Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το πετρέλαιο έχει αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης. Οι αγορές του πετρελαίου είναι επίσης άρρηκτα συνυφασμένες με κάθε μεγάλη κρίση της σύγχρονης εποχής (οικονομική-κοινωνική, οικολογική και προσφυγική). Η υγειονομική κρίση του κορονοϊού δεν αποτελεί εξαίρεση επιφέροντας και αυτή σημαντικές επιπτώσεις πετρελαϊκή βιομηχανία.
Του Γιάννη Κουρή*
Η αγορά του πετρελαίου υπέστη πρωτοφανή κατάρρευση, δημιουργώντας έντονη αβεβαιότητα διεθνώς, τόσο στον τομέα της ενέργειας όσο και στην παγκόσμια οικονομία εν γένει.
Τη Δευτέρα 20 Απριλίου 2020, η τιμή του αργού πετρελαίου έπεσε «υπό του μηδενός» για πρώτη φορά στην ιστορία των πετρελαϊκών αγορών. Αυτή η πρωτοφανής συνθήκη διαμορφώθηκε από τη σύμπτωση δύο παραγόντων: τη μείωση της ζήτησης πετρελαίου λόγω της κρίσης του κορoνοϊού και το μεγάλο σοκ στην προσφορά πετρελαίου που προέκυψε από τον πόλεμο τιμών μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ρωσίας.
Η υποχώρηση της ζήτησης για πετρέλαιο σε συνδυασμό με τον πόλεμο των τιμών έχει αφήσει τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Το ερώτημα που απασχολεί τους αναλυτές ενέργειας είναι τι επιφυλάσσει το μέλλον για την αγορά του πετρελαίου. Οι υποθέσεις εργασίας που έχουν επικρατήσει είναι δύο:
- Η πρώτη υπόθεση εργασίας είναι ότι η πετρελαϊκή βιομηχανία θα ανακτήσει τη δυναμική της μετά την έξοδο από την υγειονομική κρίση και θα εισέλθει σε περίοδο οικονομικής ανάκαμψης.
- Η δεύτερη θέση θεωρεί ότι οι αρνητικές συνέπειες της πετρελαϊκής κρίσης (μείωση τιμών, αναστολή επενδυτικών σχεδίων, περαιτέρω γεωοικονομικές αντιθέσεις) θα καταστήσουν το 2019 ως τη χρονιά που κορυφώθηκε η κατανάλωση πετρελαίου σε παγκόσμιο επίπεδο.
Σύμφωνα με αυτήν την υπόθεση, η κρίση θα λειτουργήσει δηλαδή ως επιταχυντής της κλιματικής μετάβασης.
Οι υποθέσεις εργασίας για το μέλλον τις αγοράς του πετρελαίου επηρεάζονται από μια γκάμα ιδιαίτερα μεταβλητών παραγόντων. Η πιθανή εύρεση εμβολίου για τον κορονοϊό, ένα δεύτερο (ή και τρίτο) κύμα του ιού, η επιτυχής άρση των περιοριστικών μέτρων αλλά και το μέλλον της εύθραυστης συμμαχίας του ΟΠΕΚ+, είναι μόνο κάποιες από τις μεταβλητές που θα κρίνουν την έκβαση της παρούσας πετρελαϊκής κρίσης.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο παράγοντας που θα γείρει αποφασιστικά την πλάστιγγα υπέρ του ενός ή του άλλου σεναρίου είναι ο προσανατολισμός των κρατικών παρεμβάσεων σε διεθνές επίπεδο. Αυτό είναι εμφανές αν αναλογιστεί κανείς την ανάλυση της Διεθνούς Οργάνωσης Ενέργειας (International Energy Agency) που υπολογίζει ότι οι κρατικές παρεμβάσεις είναι υπεύθυνες άμεσα ή έμμεσα για περισσότερο από το 70% των παγκόσμιων ενεργειακών επενδύσεων.
Η κρίση του κορονοϊού μπορεί κάλλιστα να οδηγήσει τα κράτη ανά τον κόσμο να επικεντρωθούν στην οικονομική ανάκαμψη, χωρίς να λάβουν υπόψη τη βιωσιμότητα αυτής της ανάπτυξης. Οι σημερινές συνθήκες μπορεί να δημιουργήσουν ασυνήθιστες συμμαχίες γύρω από αυτό το σενάριο. Η βιομηχανία πετρελαίου, οι χρηματοπιστωτικές αγορές, οι ισχυρές γεωπολιτικές συμμαχίες αλλά και οι εργαζόμενοι στις εν λόγω βιομηχανίες πιθανώς να δημιουργήσουν ευρύτερες κοινωνικές πιέσεις για άμεση (και όχι απαραίτητα βιώσιμη) ανάκαμψη. Μία τέτοια εξέλιξη θα είναι εντούτοις καταστροφική για τη βιωσιμότητα του πλανήτη και της ανθρωπότητας, προκαλώντας επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής. Στην εποχή του κορονοϊού ενδείκνυται να διατηρούμε μία σφαιρική εικόνα των αλληλένδετων και παράλληλων κρίσεων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.
Η παγκόσμια κοινότητα θα χρειαστεί ένα βιώσιμο σχέδιο για την επανεκκίνηση της οικονομίας, έπειτα από την έξοδο από την υγειονομική κρίση. Η κατάρρευση της αγοράς του πετρελαίου μας φέρνει μπροστά σε ένα σταυροδρόμι:
Από τη μια, το σχέδιο επανεκκίνησης της παγκόσμιας οικονομίας μπορεί να υποστηρίξει την ανάκαμψη της πετρελαϊκής βιομηχανίας.
Από την άλλη η εφαρμογή πολιτικών και πρακτικών, εντός των σχεδίων οικονομικής ανάκαμψης, μπορεί να επιταχύνει τη μετάβαση σε ΑΠΕ, να ενδυναμώσει τους πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και να σταματήσει να τροφοδοτεί τις πετρελαϊκές κρίσεις που αποσταθεροποιούν την παγκόσμια οικονομία.
*Ειδικός Σύμβουλος Ναυτιλιακών CleanTrade, για το Παρατηρητήριο Βιώσιμης Ανάπτυξης του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ. Όλη η ανάλυση εδώ