Τώρα που τα φώτα χαμήλωσαν απο την επίσκεψη Ομπάμα στην Κούβα, θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να καταγράψει τις επιπτώσεις που θα έχει η απόψυξη των σχέσεων των δύο γειτόνων στην οικονομία. Ίσως το πιο ενδιαφέρον κομμάτι, των εξελίξεων από εδώ και πέρα, είναι να παρακολουθήσει κανείς τη στάση των ξένων επιχειρήσεων απέναντι στην κουβανική οικονομία, τις κόκκινες γραμμές που θα θέσει η κυβέρνηση της Κούβας και κυρίως τις επιπτώσεις που θα έχει όλη αυτή η αλλαγή των οικονομικών δεδομένων στην καθημερινότητα των απλών ανθρώπων.
Το μείζον ερώτημα είναι το κατά πόσον οι δύο πλευρές έχουν διδαχθεί από την ιστορία. Και η ιστορία, περιγράφει ακόμα και με γλαφυρό τρόπο την αντίληψη κυρίως των αμερικανών επενδυτών πριν την κουβανέζικη επανάσταση, για το τι αντιπροσώπευε γι’ αυτούς το νησί.
Σίγουρα τα τελευταία χρόνια έχουν καταγραφεί πολλές αλλαγές στην οργάνωση της κουβανέζικης οικονομίας. Για παράδειγμα, η ενοικίαση δωματίων και τα ταξί, συγκαταλέγονται στις οικονομικές δραστηριότητες που επιτρέπεται να ασκούν από το 2011 οι Κουβανοί.
Η σχετική λίστα περιλαμβάνει σχεδόν 200 είδη απασχόλησης, ανάμεσά τους και αυτή του… «γεμιστή αναπτήρων». Πολλοί οικονομικοί αναλυτές, χαρακτηρίζουν τις συνθήκες για την επιστροφή της Κούβας στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα να μοιάζουν ευνοϊκές.
Αν μελετήσει κάποιος τα πρόσφατα οικονομικά δεδομένα, εύκολα αντιλαμβάνεται ότι ο τουρισμός αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας. Έτσι, σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 2015 καταγράφηκαν 3,5 εκατομμύρια τουρίστες, 17% περισσότεροι σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο.
Εδώ και μερικά χρόνια η Κούβα εφαρμόζει μία προσεκτική διαδικασία οικονομικού ανοίγματος. Δίνονται περισσότερες ελευθερίες στην ιδιωτική πρωτοβουλία, ενώ ψηφίστηκε και ένας νόμος που ρυθμίζει τις εξωτερικές επενδύσεις, ο οποίος δίνει τη δυνατότητα σε αλλοδαπές επιχειρήσεις να επενδύσουν.
Το νησί της Καραϊβικής έχει ανάγκη από επενδύσεις, που ελλείψει ίδιων πόρων θα πρέπει να στραφεί σε ξένα κεφάλαια. Έτσι, σύμφωνα με την Αβάνα προσφέρεται η δυνατότητα να γίνουν επενδύσεις σε 320 περίπου επενδυτικά έργα (από ορνιθοτροφεία και παραγωγή εμβολίων έως και δημιουργία αιολικών πάρκων), συνολικής αξίας περί τα τα 8,2 δισ. δολάρια.
Το ενδιαφέρον είναι τεράστιο. Κυβερνήσεις και οικονομικές αντιπροσωπείες από όλο τον κόσμο επισκέπτονται την Κούβα, διεκδικώντας ένα κομμάτι από την «πίτα». Ωστόσο, παρά το κλίμα ευφορίας οι επενδύσεις στην Κούβα συνεπάγονται ακόμα πολλές γραφειοκρατικές και νομικές δυσκολίες.
Και σε αυτό το κυνήγι, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν όχι μόνο τα περιθώρια που θα παράσχει η κυβέρνηση της Κούβας προκειμένου να προσελκύσει τους επενδυτές, αλλά και η στάση των ίδιων των επενδυτών απέναντι σε μία χώρα η οποία πριν μερικές δεκαετίες είχε σχεδόν σύσσωμη αντισταθεί στην συμπεριφορά των επενδυτών εκείνης της εποχής, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους θεωρούσαν τη χώρα και τους ανθρώπους της ως προτεκτοράτο.
Συνολικά η οικονομία της χώρας γνώρισε ανάπτυξη, που το πρώτο εξάμηνο του 2015 έφτασε το 4,7%. Αλλά τα προβλήματα συνεχίζονται στον αγροτικό τομέα, όπου λίγα πράγματα άλλαξαν στους μικροκαλλιεργητές και στους συνεταιρισμούς, καθώς τα περισσότερα τρόφιμα ακόμα εισάγονται.
Το νομοθετικό καθεστώς για τις ξένες επενδύσεις είναι έτοιμο εδώ κι ένα χρόνο και ο κατάλογος της κυβέρνησης για τις επενδύσεις που θα προέλθουν από τις ΗΠΑ είναι μακρύς.
Πάντως, ήδη κάτι έχει αρχίσει να κινείται. Πρόσφατα δημοσιεύματα, αποκάλυπταν ότι η εταιρεία κατασκευής τρακτέρ Cleber LLC από την Αλαμπάμα, πήρε το «πράσινο φως» της Ουάσιγκτον για να γίνει η πρώτη εταιρεία από τις ΗΠΑ που θα εγκαταστήσει μία βάση παραγωγής στην Κούβα.
