Εκτεταμένη φοροδιαφυγή αποκαλύπτουν τα στοιχεία των καταναλωτικών δαπανών, καθώς 4 στους 10 Έλληνες εμφανίζονται να δαπανούν περισσότερα χρήματα, από όσα δηλώνουν στην Εφορία.
Από την ανάλυση των στοιχείων των Εθνικών Λογαριασμών που πραγματοποίησε το ΚΕΠΕ, διαπιστώνεται ότι έτος 2022, το 40,9% των νοικοκυριών είχε δαπάνες που υπερβαίνουν το εισόδημά του.
Όπως αναφέρεται στη μελέτη του ΚΕΠΕ, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις πως τμήμα του φαινομένου οφείλεται στην απόκρυψη εισοδημάτων για λόγους φοροδιαφυγής. Ειδικότερα:
- περίπου 1 στα 4 νοικοκυριά που ανήκουν στο πλουσιότερο 10% δηλώνει υπερβάλλουσες δαπάνες, ενώ
- το 53% των νοικοκυριών με κύρια πηγή εισοδήματος το εισόδημα από περιουσία (κυρίως ενοίκια) και που ανήκει ταυτόχρονα στο πλουσιότερο 10% των νοικοκυριών, δηλώνει υπερβάλλουσες δαπάνες.
Ωστόσο, η περαιτέρω ανάλυση των χαρακτηριστικών της ομάδας των νοικοκυριών με μη αντικριζόμενες δαπάνες δείχνει ότι η διάσταση της απόκρυψης εισοδημάτων -μολονότι υπάρχει- δεν είναι κυρίαρχη.
Ακόμα και με την υπόθεση ότι ένα στα πέντε νοικοκυριά που δηλώνει υπερβάλλουσες δαπάνες αποκρύπτει εισοδήματα, το υπολειπόμενο μέγεθος διαμορφώνεται σε 32,7%, δηλαδή περίπου ένα στα τρία νοικοκυριά.
Στη χειρότερη θέση βρίσκονται οι μονογονεϊκές οικογένειες και τα φτωχότερα νοικοκυριά, αφού το 79,2% και 78,7%. αντίστοιχα, εμφανίζει δαπάνες που υπερβαίνουν το εισόδημα.
Ο βαθμός υπέρβασης είναι υψηλότερος μεταξύ των νοικοκυριών με κύριο εισόδημα από επιδόματα ανεργίας (130,7%), από άλλα επιδόματα ή βοηθήματα (167,8%). καθώς επίσης και στις μονογονεϊκές οικογένειες (78,9%) και στα φτωχά νοικοκυριά (78,8%).
Η διπλή όψη
Η καταγραφή δαπανών που υπερβαίνουν το εισόδημα ενέχει μια διπλή όψη. Από τη μία πλευρά, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις πως τμήμα της οφείλεται στην απόκρυψη εισοδημάτων για λόγους φοροδιαφυγής, καθώς:
- Το 25,7% του πλουσιότερου 10% των νοικοκυριών δηλώνει δαπάνες οι οποίες υπερβαίνουν το εισόδημά του.
- Μεταξύ του 10% των πλουσιότερων νοικοκυριών με κύρια πηγή εισοδήματος την περιουσία (δηλαδή εν πολλοίς από ενοίκια) το 53,9% δηλώνει ετήσιες δαπάνες άνω του εισοδήματος.
Αυτού του τύπου τα αποτελέσματα συνιστούν ισχυρές ενδείξεις ότι τμήμα των μη αντικριζόμενων (από τρέχοντα εισοδήματα) δαπανών σχετίζεται με την απόκρυψη εισοδημάτων, επισημαίνει η ανάλυση του ΚΕΠΕ.
Ωστόσο, παρατηρεί, πως, η περαιτέρω ανάλυση των χαρακτηριστικών της ομάδας των νοικοκυριών με μη αντικριζόμενες δαπάνες δείχνει ότι η διάσταση της απόκρυψης εισοδημάτων, μολονότι υπάρχει, δεν είναι κυρίαρχη. Ειδικότερα παρατηρεί ότι:
- Ακόμα και εάν υποθέσουμε ότι αυξημένη πιθανότητα απόκρυψης εισοδημάτων παρουσιάζουν τα νοικοκυριά που το κύριο εισόδημά τους προέρχεται είτε από την περιουσία είτε από την αυτόαπασχόληση, το πλήθος αυτών των νοικοκυριών αντιστοιχεί στο 19,3% του συνόλου των νοικοκυριών με μη αντικριζόμενες δαπάνες.
- Η απόκρυψη εισοδήματος δεν αφορά μόνο τα νοικοκυριά με εισόδημα από ενοίκια, ούτε όλα τα νοικοκυριά με εισόδημα από ενοίκια αποκρύπτουν εισόδημα.
- Η απόκρυψη εισοδήματος μπορεί να αφορά και νοικοκυριά με κύρια πηγή προέλευσης του εισοδήματος τους μισθούς, διότι αυτό δεν αποκλείει την ύπαρξη δευτερογενών εισοδημάτων.
- Το 79,2% των μονογονεϊκών οικογενειών (νοικοκυριά με έναν ενήλικα και εξαρτώμενα παιδιά), το 75,8% των φτωχών νοικοκυριών, το 73% του φτωχότερου 20% των νοικοκυριών και το 78,7% των νοικοκυριών που έχουν ως κύριο εισόδημα άλλα επιδόματα ή βοηθήματα από άλλες πηγές, έχουν δαπάνες που υπερβαίνουν τα ετήσια εισοδήματά τους.
- Τα χαμηλότερα ποσοστά εμφανίζουν τα νοικοκυριά με δύο ή περισσότερους από δύο ενήλικες (28,7%), καθώς και τα νοικοκυριά όπου το κύριο εισόδημα προέρχεται από συντάξεις (29,7%), κάτι το οποίο ενδεχομένως υποδηλώνει μια αναγκαστική προσαρμογή των ηλικιωμένων στο ύψος του τρέχοντος εισοδήματός τους.
- Το υψηλότερο ποσοστό υπέρβασης εμφανίζουν τα νοικοκυριά με έναν ενήλικα με εξαρτώμενα τέκνα (78,9%), τα φτωχά νοικοκυριά (78,8%), το φτωχότερο 20% των νοικοκυριών (73,8%), ενώ τα νοικοκυριά που κύρια πηγή εισοδήματος είναι είτε τα επιδόματα ανεργίας είτε άλλα επιδόματα και βοηθήματα δαπανούν πάνω από τα διπλάσια του εισοδήματός τους (130,7% και 167,8%, αντίστοιχα).