζουν αρκετά, γιατί μόνον εισφορές σε κεφαλαιουχική εταιρεία (ΑΕ, ΕΠΕ και ΙΚΕ) παρέχουν φορολογικά κίνητρα στους ΕΑ, οι οποίοι όμως επενδύουν σε εταιρείες που συχνά δεν έχουν ακόμα αποκτήσει ΑΦΜ, γιατί βρίσκονται σε πολύ πρώιμο στάδιο. Χρειάζεται ακόμα η δημιουργία προγραμμάτων συνεπένδυσης (δημόσιου και ιδιωτών ΕΑ), η οποία θα είχε, όπως λέει, μεγάλο αντίκτυπο στην αγορά, η παροχή κινήτρων για την αύξηση του αριθμού τους, αλλά και αμοιβή διαχείρισης, μειώσεις φορολογικών συντελεστών ή πιστώσεις φόρου ή κρατικές πιστώσεις. Είναι επίσης αναγκαίο, λέει, να ληφθεί πρόνοια για τη δημιουργία και ενίσχυση Δικτύων Επιχειρηματικών Αγγέλων (BANs) μέσω της ένταξής τους στις αντίστοιχες προκηρύξεις ενίσχυσης θερμοκοιτίδων, προθερμοκοιτίδων και προγραμμάτων επιτάχυνσης.
«Είναι κομβικής και κρίσιμης σημασίας για την Ελλάδα η δημιουργία ευνοϊκού κλίματος ιδιωτικών επενδύσεων ιδιωτών επενδυτών υψηλού ρίσκου σε καινοτόμες ελληνικές startup. Με την ενθάρρυνση των ΕΑ και την εξέλιξη των επενδύσεων θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και νέες εξελικτικές ευκαιρίες, αναβαθμίζοντας περαιτέρω τον θεσμό αυτό στην Ελλάδα. Η διαμόρφωση σχετικού πλαισίου πρέπει να είναι απλή και άμεση, με τη χρήση φορολογικών κινήτρων χωρίς καθυστερήσεις και ιδιαίτερα διαχειριστικά κόστη. Η πολιτική δύναται να εφαρμοστεί με νέο νόμο, λαμβάνοντας υπόψη τα αντίστοιχα φορολογικά κίνητρα άλλων ευρωπαϊκών χωρών» σημειώνει και προτείνει ακόμα -μεταξύ άλλων- την υποστήριξη κοινών επενδυτικών/επακόλουθων επενδυτικών συμφωνιών μεταξύ ΕΑ και κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών, τη διευκόλυνση (νομικά και φορολογικά) της συμμετοχή ξένων ΕΑ σε επενδυτικές συμφωνίες Ελλήνων ΕΑ -και αντίστροφα- και την ενθάρρυνση συνεργασιών μεταξύ βιομηχανίας και startup.
ΑΠΕ-ΜΠΕ