Η αυξημένη επαφή μεταξύ των Αμερικανών και των Κουβανών κατά το τελευταίο έτος, προσέφερε πράγματι σημαντικές ευκαιρίες για τους πολίτες των ΗΠΑ (υποτίθεται) να διαδώσουν τις αξίες τους και στους επιχειρηματίες Κουβανούς να βγάλουν κανένα δολάριο. Το 2015, ο αριθμός των ταξιδιωτών ΗΠΑ στο νησί -161.000 συνολικά, μη συμπεριλαμβανομένων των περίπου 400.000 ταξιδιωτών Κουβανών της Αμερικής και Κουβανών της διασποράς που επισκέπτονται την οικογένειά τους- αυξήθηκε κατά 77% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Η άφιξη τόσων πολλών επισκεπτών με τη σειρά της, αποτελούσε ευλογία για κάθε είδους κουβανικής ιδιοκτησίας μικρές επιχειρήσεις, στον εστιασμένο στις υπηρεσίες κλάδο των cuentapropista (ή αυτο-απασχολούμενων) του νησιού.
Αυξημένος αριθμός Αμερικανών αστέρων της τηλεόρασης, του κινηματογράφου και της μουσικής -συμπεριλαμβανομένου του DJ Diplo, ο οποίος παρουσίασε ένα σόου μπροστά σε 400.000 αλαλάζοντες Κουβανούς οπαδούς- έχει περπατήσει στους δρόμους της Αβάνας. Η ορμή των Αμερικανών τουριστών και των δολαρίων έχει ξεκινήσει.
Στο διεθνές μέτωπο των επιχειρήσεων εν τω μεταξύ, ορισμένες εταιρείες των ΗΠΑ, όπως η χρονομεριστική υπηρεσία διαμερισμάτων Airbnb, λειτουργούν σήμερα στο νησί˙ πολλές περισσότερες ψάχνουν για ευκαιρίες ή βρίσκονται σε συνομιλίες με Κουβανούς αξιωματούχους.
Προς το παρόν από την προσέγγιση ΗΠΑ και Κούβας κερδίζουν οι Ευρωπαίοι και η Κίνα. Οι υπάρχουσες συνεργασίες ενισχύονται και σχεδιάζονται νέα πρότζεκτ. Οι ισπανικοί όμιλοι επιχειρήσεων τουρισμού ανακοίνωσαν την επέκταση των δραστηριοτήτων τους, ενώ Κινέζοι και Βρετανοί προσανατολίζονται στη δημιουργία κέντρων αναψυχής, εκμεταλλευόμενοι την άνθηση του τουρισμού στη χώρα. Και αυτό το άνοιγμα προς την Ευρώπη και την Κίνα, ανησυχεί τους επιχειρηματικούς κύκλους των ΗΠΑ.
Οι τράπεζες των ΗΠΑ θα μπορούν να λειτουργήσουν υποκαταστήματα στο μέλλον, αλλά η κουβανική κυβέρνηση δεν έχει προχωρήσει στη διευθέτηση των λεπτομερειών για το ζήτημα. Όλο αυτό το αλισβερίσι όμως, απειλεί τους Κουβανούς. Για παράδειγμα, η αύξηση στον τουρισμό έχει επηρεάσει τις τοπικές τιμές.
Σε μία χώρα όπου η γεωργική παραγωγή παραμένει υποτονική και οι αγορές χονδρικής στήνονται ακόμα στα πόδια τους, η ζήτηση από τους εστιάτορες έχει αυξήσει σημαντικά το κόστος των τροφίμων για το μέσο πολίτη. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία της κουβανικής κυβέρνησης, η τιμή των τροφίμων που καταναλώνονται από τη μέση κουβανική οικογένεια, αυξήθηκε 24% το 2014. Το ποσοστό αυτό είναι αναμφίβολα υψηλότερο για το περασμένο έτος.
Για τους Κουβανούς που κερδίζουν πενιχρούς κρατικούς μισθούς σε υποτιμημένα πέσος, χωρίς να έχουν ένα πάτημα στην οικονομία του σκληρού νομίσματος στην οποία κινείται ο κουβανέζικος τουρισμός, τα αυξανόμενα έξοδα θέτουν τον κίνδυνο κάποια αγαθά να γίνουν απρόσιτα.
Όλα αυτά, καθιστούν το άνοιγμα που επιχειρεί η οικονομία της Κούβας ιδιαίτερα ενδιαφέρον, καθώς ουσιαστικά πολλά έχουν αλλάξει από την εποχή της κουβανικής επανάστασης. Η μεγαλύτερη αλλαγή όμως, αφορά στη δομή και στην οργάνωση της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς η παγκοσμιοποίηση, η ψηφιοποίηση, η πληροφορική και οι αλλαγές στο χρηματοπιστωτικό τομέα .Το δίχως άλλο, ίσως το μόνο κοινό σημείο της εποχής εκείνης με το σήμερα, είναι το κέρδος. Και το μείζον ερώτημα είναι, αν το κέρδος ωθήσει τους σημερινούς επενδυτές να επαναλάβουν τα ίδια λάθη με εκείνα του παρελθόντος.
Εξίσου σημαντικό είναι να παρακολουθήσει κανείς τις πολιτικές που θα ακολουθήσουν, τόσο οι χώρες των επενδυτών όσο και η κουβανική κυβέρνηση, προκειμένου το άνοιγμα αυτό να μην εξελιχθεί σε επανάληψη του παρελθόντος. Υπό το πρίσμα αυτό, το νέο κουβανικό μοντέλο θα δώσει χρήσιμα μαθήματα σε όσους πιστεύουν ότι σήμερα, στην εποχή της κυριαρχίας των πολυεθνικών και της ανισότητας, οι πιο αδύναμοι μπορούν να διεκδικούν και να κερδίζουν το δικαίωμα να ακολουθούν μία πιο ευέλικτη οικονομική πολιτική.