Από τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τιμώρησε με πρόστιμο την Google και απαγόρευσε ορισμένες καταχρηστικές πρακτικές της, με απειλή νέων προστίμων, στο ελληνικό διαδίκτυο έκαναν την εμφάνισή τους αρκετοί απολογητές του αμερικανικού κολοσσού, που αμφισβητούν, με διάφορα επιχειρήματα την ορθότητα της απόφασης της Κομισιόν.
Στην Ελλάδα, δυστυχώς, λείπει από τους περισσότερους η κατανόηση ακόμη και των βασικών κανόνων του ανταγωνισμού, που εφαρμόσθηκαν με μεγάλη χρονική υστέρηση από άλλες χώρες, το 1977, λόγω της προσαρμογής στο κοινοτικό δίκαιο. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι έχουμε μνημειωδώς κακές επιδόσεις στην ελεύθερη λειτουργία των αγορών, ότι τα καρτέλ και τα μονοπώλια κυριαρχούν στις περισσότερες επιμέρους αγορές, στρεβλώνοντας το μηχανισμό των τιμών και εμποδίζοντας την καινοτομία.
Για την υπόθεση της Google, κάποιοι είπαν: «μα, το Android είναι καταπληκτικό λειτουργικό και το παίρνουμε δωρεάν, η μηχανή αναζήτησης είναι η καλύτερη, γιατί να τιμωρηθεί με πρόστιμο η εταιρεία που μας τα προσφέρει;». Από άλλη οπτική γωνία, κάποιοι είπαν: «σιγά το πρόστιμο, είναι ψίχουλα για την Google, θα συνεχίσει τα ίδια και θα ενσωματώσει τις κυρώσεις στο κόστος λειτουργίας». Κάποιοι άλλοι είπαν: «μα, τι κάνει η Επιτροπή; Κινδυνεύουμε να αρχίσει να μας χρεώνει για το Android η Google, ενώ τώρα το παίρνουμε δωρεάν».
Αυτά και άλλα πολλά, που διαβάζουμε αυτές τις ημέρες στο ελληνόφωνο διαδίκτυο, είναι απλώς ανοησίες, που δείχνουν ότι πολλοί δεν έχουν πάρει χαμπάρι τι σημαίνουν οι κανόνες για τον ανταγωνισμό και, κατά πολύ λογική συνέπεια, είναι βαθιά νυχτωμένοι για το πώς αυτοί οι κανόνες εφαρμόζονται από την αντιμονοπωλιακή αρχή, εν προκειμένω την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η Google τιμωρήθηκε για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης και της απαγορεύθηκε να συνεχίσει να καταχράται στο μέλλον αυτή τη δεσπόζουσα θέση. Τι σημαίνει αυτό σε απλούστερα ελληνικά;
Ένας βασικός κανόνας για τον ανταγωνισμό λέει, αν το διατυπώσουμε λίγο απλουστευτικά, το εξής: οι δημόσιες αρχές δεν απαγορεύουν σε μια εταιρεία, να κυριαρχήσει σε μια αγορά, αν έχει ένα προϊόν ή υπηρεσία που της επιτρέπει να πάρει τέτοια θέση («δεσπόζουσα»). Αυτό που δεν επιτρέπουν οι κανόνες στην εταιρεία είναι να εκμεταλλευθεί καταχρηστικά αυτή την κυριαρχία, για να «πνίξει» τον ανταγωνισμό.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ας το δούμε με ένα πιο κοντινό μας παράδειγμα: μια εταιρεία πουλάει τον πιο δημοφιλή στιγμιαίο καφέ και έχει καταφέρει να φθάσει σε μερίδιο αγοράς 80% ή 90% (δεσπόζουσα θέση). Αυτό δεν απαγορεύεται. Αν, όμως, η ίδια εταιρεία υποχρεώσει τα καφενεία, που είναι σχεδόν υποχρεωμένα να διαθέτουν το στιγμιαίο καφέ της, επειδή είναι ο πιο δημοφιλής, να αγοράζουν και τον ελληνικό καφέ της, με απειλή διακοπής της προμήθειας του στιγμιαίου, αυτό ορίζεται ως κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης και τιμωρείται από τις αρχές (το παράδειγμα δεν είναι τυχαίο, αναφερόμαστε στη γνωστή υπόθεση της Nestle).
Κάτι ανάλογο έκανε η Google. Απέκτησε κυρίαρχη θέση στα λειτουργικά συστήματα «έξυπνων» τηλεφώνων και άλλων συσκευών με το Android, που βασίσθηκε στον πυρήνα του ανοικτού λειτουργικού συστήματος Linux. Το Android διατέθηκε δωρεάν σε όλους τους κατασκευαστές κινητών τηλεφώνων και αυτό ήταν ένας βασικός παράγοντας της επιτυχίας του, που ουσιαστικά σταμάτησε την ανάπτυξη άλλων λειτουργικών συστημάτων (ποιος θυμάται σήμερα το Symbian, που είχαν αναπτύξει από κοινού η Nokia, η Ericsson και άλλες μεγάλες κατασκευάστριες κινητών).
