Σε πέντε κινδύνους για τις τράπεζες της ευρωζώνης, με πρώτο τον πιστωτικό κίνδυνο, εστιάζει ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός της ΕΚΤ αυτή την περίοδο, σύμφωνα με την ενημέρωση που έκανε η επικεφαλής του SSM στο Eurogroup. Ο SSM εξακολουθεί να ανησυχεί για το ενδεχόμενο να αυξηθούν τα κόκκινα δάνεια το επόμενο διάστημα, καθώς η ανάπτυξη παραμένει ασθενής και τα επιτόκια πολύ υψηλά.
Ειδικότερα, η Κλαούντια Μπουχ χαρτογράφησε ως εξής τους κινδύνους που αντιμετωπίζει το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης, μιλώντας στους υπουργούς Οικονομικών:
- Πρώτον, ο έγκαιρος εντοπισμός του πιστωτικού κινδύνου και η προληπτική διαχείριση του προβληματικού χρέους παραμένουν στην κορυφή των προτεραιοτήτων μας. Οι τράπεζες πρέπει να παρακολουθούν τακτικά και να προσαρμόζονται στους αναδυόμενους κινδύνους των χαρτοφυλακίων τους. Η ασθενέστερη ανάπτυξη και τα υψηλότερα επιτόκια έχουν ήδη οδηγήσει σε μεγαλύτερη εισροή μη εξυπηρετούμενων δανείων από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και στα χαρτοφυλάκια εμπορικών ακινήτων. Ωστόσο, οι αθετήσεις υποχρεώσεων συχνά υλοποιούνται μόνο με σημαντική καθυστέρηση, αφού οι δανειολήπτες εμφανίσουν τα πρώτα σημάδια πίεσης. Επομένως οι τράπεζες πρέπει να διασφαλίσουν ότι εξετάζουν προσεκτικά τη μελλοντική οικονομική κατάσταση των δανειοληπτών. Εάν τα δάνεια καταστούν μη εξυπηρετούμενα, οι τράπεζες θα πρέπει να αντιδράσουν γρήγορα και να βρουν λύσεις που ελαχιστοποιούν τις ζημίες. Ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν διάφορα εμπόδια στην πρόοδο εδώ, όπως περίπλοκα νομικά πλαίσια. Για παράδειγμα, οι διαφορετικές νομοθεσίες περί αφερεγγυότητας μεταξύ των χωρών μπορούν να περιπλέξουν τη διαδικασία εξυγίανσης των ΜΕΔ για τις τράπεζες με διασυνοριακά ανοίγματα. Τα ανοίγματα στον τομέα των ακινήτων απαιτούν ιδιαίτερα στενή παρακολούθηση. Τα υψηλότερα επιτόκια βλάπτουν ήδη την ικανότητα εξυπηρέτησης του χρέους των εταιρειών ακινήτων. Επιπλέον, ο συγκεντρωτικός δείκτης για τις τιμές των εμπορικών ακινήτων στη ζώνη του ευρώ μειώθηκε κατά 8,7% σε ετήσια βάση έως το δ ́ τρίμηνο του 20237, γεγονός που μείωσε τις αποτιμήσεις των εξασφαλίσεων των τραπεζών. Και οι δύο αυτοί παράγοντες μπορούν να οδηγήσουν σε ζημίες για τις τράπεζες, οι οποίες πρέπει να διασφαλίσουν ότι διαθέτουν επαρκή παρακολούθηση κινδύνων και ότι διαθέτουν επαρκείς προβλέψεις για ζημίες από δάνεια. Η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ προσδιόρισε ως προτεραιότητα τους κινδύνους για τα εμπορικά ακίνητα και ξεκίνησε ειδικούς επιτόπιους ελέγχους ήδη από το 2018. Επί του παρόντος, εστιάζουμε σε τράπεζες με σημαντικά χαρτοφυλάκια εμπορικών ακινήτων, ιδίως σε χώρες που αντιμετωπίζουν απότομες διορθώσεις στην αγορά, όπου υπάρχουν ήδη ενδείξεις επιδείνωσης της ποιότητας του ενεργητικού. Έχει πλέον θεσπιστεί εντατική δέσμευση και παρακολούθηση κινδύνων, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι επηρεαζόμενες τράπεζες αντιμετωπίζουν προορατικά τους κινδύνους ακινήτων. Παρακολουθούμε επίσης στενά την παρουσία σημαντικών τραπεζών στη Ρωσία. Τα ανοίγματα φαίνεται να είναι αρκετά συγκρατημένα και τα άμεσα ανοίγματα μειώθηκαν κατά 55% μεταξύ του τέλους του 2021 και του τέλους του 2023. Ορισμένες τράπεζες κατάφεραν ακόμη και να βγουν πλήρως από τη ρωσική αγορά. Η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ ζήτησε από όλες τις άλλες τράπεζες με σημαντική έκθεση στη Ρωσία να επιταχύνουν τις προσπάθειές τους για μείωση των κινδύνων, καθορίζοντας έναν σαφή οδικό χάρτη για τη μείωση του μεγέθους και την έξοδο από τη ρωσική αγορά.