Η έννοια του «δωρεάν», όμως, όπως οι περισσότεροι αντιλαμβανόμαστε, είναι σχετική: η Google, όπως διαπίστωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «πάτησε» πάνω στη δεσπόζουσα θέση του Android για να διατηρήσει την κυριαρχία του αρχικού και βασικού λογισμικού της, δηλαδή της γνωστής μηχανής αναζήτησης. Μέσω του Android, η Google εμπόδισε άλλες εταιρείες λογισμικού να πάρουν θέση με δικές τους μηχανές αναζήτησης στα κινητά και τα τάμπλετ, «πνίγοντας» τον ανταγωνισμό. Γι’ αυτό τιμωρήθηκε, αυτή η πρακτική της απαγορεύθηκε στο μέλλον, με απειλή δυσβάστακτων, επαναλαμβανόμενων προστίμων.
Τίποτε από αυτά δεν είναι νέο, στην πραγματικότητα. Η Microsoft τιμωρήθηκε επίσης στο παρελθόν με πρόστιμο από την Κομισιόν, επειδή χρησιμοποίησε καταχρηστικά τη δεσπόζουσα θέση των Windows για να εμποδίσει τον ανταγωνισμό στους browser. Όλοι γνωρίζουμε πια ότι, από την εποχή που σταμάτησε η υποχρεωτική εγκατάσταση του explorer της Microsoft σε όλα τα συστήματα με Windows, άνθισε ο ανταγωνισμός στο λογισμικό περιήγησης στο ίντερνετ, με ωφελημένους τους καταναλωτές.
Στο χώρο της πληροφορικής, έχει ιστορικά αποδειχθεί ότι τα μονοπώλια μπορεί να έχουν ευεργετικά αποτελέσματα στην επίτευξη της τεχνολογικής προόδου και της παροχής περισσότερων επιλογών στους καταναλωτές. Το μονοπώλιο της Microsoft στο λειτουργικό σύστημα των προσωπικών υπολογιστών δημιούργησε, για παράδειγμα, μια ενιαία τεχνολογική πλατφόρμα με κοινά πρότυπα για όλους και διευκόλυνε αναρίθμητες εταιρείες software και hardware να δημιουργήσουν νέα προϊόντα.
Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι όποιος πετυχαίνει σε ένα τομέα της αγοράς, μπορεί να εξαργυρώνει με καταχρηστικό τρόπο την επιτυχία του. Αν οι αρχές το επιτρέψουν, οι καταναλωτές θα πληρώνουν περισσότερα και τα περιθώρια ανάπτυξης νέων εταιρειών με καινοτομικά προϊόντα θα στενέψουν ασφυκτικά. Οι καταχρηστικές πρακτικές της Google και κάθε άλλης εταιρείας που κινείται με τον ίδιο τρόπο πρέπει να τιμωρούνται και -το σπουδαιότερο- να απαγορεύεται η συνέχισή τους στο μέλλον. Αυτό απαντά και στις θεωρίες περί χαμηλού προστίμου, που δεν θα ενοχλήσει ιδιαίτερα την Google: το σπουδαιότερο στην απόφαση της Κομισιόν δεν είναι οι κυρώσεις για τις παραβάσεις του παρελθόντος, αλλά η επιβολή διακοπής τους στο μέλλον, με απειλή επαναλαμβανόμενων προστίμων, που δεν είναι αμελητέα ακόμη και για την Google.
Κι αν η Google μας τιμωρήσει όλους, όπως απειλεί, επιβάλλοντας χρέωση για το Android; Ας το κάνει! Η τιμολόγηση των προϊόντων της θα γίνει πολύ πιο διαφανής (δεν θα «επιδοτείται» το Android μέσω της μηχανής αναζήτησης). Επιπλέον, θα δημιουργηθεί μια νέα αγορά (πληρωμένων λειτουργικών συστημάτων), στην οποία θα μπουν πολλοί ανταγωνιστές της Google και ίσως να δούμε νέα και καλύτερα λειτουργικά συστήματα. Πάντως, η συζήτηση αυτή μάλλον είναι θεωρητική: η Google ξέρει πολύ καλά ότι από τη στιγμή που θα αρχίσει να χρεώνει για το Android, θα είναι θέμα χρόνου να χάσει τη δεσπόζουσα θέση της, ή και να γίνει ουραγός της αγοράς, αν βρεθεί κάποιος με ένα καλύτερο λειτουργικό.