- Δεύτερον, στο σημερινό περιβάλλον, η διαχείριση του κινδύνου ρευστότητας γίνεται όλο και πιο σημαντική. Η νομισματική πολιτική έχει μετακινηθεί από την ποσοτική χαλάρωση στην ποσοτική σύσφιξη, γεγονός που έχει προκαλέσει αλλαγές στο μείγμα ρευστότητας και χρηματοδότησης των σημαντικών τραπεζών. Οι δύο βασικοί δείκτες ρευστότητας – ο LCR, που μετρά κατά πόσον οι τράπεζες διαθέτουν αρκετά ρευστά στοιχεία ενεργητικού για βραχυπρόθεσμες ανάγκες κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, και ο NSFR, ο οποίος δείχνει κατά πόσον η χρηματοδότηση για τα μακροπρόθεσμα περιουσιακά στοιχεία των τραπεζών είναι επαρκώς σταθερή– εξακολουθούν να βρίσκονται σε άνετα επίπεδα. Οι εποπτικές αξιολογήσεις των σχεδίων χρηματοδότησης των τραπεζών δείχνουν ότι τα υποκείμενα σενάρια είναι αρκετά διαφορετικά και ορισμένες φορές όχι επαρκώς συνετά. Επιπλέον, οι υποθέσεις των τραπεζών σχετικά με την ικανότητά τους να δημιουργούν ρευστότητα μέσω της πώλησης περιουσιακών στοιχείων ή του δανεισμού έναντι στοιχείων ενεργητικού είναι συχνά αρκετά αισιόδοξες. Ως εκ τούτου, οι εποπτικές αρχές τονίζουν την ανάγκη οι τράπεζες να έχουν ισχυρή διαχείριση ρευστότητας και να λαμβάνουν μέτρα όταν οι τράπεζες δεν είναι επαρκώς ανθεκτικές σε βραχυπρόθεσμες διαταραχές ρευστότητας.
- Τρίτον, οι αυξημένοι κίνδυνοι στον κυβερνοχώρο αποτελούν βασική ευπάθεια για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Ο αντίκτυπος των κινδύνων αυτών στις τράπεζες συνέχισε να αυξάνεται το 2023, καθώς καταγράφηκαν περισσότερες κυβερνοεπιθέσεις και περιστατικά και αυξήθηκαν οι απώλειες που προέκυψαν. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΚΤ διενεργεί άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων για την ανθεκτικότητα έναντι κυβερνοεπιθέσεων, η οποία επικεντρώνεται στους μηχανισμούς αντίδρασης και ανάκαμψης των τραπεζών σε περίπτωση σοβαρής αλλά εύλογης κυβερνοεπίθεσης. Τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα αυτής της άσκησης θα δημοσιευθούν το καλοκαίρι και οι εποπτικές αρχές θα δώσουν συνέχεια στα ευρήματα που αφορούν συγκεκριμένες τράπεζες. Εκτός από τις ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων για την ανθεκτικότητα έναντι κυβερνοεπιθέσεων, η ΕΚΤ διενεργεί τακτικές αξιολογήσεις της διαχείρισης κινδύνων πληροφοριακών συστημάτων από τις τράπεζες.
- Τέταρτον, η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε κινδύνους μετάβασης και φυσικούς κινδύνους που, μέχρι πρόσφατα, ελάχιστα λαμβάνονταν υπόψη στη διαχείριση κινδύνων των τραπεζών. Οι φυσικοί κίνδυνοι επηρεάζουν την πραγματική οικονομία και μπορούν να οδηγήσουν σε απώλειες στα δανειακά χαρτοφυλάκια των τραπεζών. Οι τράπεζες εκτίθενται επίσης σε κινδύνους μετάβασης που μπορούν να επηρεάσουν τη βιωσιμότητα του χρέους των δανειοληπτών τους. Πρόκειται για κινδύνους που πρέπει να αξιολογήσουν και να διαχειριστούν οι τράπεζες. Ενώ έχουν λάβει μέτρα για την ενσωμάτωση των κλιματικών και περιβαλλοντικών κινδύνων (C&E) στη στρατηγική, τη διακυβέρνηση και τη διαχείριση κινδύνων, ορισμένες τράπεζες δεν έχουν ακόμη αξιολογήσει επαρκώς τη σημαντικότητα των κινδύνων C&E. Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι τράπεζες αντιμετωπίζουν αυτούς τους κινδύνους, τον Νοέμβριο του 2020 η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ δημοσίευσε εποπτικές προσδοκίες που περιλαμβάνουν προθεσμίες αποκατάστασης ειδικά για κάθε ίδρυμα έως το τέλος του 2024. Εάν οι τράπεζες δεν συμμορφωθούν με τις εποπτικές προσδοκίες μας, θα λάβουμε κατάλληλα μέτρα, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν περιοδικές χρηματικές ποινές.
- Πέμπτον, οι περίοδοι ακραίων καταστάσεων ενδέχεται να αποκαλύψουν αδυναμίες στις δομές διακυβέρνησης των τραπεζών και στη βιωσιμότητα των επιχειρηματικών μοντέλων λειτουργίας τους. Η πτώχευση της Silicon Valley Bank τον Μάρτιο του 2023 έδειξε πώς η κακή διαχείριση κινδύνου μπορεί να οδηγήσει σε τραπεζική δυσχέρεια ενόψει ενός εξωτερικού σοκ, όπως η ταχεία αύξηση των επιτοκίων. Ως εκ τούτου, οι τράπεζες χρειάζονται αποτελεσματικά συστήματα διαχείρισης κινδύνων και πληροφοριών, δύο τομείς στους οποίους έχουμε εντοπίσει αδυναμίες στο παρελθόν. Όσον αφορά τη διακυβέρνηση, απαιτούνται ποικίλα διοικητικά όργανα για την ενίσχυση της διαχείρισης κινδύνων. Η ικανότητα των τραπεζών να αντιμετωπίζουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τους γεωπολιτικούς κινδύνους είναι καίριας σημασίας για τη βιωσιμότητα των επιχειρηματικών μοντέλων τους. Η ΕΚΤ συνεχίζει τη στοχευμένη ανάλυση της αποτελεσματικότητας του διοικητικού οργάνου και θα δημοσιεύσει επικαιροποιημένο οδηγό σχετικά με τη διακυβέρνηση και τη νοοτροπία ανάληψης κινδύνων τους προσεχείς μήνες.